Obama: İran ile tarihi bir mutabakata vardık

Bu sayede İran'ın dünyayı aldatmaya çalışması halinde bunun ortaya çıkacağını ifade eden Obama, müfettişlerin İran'ın anlaşmanın hükümlerine uyduğunu teyit etmesi durumunda uygulanan yaptırımların kaldırılacağını kaydetti.

Obama'nın ardından açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ise anlaşmanın "sona ermeyecek" şekilde tasarlandığını ve hükümlerin süresiz olacağını belirtti. Kerry, İran'ın 15 yıl boyunca yeni nükleer santral kuramayacağını ifade etti.

"Bu iyi bir anlaşma, tüm çekirdek konuları ele alan bir anlaşma"

ABD Başkanı Barack Obama, P5+1 ülkeleri ile İran arasındaki nükleer müzakerelerde uzlaşıya varılmasını "tarihi" diye nitelendirerek, "Bu iyi bir anlaşma, tüm çekirdek konuları ele alan bir anlaşma" dedi.

Obama, İran ile P5+1 ülkeleri arasında İsviçre'nin Lozan kentinde yapılan görüşmelerde uzlaşıya varılmasının ardından Beyaz Saray'da medya mensuplarına açıklama yaptı.

Müttefik ve ortaklarıyla ABD'nin, İran'ın nükleer programı üzerinde "tarihi uzlaşıya" vardığını belirten Obama, anlaşmanın tamamen uygulanması halinde İran'ın nükleer silah elde etmesinin önleneceğini bildirdi.

Başkan ve başkomutan olarak ABD halkının güvenliğinden daha büyük bir sorumluluğu bulunmadığını ifade eden Obama, bugün varılan çerçeve anlaşmasının, kapsamlı anlaşmaya dönüşmesi halinde ABD, müttefikleri ve dünyayı daha güvenli kılacağına işaret etti.

Obama, İran'ın nükleer programını on yıllardır geliştirdiğine dikkati çekerek, başkan olarak ilk göreve başladığında Tahran yönetiminin nükleer bomba için materyaller üretebilecek konumda olduğunu hatırlattı.

-"İran tüm sorumluluklarını yerine getirdi"-

Daha önce İran'ın nükleer meselesini diplomatik yollarla çözmeye hazır olduklarını belirttiğini anımsatan Obama, buradaki tek şartlarının ise İran'ın masaya ciddi şekilde gelmesi olduğunu söyledi.

Obama, İran'ın bu yönde adım atmaması üzerine tarihteki en sert yaptırımların uygulanmaya konulduğuna vurgu yaparak, "Tek başına yaptırımlar İran'ın nükleer programını durduramazdı ancak yaptırımlar İran'ın masaya getirilmesine yardımcı oldu" değerlendirmesini yaptı.

Diplomatik çabalar sonucu P5+1 ülkelerinin de kendileriyle bir araya gelerek hareket ettiklerini anlatan Obama, bir yıldan daha uzun bir süre önce İran'ın nükleer programındaki ilerlemeyi durduran ve önemli noktaları tesirsiz hale getiren bugünkü çerçeve anlaşması için ilk adımı attıklarını söyledi.

Obama, o dönemde İran'ın aldatıcı adımlar atabileceği ve dolayısıyla çerçeve anlaşmanın başarısızlıkla sonuçlanabileceğine yönelik eleştirilerin bulunduğunu bildirerek şunları kaydetti:

"Bunun yerine, planlandığı gibi (çerçeve anlaşma) tam olarak başarılı oldu. İran, tüm sorumluluklarını yerine getirdi. Tehlikeli nükleer materyallerinden oluşan stokunu eledi, İran'ın nükleer programına yönelik denetlemeler arttı ve kapsamlı bir anlaşmaya ulaşabilmeye yönelik müzakerelere devam ettik. Bugün, aylarca süren zorlu diplomasinin ardından, bu anlaşma için çerçeveyi belirledik. Bu iyi bir anlaşma, tüm çekirdek konuları ele alan bir anlaşma."

-"Güvene değil, teyide dayalı"-

Obama, çerçeve anlaşmasının İran'ın nükleer silah geliştirmesini sağlayacak her yolu kapattığını belirterek, İran'ın programı noktasında ciddi kısıtlamalarla yüz yüze kalacağını bildirdi.

İran'ın, tarihteki, en güçlü ve izne gerek duyulmadan yürütülen teftişleri ve şeffaflığı kabul ettiğini ifade eden Obama, "Dolayısıyla bu anlaşma güvene dayalı değil, anlaşma daha önce eşi görülmemiş bir teyide dayalı" diye konuştu.

Birçok kilit ayrıntının gelecek üç ayda sonuçlandırılacağını ve her şeyde mutabık kalmadan hiçbir şeyde anlaşmış sayılmayacaklarını dile getiren Obama, sonuçlandırılacak söz konusu ayrıntılara değindi.

-"İran en az önümüzdeki 10 yıl uranyum zenginleştirmeyecek"-

Obama, anlaşmayla İran'ın plütonyum kullanarak bomba elde edemeyeceğini, Arak'taki ana reaktörün dağıtılacağını ve değiştirileceğini, İran'ın yeni ağır su reaktörü inşa etmeyeceğini ve var olan reaktörlerinden de yeniden yakıt üretmeyeceğini belirtti.

Anlaşmanın İran'ın uranyum zenginleştirerek nükleer silah elde etmesinin yolunu kapattığını aktaran Obama, İran'ın mevcut santrifüjlerin 3'te 2 oranında azaltılmasını kabul ettiğini söyledi.

Obama, "İran en az önümüzdeki 10 yıl gelişmiş santrifüjleriyle uranyum zenginleştirmeyecek. İran, Fordow tesislerinde artık uranyum zenginleştirmeyecek. İran'ın zenginleştirilmiş uranyum stoklarının büyük çoğunluğu nötr hale getirilecek" diye konuştu.

İran'ın şu anda bir tane nükleer silah yapmaya sadece 2-3 ay uzak olduğuna dair işaretler bulunduğunu ifade eden Obama, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bu anlaşma altında İran, silah elde etmek için gerekli olan materyali stoklamayacak. Eğer önümüzdeki 10 yılda anlaşmayı ihlal ederse de İran bomba yapmak için yeterli düzeydeki materyalden en azından bir yıl uzak kalmış olacak. İran'ın stoklarına yönelik katı sınırlamalar da 15 yıl geçerli olacak."

ABD Başkanı Barack Obama, İran ile nükleer uzlaşıya varılmasına ilişkin, "Çalışmalarımız henüz bitmedi, başarı garanti değil. Ama arkamızda uluslararası toplumla İran'ın nükleer silah elde etmesini önlemek için tarihi fırsata sahibiz ve bunu barışçıl şekilde yapabilme fırsatına sahibiz. Bu fırsatı değerlendirmeliyiz" dedi.

İran ile P5+1 ülkeleri arasında İsviçre'nin Lozan kentinde yapılan görüşmelerde uzlaşıya varılmasının ardından Beyaz Saray'da medya mensuplarına açıklama yapan Obama, çerçeve anlaşması sayesinde, İran'ın el altından nükleer silah peşinde koşmasının önleneceğini bildirdi.

Uluslararası denetimcilerin İran'ın nükleer programını destekleyen tüm tesislere görülmemiş şekilde erişim imkanı olacağını belirten Obama, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Eğer İran aldatırsa bunu dünya bilecek. Eğer şüpheli bir şey görürsek onu inceleyeceğiz. Bu anlaşmayla İran, dünyadaki herhangi bir ülkeden daha fazla denetimle yüz yüze kalacak. Dolayısıyla bu, İran'ın potansiyel nükleer bombasının her bir izini ele alan uzun süreli anlaşma olacak."

Obama, İran'ın programında on yıl boyunca sıkı limitler olacağını, yeni tesis ve stoklara yönelik ilave kısıtlamaların 15 yıl süreceğini kaydederek, "Görülmemiş şeffaflık 20 yıl veya daha fazla sürecek. Dahası, bazıları kalıcı olacak. Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'nın üyesi olarak İran'ın nükleer silah geliştirmesine hiçbir zaman izin verilmeyecek" ifadesini kullandı.

-İran'a aşamalı yaptırım gevşemesi

Obama, İran'ın bu eylemlerinin karşılığı olarak da uluslararası toplumun belirli yaptırımları kaldıracağını söyledi. Bunun İran'ın adımları doğrultusunda aşamalı gerçekleştirileceğini ve ihlal durumundaysa tekrar yürürlüğe konulabileceğini anlatan Obama, ancak İran'a, teröre destek, insan hakları ihlali, balistik füze programı gibi konulardaki ABD'nin mevcut yaptırımlarının sürdüreceğini kaydetti.

Obama, ayrıca, anlaşmanın detaylandırılacağı üç ayda İran'ın herhangi şekilde taahhütlerinden uzaklaşması, teyitlerin ve teftişlerin istenilen düzeyde olmaması halinde, kalıcı anlaşmanın imzalanmayacağını da bildirdi.

-"Bu, Ortadoğu'da yeni savaş başlatmaktan daha kötü bir seçenek mi?"

İran'ın nükleer programını ele almanın üç yolu olduğunu anlatan Obama, birincisinin güçlü ve teyit edilebilir bir anlaşma, ikincisinin İran'ın nükleer tesislerini bombalama, üçüncüsünün de müzakerelerden ayrılıp ek yaptırımlar getirmek olduğunu söyledi.

İkinci seçeneğin Ortadoğu'da yeni bir savaş başlatacağına ve İran'ın bomba elde etme sürecini hızlandırabileceğini dile getiren Obama, uzun yıllardır uygulanan üçüncü seçenekte ise İran'ın teslim olmayıp her zaman programını geliştirdiğine ve kısa sürede bomba elde edebileceğine dikkati çekti.

Obama, "O yüzden anlaşma hakkında ileri geri konuşanlara şunu sorun: Bu gerçekten Ortadoğu'da yeni bir savaş başlatmaktan daha mı kötü bir seçenek?" dedi.

Diplomatik çözümün en iyi yol olduğunu ve daha kapsamlı ve kalıcı çözüm getirdiğini bildiren Obama, "Bu bizim en iyi seçeneğimiz" diye konuştu.

-Diğer konulardaki kaygılar sürecek

Obama, İran halkına da seslenerek karşılıklık saygı ve çıkara dayalı ilişki yürütmek istediklerini kaydetti.

Anlaşma tamamen uygulansa bile iki ülke arasındaki güvensizlik ve derin ayrılıkların son bulmayacağını da ifade eden Obama, İran'ın terörizme destek olması, Ortadoğu'da istikrarsızlığı sağlayan temsili savaşlara desteği ve İsrail gibi dost ve müttefikleri tehdit etmesine yönelik kaygılarının devam edeceğini bildirdi.

"İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da İran'ın nükleer silah elde etmemesinin en etkili yolunu arıyorsa o zaman bu en iyi seçenek" diyen Obama, bugün Netanyahu ile de görüşeceğini ve İsrail'in savunulmasına yönelik taahhütlerinin sarsılmaz olduğunu söyledi.

Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz Al Suud ile de görüştüğünü belirten Obama, güvenlik işbirliğinin nasıl geliştirilebileceğini konuşmak için Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Katar ve Bahreyn'in liderlerini baharda Camp David'e davet edeceğini aktardı.

Obama, İngiltere Başbakanı David Cameron, Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande ve Almanya Başbakanı Angela Merkel ile de telefon görüşmesi yaptığını bildirdi.

-"Bu savaş ve barışla ilgili mesele"

Kongre'nin nasıl yapıcı bir gözetleme rolü üstlenebileceği noktasında gelecek gün ve haftalarda istişarelerde bulunacaklarını ifade eden Obama, burada söz konusu olanın siyasetin ötesinde "savaş ve barış" olduğunu dile getirerek şunları kaydetti:

"Kongre bunu, gerçekler temelinde, Amerikan halkının ve ulusal çıkarlarımızın en yararına olacak şekilde değerlendirmeli. Bu sadece ABD ile İran arasında bir anlaşma değil, İran ile ABD ve dünyanın diğer büyük güçleri arasında bir anlaşma. Eğer Kongre uzman analizlerine dayanmayan nedenlerle ve mantıklı alternatifler önermeden bu anlaşmayı öldürürse diplomasinin başarısızlığından ABD suçlanacak, uluslararası birlik yıkılacak ve çatışma yolu artacak."

Obama, sözlerini, "Çalışmalarımız henüz bitmedi, başarı garanti değil. Ama arkamızda uluslararası toplumla İran'ın nükleer silah elde etmesini önlemek için tarihi fırsata sahibiz ve bunu barışçıl şekilde yapabilme fırsatına sahibiz. Bu fırsatı değerlendirmeliyiz" diyerek bitirdi.