Çanakkale Zaferi'nin 103'üncü yıldönümü
103 yıl önce bugün, kahraman Türk askeri Çanakkale'de tarihin en büyük destanlarından birini yazdı. Yedi düvele, "Çanakkale geçilmez" dedi. Zaferin 103. yılında Ulu Önder Atatürk ve şehitlerimizi rahmet ve minnetle anıyoruz
18 Mart 1915 günü gerçekleşen deniz savaşında, itilaf devletlerine ait 5 gemi mayına çarptı. 3'ü battı (Irresistable, Ocean ve Bouvet), 2'si hasar gördü. İtilaf devletlerinin donanması o gün ÇanakkaleBoğazı'nı geçebilseydi savaşın gidişatı değişecek ve Çarlık Rusya'sı güçlenip Almanlar doğu ve batıdan sıkıştırılacaktı. Ancak itilaf devletlerinin Çanakkale'ye gönderdiği donanma orada savaş gücünün 3'te 1 'ini, 44 top ve 800 denizcisini yitirdi ve Boğaz'dan geri döndü. Türk tarafının kaybıysa 79 şehit ve yaralılardı. Yoğun bombardımana rağmen şehit sayısının düşük olması Türk tarafında büyük sevinç ve özgüven yarattı...
"Bu memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar. Burada bir dost vatanın toprağındasınız. Huzur ve sessizlik içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçikle yan yana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar. Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır. Onlar, bu toprakta canlarını verdikten sonra, artık bizim evlatlarımız olmuşlardır."
Mustafa Kemal ATATÜRK
Genelkurmay, zafere ait arşivlerindeki belgeleri paylaştı.
İçlerinde Mustafa Kemal’in emri de var: “Vatan ve namus görevini tamamen yerine getirmek için bir adım bile geri gitmek yok.”
I. DÜNYA SAVAŞI'NDA DEVLETLER
İTTİFAK DEVLETLERİ
Osmanlı İmparatorluğu
Alman İmparatorluğu
Avusturya-Macaristan İmparatorlu
Bulgaristan (1915-18)
İTİLAF DEVLETLERİ
Büyük Britanya Japonya
Fransa Sırbistan
Rusya İmp. (1914-17) Belçika
İtalya (1915-18) Yunanistan (1917-18)
ABD (1917-18) Portekiz (1916-18)
Romanya (1916-18) Karadağ (1914-16)
GELİBOLU, hazin hikâyelere sahne olan ama bir o kadar da gurur verici Çanakkale Zaferi'ne şahitlik eden bir yarımada. Bir tarafta görkemli deniz filolarına sahip itilaf devletleri; diğer tarafta savaşmaktan yorgun, onlar kadar donanımlı olmayan Türk askerleri... Görünürde zayıf ama ruhen ve zihnen çok daha kuvvetli bir Türk ordusu...
Tek bir amaçları vardı. Bir duvar gibi göğüslerini siper ederek varlarını yoklarını ortaya koymak ve itilaf devleti askerlerini Çanakkale'den geçirmemek... İşte, Çanakkale Boğazı'nda yatan gemi batıklarındaki ipuçlarından ve Gelibolu'da toprağın altında kalan öykülerden hareketle Çanakkale destanı...
DENİZ SAVAŞLARI
Tarihin akışını değiştiren Çanakkale Savaşları, 19 Şubat 1915'te deniz harekâtı Türk askerinin kahramanca mücadelesi ve savaş stratejileri bir milletin geleceğini kurtardı.
Osmanlı Devleti, 1. Dünya Savaşı başlarında savaşın dışında kalmayı tercih etmişti. Ancak İngiliz hükümeti, Osmanlı Devleti'ne sattığı bedeli 11 milyon altın olan ve parası peşin ödenen Reşadiye ve Sultan Osman adlı 2 savaş gemisine el koydu. Bunun üzerine Osmanlı Devleti, biraz da mecburiyetten Almanya ile yakınlaştı.
Karşılık olarak Osmanlı Devleti, İngiliz donanmasından kaçıp kendisine sığınan Goeben ve Breslau adlı Alman savaş gemilerini satın aldı. Gemilerin isimleri Yavuz ve Midilli olarak değiştirildi. Ancak daha sonra bu gemilerin Rus limanlarını bombalamak üzere İstanbul'dan geçip Karadeniz'e açılmasıyla birlikte Osmanlı Devleti de 1. Dünya Savaşı'na dahil oldu.
HEDEF
Birleşik Krallık'ın, Donanma Bakanı Winston Churchill önderliğindeki planı, Almanya'nın müttefiki olan Türkiye'yi işgal ederek Boğazlar'dan geçmek, Rus ordusuna gerekli askeri yardımı ve malzemeyi en hızlı şekilde ulaştırmak ve Almanya'yı dev bir kıskaca almaktı.
STRATEJİ
Almanya'nın bu plana karşı hamlesi, 21 Ağustos 1914'te Osmanlı Devleti'yle gizli ittifak anlaşması yapmak oldu.
İngiliz ve Fransız gemileri Çanakkale Boğazı'na ilk geniş saldırıyı Şubat 1915'te yaptı. Hedefleri Rusya'ya yardımla Almanya'yı doğudan kuşatmaktı. En güçlü saldırı 18 Mart 1915'te geldi.
İTİLAF DEVLETLERİNİN BİRLEŞİK FİLOSU
1. Filo (ingiliz)
Queen Elizabeth, Agamemnon, Lord Nelson, Inflexible, Triumph.
2. Filo (ingiliz)
Albion, Irresistable, Vengeance, Swiftsure, Majestic, Prince George, Ocean, Cornwall is.
3. Filo (Fransiz)
Bouvet, Gaulois, Souffren, Charlemagne, Canopus.
HEDEF
Yoğun ateş gücü ile Boğaz'ı geçmek.
İtilaf devletlerinin savaş gemileri, Boğaz'a 4'erli 3 sıra halinde girdi. İlk sıradaki 15 inçlik toplara sahip gemiler güvenli uzaklıktan ateş edecekti. 2. sırada Fransız gemileri, 3. sırada da irresistable dahil İngiliz gemileri vardı. Bu gemiler siperlere ateş edip Türk toplarını imha edecek ve bu arada mayın temizleme gemileri de mayınlı alanları arındıracak ve donanmaya yol açacaktı...
Ancak itilaf devletlerinin saldırısı planladığı gibi gitmiyordu. Sadece İngiliz deniz filosu neredeyse Türklerin iki katından daha çok topa sahip olmasına rağmen gemiler tabyalara fazla zarar veremezken, iyi mevzilenmiş Türk havan topları hedeflerini vuruyordu. Kıyıdaki küçük hedeflere karşı değil, açık denizlerde savaşmak için tasarlanmış gemilerin topları yatay bir ateş gücüydü ve Çanakkale sırtlarına yeterli açıyla isabetli atış yapamıyordu. Bir diğer dezavantajları da yandan gelecek top atışlarından korunmak için yapılmış zırhlarıydı. Yan zırhları kalın ama güverteleri zayıftı ve yukarıdan gelen havan mermileri gemilere ciddi zarar veriyordu...
STRATEJİ
Türklerin başlıca stratejisi, filoyu mayınlı alanlara çekip tepelerden ateş açmaktı. Toplar çok iyi gizlenmişti.
Saat 10.30
1. Filo Boğaz'a girdi ve merkez tabyalarını bombaladı. Ancak Agamemnon ve Inflexible vuruldu. 12 isaber alan Agamemnon uzaklaşırken Inflexible aldığı hasarla muharebeye devam etti...
STRATEJİ
Boğaz'daki tabyalardan yoğun top ateşi altına alınan gemilerin geri dönebilmeleri için geniş bir manevra alanına ihtiyaç vardı ve hep Erenköy Körfezi'nde sancak tarafına yönetiyorlardı. Bu durumu çok iyi gözlemleyen ve mükemmel bir fırsat olarak gören Türk tarafı, Müstahkem Mevkii Mayın Grup Komutanı Yüzbaşı Hafız Nazmi Bey ve Yüzbaşı Tophaneli Hakkı Bey komutasındaki Nusret mayın gemisiyle 7 Mart'ı 8 Mart'a bağlayan gecenin karanlığında düşman gemilerine aldırmadan 26 mayını Erenköy'deki Karanlık Liman'a gizlice bıraktı.
Saat 14.00
Fransız Bouvet, Nusret'in döktüğü mayınlardan birine çarpıp 3 dakikada 603 personel ile sulara gömüldü. Kalan 30 personel yetişen küçük gemiler tarafından denizden toplandı.
Saat 15.14
Yakınına top düşen İngiliz Irresistable yan yatmaya başladı. Bölgeyi terk etmeye çalışan gemi 16.15'te mayına çarptı ve 19.30'da battı.
Saat 18.05
İsabet alan Ocean, manevra yaparken mayına çarptı. Morto Körfezi'ne kadar sürüklendi, saat 22.30 sularında battı.
KARA SAVAŞLARI
İtilaf devletleri, deniz savaşındaki başarısızlığın ardından aceleyle bir işgal gücü oluşturdu. Yeni plana göre Gelibolu Yarımadası'ndaki kumsallara teknelerle 75 bin asker çıkarılacaktı. Amaç Türk tabyalarını etkisiz hale getirmekti.
- 25 Nisan 1915'te, Anzaklar olarak bilinen bin 500 Avustralyalı ve Yeni Zelandalı, kürek çekerek Arıburnu'nda bir kumsala yöneldi. Bu ilk teknelerin bir kısmı batırıldı, bir kısmı da acemi askerlerin paniğinden battı.
- Akdeniz Seferi Kuvvetler Başkomutanı lan Hamilton, Alçıtepe'yi ele geçirmek için asli çıkarma bölgesi olarak Seddülbahir'i seçti. 29. İngiliz Tümeni, 5 ayrı noktadan Seddülbahir bölgesine çıkarma yaptı...
- General Harrington komutasındaki İngiliz birlikleri 6-7 Ağustos 1915'te tekrar taarruz etti. Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal, 9-10 Ağustos 1915'te 1. Anafartalar Zaferi'ne imza attı. Bunu, 17 Ağustos'ta Kireçtepe, 21 Ağustos'ta 2. Anafartalar zaferleri takip etti.
Arıburnu bölgesine çıkan itilaf devletlerini, Yarbay Mustafa Kemal idaresindeki 19. Tümen Conkbayırı'nda durdurdu. Bu başarı üzerine, Mustafa Kemal albaylığa yükseltildi.
7 Aralık 1915 tarihinde Arıburnu ve Anafartalar cepheleri ile 9 Ocak 1916 sabahı Seddülbahir Cephesi'ndeki itilaf devletlerinin kuvvetleri tahliye edildi. Böylece Gelibolu Muharebeleri Türk ordusunun zaferiyle sonuçlandı.
VERİLEN KAYIPLAR
Osmanlı Devleti
Muharebede: 56.000
Hastanede: 21.000
Kayıp: 11.000
Savaş dışı: 64.000
Yaralı: 97.000
249.000
İtilaf devletleri
İngiliz: 205.000
Fransız: 47.000
252.000
KARADA YAPILAN MUHAREBELER
ANAFARTALAR CEPHESİ
Arıburnu Muharebesi (25 Nisan 1915)
Kumkale Muharebesi (25-27 Nisan 1915)
Osmanlı Taarruzu (27 Nisan 1915)
Osmanlı Taarruzu (1 Mayıs 1915)
Osmanlı Taarruzu (19 Mayıs 1915)
1. Anafartalar Muharebesi (9-10 Ağustos 1915)
Kireçtepe Muharebesi (17 Ağustos 1915)
2.Anafartalar Muharebesi (21 Ağustos 1915)
SEDDÜLBAHİR CEPHESİ
1. Kirte Muharebesi (28 Nisan 1915)
Türk Taarruzları (1-4 Mayıs 1915)
2. Kirte Muharebeleri (6-24 Mayıs 1915)
3. Kirte Muharebeleri (4-6 Haziran 1915)
1. Kerevizdere Muharebesi (21-22 Haziran 1915)
Zığındere Muharebesi (28 Haz.-3 Tem. 1915)
2. Kerevizdere Muharebesi (12-13 Temmuz 1915)
31 zırhlı, 3 muharebe kruvazörü, 24 kruvazör, 25 muhrip, 8 monitör, 14 denizaltı ve 50'nin üzerinde taşıma gemisinden oluşan itilaf devletleri filosu Çanakkale Boğazı'nın ağzında...
HAVA GÜCÜ
Osmanlı Devleti, Fransa'dan aldığı ve 25 Ağustos 1914'te Nara Meydanı'na konuşlandırdığı Nievport tipi deniz uçağında görevli Deniz Yüzbaşı Savmi, Üsteğmen Fazıl ve Üsteğmen Cemal vasıtasıyla bölgedeki İngiliz ve Fransız gemilerini takip etti.
DENİZ GÜCÜ
Deniz savaşı süresince itilaf devletlerine ait toplam 13 denizaltı, Çanakkale Boğazı'nı 27 kez geçme denemesinde bulundu. 3 İngiliz, 3 Fransız ve 1 Avustralya denizaltısı batırıldı, 1 Fransız denizaltısı ise Osmanlı kuvvetleri tarafından ele geçirildi. Osmanlı Devleti'nin kayıpları ise içlerinde Mesudiye ile Barbaros Hayreddin zırhlıları da olmak üzere 8 askeri gemi ile 31 ticari gemi ve 200'den fazla tekne oldu. Sadece Mesudiye ve Barbaros Hayreddin zırhlılarının batışında 31 subay, 262 er yaşamını yitirdi.
HMS-AE2
Kara savaşları netice almamadan devam ederken denizdeki mücadele de sürüyordu. 0 dönemde denizaltılar deneyseldi ve savaşta büyük ölçüde sınanmamıştı. Ancak Avustralya donanmasına ait HMS-AE2 denizaltısı hiçbir itilaf devletleri gemisinin yapamadığını yaptı ve Çanakkale Boğazı'ndaki mayınlı alanları geçip İstanbul'a vardı. 30 Nisan günü Türk donanması Marmara'ya sızan bu denizaltının peşine düştü. AE2'ye ateş açıldı. Mürettebat, yara alan denizaltıyı terk etti. Denizaltı, ambar kapakları açık bir şekilde battı. Denizaltının komutanı, yakalanacaklarını anlayınca Türklerin eline geçmemesi için ambar kapaklarını açtırdı, batışın hızlanmasını sağladı.
19 Ekim Salı, 178'inci gün
(Gelibolu Günlükleri: Kendi anlatımlarıyla Anzakların gün gün hikâyesi, Jonathan King)
21.Tabur'dan Üsteğmen T.E. Cozens bulunduğu siperden şöyle açıklıyor: "Gün içinde yiyecekleri karşılıklı olarak siperin çıkıntısına koyuyor ve gönderiyorduk. Bu sabahın ilk saatlerinde Türklerle bizim arkadaşlar arasında sıra dışı bir dostlukla değiş tokuş yapıldı. Bizim çocuklardan bazıları doğruca düşman siperlerine gidip konserve, reçel, sigara vb. takas ettiler. Yapılanlar her şeyiyle çok güzeldi ve buradaki savaşın ne kadar gereksiz olduğunu gösteriyordu."
"Şu anda mağlûbiyeti bütün damarlarımda hissetmekteyim. Çok üzgünüm. Daha düne kadar 'Çanakkale bizimdir' diyordum çünkü bu savaşı kazanmak için askeri, parayı, cephaneyi, her şeyi hesaplamıştım. Hepsinde çok üstündük. Yalnız bir şeyi hesaba katmamışız... Mustafa Kemal'i... Bağrımda İngiliz gururu olmasa, Türkleri alnından öpmek, onları ayakta alkışlamak isterdim.''
Winston Churchill