Merkez bankalarının çaresizliği

Uzun bir s&uuml;redir, merkez bankalarının politikalarına, bunlara ilişkin beklentilere, bunları y&ouml;nlendiren verilere ilişkin kafa yoruyoruz. Yurtdışında piyasaların y&ouml;n&uuml;n&uuml; bunlar belirlerken, gelişmeler i&ccedil;eriyi de etkiyor.Peki neden merkez bankalarını bu kadar &ccedil;ok konuşur olduk? Bu noktaya nasıl gelindi? Sorun neydi? &Ccedil;&ouml;z&uuml;mler nelerdi? Ne olmalı, ne olacak? Soru &ccedil;ok.Merkez bankalarının ve dolayısıyla merkez bankacıların &ccedil;aresizliği aslında onların kendi kararlarının bir sonucu değil. Zorunlu olarak &uuml;stlenmek durumunda kaldıkları g&ouml;rev onları bu noktaya getirdi. Bu durumdan memnun olmadıklarını defalarca tekrarladılar. Sert eleştirilerden &ccedil;ekinen h&uuml;k&uuml;metler de harekete ge&ccedil;meyince maliye politikalarından da yardım alamadılar.Modern ve bağımsızlığını kanıtlamış merkez bankaları b&uuml;y&uuml;meye giden yolda fiyat istikrarını sağlamayı ama&ccedil;lar. En azından b&uuml;y&uuml;k krize kadar b&ouml;yleydi. Ancak bir anda ortaya &ccedil;ıkan ve &ouml;nceden tahmin edememeleri dolayısıyla biraz da haksız bir şekilde su&ccedil;landıkları krizin ardından, bu krizi ortadan kaldırma g&ouml;revini tek başlarına &uuml;stlenmek zorunda kaldılar. Dolayısıyla finansal piyasaların istikrarını sağlamak da &uuml;zerlerine kaldı. &Ccedil;aresizlikleri &ouml;ylesine belirgindi ki; olası sonu&ccedil;ları konusunda ne ampirik veri ne de ciddi bilimsel &ccedil;alışma olmayan politika ve programları uygulamaya y&ouml;neldiler.Bir anda kucaklarında buldukları bu durumdan başarı ile &ccedil;ıkabilmek i&ccedil;in uygulanan daha &ouml;nce g&ouml;r&uuml;lmemiş bu politikalar, ders kitaplarında ya da ekonomi tarihinde pek yoktu. Fed sıfır faizi uyguladı uzun s&uuml;re. Daha &ouml;nce g&ouml;r&uuml;lmemiş tutarda varlık aldı ve bilan&ccedil;osunu korkun&ccedil; denebilecek boyutlara taşıdı. Felsefelerine ihanet ederek şirket bile kurtardı. İngiltere Merkez Bankası da Brexit ile karşılaşıncaya dek benzer uygulamalarda bulundu. Avrupa Merkez Bankası varlık alımları yetmeyince negatif faize ge&ccedil;ti. Negatif faiz Japonya i&ccedil;in de &ccedil;are olarak g&ouml;r&uuml;ld&uuml; ancak bunun fazla bir faydası olmadığı ortaya &ccedil;ıkınca, bu kez de getiri eğrisiyle oynama kararı alındı. Bu da yeniydi. Bir diğer yenilik de bizden geldi. T&uuml;rkiye Cumhuriyet Merkez Bankası faiz koridoru uygulamasına ge&ccedil;ti.Durum o kadar tuhaftı ki, fiyat istikrarını ama&ccedil; edinen, enflasyondan &ouml;c&uuml; gibi korkan merkez bankaları, ekonomi i&ccedil;in &ccedil;ok tehlikeli hale gelen d&uuml;ş&uuml;k ya da eksi enflasyondan kurtulmak i&ccedil;in seferber olmak zorunda kaldı. Enflasyon korkusu h&uuml;crelerine işlemiş Bundesbank ın ilkeleri ile yola koyulan Avrupa Merkez Bankası nda bunu g&ouml;rmek ger&ccedil;ekten ilgin&ccedil;ti.Bu adımların faydası olmadı da değil. K&uuml;resel kriz, onun &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;ne ilişkin y&ouml;ntemler konusunda epey bir birikim yarattı, ancak asıl sorun nasıl normalleşileceğinde. Fed bunun sıkıntısını duyduğunu epey uzun zamandır dile getiriyor. Bizim merkez bankası da zamanında hepimizin kafasını karmakarışık eden faiz koridorundan kurtulup, artık tek politika faizine ge&ccedil;meye uğraşıyor. Japonya Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası artık tedbirlerin verimliliği konusunda ciddi &ccedil;alışmalar yapacaklarını duyurdu. İngiltere Merkez Bankası nın başına Brexit denen bir sıkıntı musallat oldu. Tam normalleşmeye d&ouml;neceklerdi, birden faiz d&uuml;ş&uuml;rmeyi konuşur oldular.Bizde durum elbette biraz daha farklı. 2002 krizi sonrası alınan ağır tedbirler ve daha sonrasında bu tedbirlerin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lmesinden dolayı yıkıcı etkisini hissetmediğimiz kriz, bizde durumu diğer merkez bankalarından ayrıştırıyor. Biz enflasyonu coşturmadan, kurları zıplatmadan faiz indirerek normalleşmeye &ccedil;alışırken, diğer bazı merkez bankaları, kan ter i&ccedil;inde bir yerlere &ccedil;ıkardıkları enflasyonu d&uuml;ş&uuml;rmeden faizi artırmaya ya da teşvikleri azaltmaya &ccedil;abalıyor.Batılı merkez bankalarının izlemeye &ccedil;alıştığı, kriz sonrası geleneksel hale gelmeye başlayan yol aslında basit&ccedil;e şu: Teşviklerle (faiz ya da para arzını artırma, diğer bir deyişle para basma vb.) b&uuml;y&uuml;meyi ve enflasyonu y&uuml;kseltmek ve zamanı gelince de normal duruma d&ouml;nmek. Ş&ouml;yle s&ouml;ylemek daha doğru belki: Daha &ouml;nce girilmemiş topraklarda el yordamıyla ilerlemek.Krizi &ouml;nlemek i&ccedil;in para politikaları yoluyla &ccedil;aresizce bilinmeyen sularda a&ccedil;ılmak ciddi bir iktisat yazını bıraktı ya da bırakacak gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Ama &ccedil;ıkış stratejisi ya da normalleşme nasıl olacak? Merakla beklediğimiz bu.aoz@bloomberght.com