BX2019'da neler oldu?

Davranışsal bilim d&uuml;nyasının en &ouml;nde gelen isimlerini bir araya getiren Behavioral Exchange 2019 konferansı İngiltere&rsquo;nin başkenti Londra&rsquo;da 5-6 Eyl&uuml;l tarihlerinde ger&ccedil;ekleştirildi. Aralarında Duke &Uuml;niversitesi Profes&ouml;r&uuml; Dan Ariely, eski ABD Başkanı Barack Obama&rsquo;nın danışmanı Cass Sunstein ve 2013 Nobel Ekonomi &Ouml;d&uuml;l&uuml; sahibi Robert Shiller gibi isimlerin de bulunduğu isimleri izlemek ve tartışmak &uuml;zere binin &uuml;zerinde psikolog, politika yapıcı, &ouml;ğrenci, akademisyen ve &ouml;zel sekt&ouml;r &ccedil;alışanı, İngiliz parlamentosunun hemen karşısındaki Queen Elizabeth II konferans merkezinde buluştu. Hollanda, Brezilya, İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri gibi 30&rsquo;un &uuml;zerinde &uuml;lkeden katılımcının yanında, BIT ile ihracat&ccedil;ıların desteklere daha fazla ulaşmasını sağlamak &uuml;zere &ccedil;alışmalar ger&ccedil;ekleştiren T&uuml;rkiye Davranışsal Aksiyon Takımı&rsquo;ndan Bilge Kale de katıldı. Konferansın a&ccedil;ılış konuşmasını yapan Cass Sunstein, Arap Baharı ve Bolşevik Devrimi gibi toplumsal hareketlerin neden beklenmedik anlarda patlayıcı bir şekilde ortaya &ccedil;ıktığını anlattı. Konuşmasına Suudi Arabistan&rsquo;da gen&ccedil; erkeklerle yaptığı bir &ccedil;alışmayı anlatarak başlayan Sunstein, &ldquo;Bu &uuml;lkedeki gen&ccedil;lere eşlerinin &ouml;zel sekt&ouml;rde &ccedil;alışmaları hakkında ne d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;klerini sorduğumuzda bundan &ccedil;ok mutlu olacaklarını s&ouml;ylediler. Fakat komşularının bunun hakkında ne d&uuml;ş&uuml;neceğini sorduğumuzda hemen hemen hepsi komşuların buna sıcak bakmayacağını s&ouml;yledi. Oysa birbirleri hakkında konuşuyorlardı&rdquo; dedi. Benzer bir şekilde ABD&rsquo;de konuştuğu fakat ismini vermek istemediği &ldquo;&ccedil;ok &ouml;nemli&rdquo; bir sporcu ile anısını anlatan Sunstein, &ldquo;Ona &lsquo;d&uuml;ş&uuml;n ki ma&ccedil;ın son saniyesi ve top senin ellerinde. Herkes sana bakıyor ve b&uuml;t&uuml;n sorumluluk senin omuzlarında. Bundan hoşlanıyor musun?&rsquo; dedim. Bu soruyu ona sorduğumda odada 12 kişi vardı. Bana baktı ve &lsquo;Şaka mı yapıyorsun? Buna bayılıyorum. Bu oyunu severek oynuyorum ve o kısım da en sevdiğim şey&rsquo; dedi. Kendisini daha sonra yalnız g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;mde yine sordum. &lsquo;Bana ger&ccedil;ekten d&uuml;r&uuml;st&ccedil;e cevap verdin mi?&rsquo;&lsquo;Pekala, d&uuml;r&uuml;st cevabımı mı istiyorsun? Topun son saniyede bana gelmesi ve son atağı yapmaktan nefret ediyorum. Herkesin umudu senin &uuml;zerinde oluyor. Başarısız olursam gece yatamıyorum, &ccedil;ok yıpranıyorum.&rsquo;&rdquo; Sunstein insanların toplum i&ccedil;erisinde s&ouml;yledikleriyle kafalarında asıl d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;klerinin &ccedil;oğu zaman farklı olduğunu ve ger&ccedil;ek d&uuml;ş&uuml;ncelerini yalnızca aynı fikirleri paylaşan bir grup i&ccedil;inde paylaştıklarını s&ouml;yl&uuml;yor. &ldquo;Ve bu grubun fitili yandığında her şey &ouml;yle hızlı gelişiyor ki&hellip; Gerek Fransız devrimi, gerek Bolşevik devrimi gerek de Arap Baharı&rsquo;na &ouml;nc&uuml;l&uuml;k eden liderler bu hareketler t&uuml;m şiddetiyle başladığında b&uuml;y&uuml;k şaşkınlık i&ccedil;erisindeydiler. Liderler bu olayların olacağını yalnızca tahmin ediyorlar, ger&ccedil;ekten ne zaman olabileceğini ise kestiremiyorlar. İnsanların kafalarının i&ccedil;inde ne var bilmiyoruz; bu bir sorun ve aynı zamanda bir fırsat.&rdquo; Shiller: Yalnızca konuşarak ekonomik kriz yaratmak m&uuml;mk&uuml;n Yale profes&ouml;r&uuml; Robert Shiller da Sunstein&rsquo;in ardından yaptığı a&ccedil;ıklamada sosyal bilimlerin i&ccedil;erisinde &ldquo;s&ouml;ylemlerin&rdquo; etkisinin en az ekonomide araştırıldığını belirtti. Bitcoin&rsquo;den 2008 finansal krizine kadar bir&ccedil;ok varlık balonu ve ekonomik krizde basının, siyaset&ccedil;ilerin ve akademik &ccedil;evrelerin s&ouml;ylemlerinin rol&uuml; olduğunu s&ouml;yleyen Shiller, &ldquo;Bakın Bitcoin&rsquo;de şu an konuşulan şey dijital paraları &uuml;reten bilgisayar d&acirc;hilerinin ne kadar akıllı olduğu değil. Bitcoin&rsquo;i gen&ccedil;lerin g&ouml;z&uuml;nde &lsquo;cool&rsquo; yapan şey Satoshi Nakamoto diye esrarengiz bir ismin sisteme başkaldırması ve t&uuml;m konsept &uuml;zerindeki gizemlilik&rdquo; dedi. Shiller şu an ABD&rsquo;de s&uuml;regelen &ldquo;getiri eğrisinin tersine d&ouml;nmesi&rdquo; konusuna da değindi. Bunun kendi kendini ger&ccedil;ekleştiren bir kehanete d&ouml;n&uuml;şebileceğini s&ouml;yleyen Shiller, ABD ekonomik g&ouml;stergelerinin bir resesyona işaret etmese de bu s&ouml;ylemlerin t&uuml;ketici ve yatırımcı davranışlarını değiştirerek hi&ccedil; yoktan bir resesyonu yaratabileceğini belirtti. Konferansın a&ccedil;ılışında en &ccedil;ok dikkat &ccedil;eken konuşmalardan bir diğeri ise BIT CEO&rsquo;su David Halpern tarafından yapıldı. Halpern, BIT&rsquo;nin kurulmasının &uuml;zerinden hen&uuml;z 10 yıl ge&ccedil;mesine rağmen h&uuml;k&uuml;mete yılda 1 milyar dolardan fazla para kazandıran proje sayılarının 12&rsquo;yi ge&ccedil;tiğini anlattı. Projelerinin &ouml;zellikle toplu taşıma ve vergi toplamada verimliliği artırdığını s&ouml;yleyen Halpern, insanların sigarayı bırakmaları konusunda da b&uuml;y&uuml;k başarılara eriştiklerini s&ouml;yledi. Halpern, konuşmasını &ldquo;Bu yalnızca bir başlangı&ccedil;. Davranışsal bilim alanı &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 10 yıl i&ccedil;erisinde &ccedil;ok daha b&uuml;y&uuml;k bir hale gelecek&rdquo; diyerek sonlandırdı. &ldquo;Davranışsal olarak T&uuml;rkiye &ccedil;ok ilgin&ccedil; bir &uuml;lke&rdquo; Konferansın genelinde &ccedil;ok rahat bir hava hakim s&uuml;rerken, Robert Shiller ve Dan Ariely gibi isimlerle oturum aralarında kolayca sohbet edebilmek i&ccedil;in hi&ccedil;bir engel bulunmuyordu. Bu fırsatları değerlendirerek iki isme de T&uuml;rkiye hakkındaki g&ouml;r&uuml;şlerini sorduğumda doğal olarak &uuml;lkeyi &ldquo;&ccedil;ok ilgin&ccedil;&rdquo; bulduklarını belirttiler. Shiller, Cumhurbaşkanı Erdoğan&rsquo;ın &uuml;slubuna değinerek &ldquo;Erdoğan&rsquo;ın konuşmalarını televizyondan altyazılı izliyorum. Trump ile tarzları &ccedil;ok farklı ve bence sinirli değil&rdquo; dedi. &ldquo;Bu s&ouml;ylediğiniz ilgin&ccedil; &ccedil;&uuml;nk&uuml; Erdoğan&rsquo;ın sinirli bir kişiliğe sahip olduğuna dair bir kanı da var. Size &ccedil;eviri ve dil farkından b&ouml;yle geliyor olmasın?&rdquo; &ldquo;Hayır. Ben genelde sinirli bir ruh halini algılayabiliyorum. V&uuml;cut hareketleri, ses tonu, bana sinirli gelmiyor. Ama T&uuml;rkiye genel olarak bakıldığında ekonomi politikaları ve t&uuml;ketim a&ccedil;ısından enteresan bir &uuml;lke.&rdquo; Shiller&rsquo;la olan kısa sohbetimizden sonra koridorda karşılaştığım Dan Ariely&rsquo;ye de bu soruyu sordum. &ldquo;Sizce Erdoğan sinirli bir karakter mi? Shiller sinirli olmadığını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor.&rdquo; &ldquo;Bence de Shiller haklı. Erdoğan&rsquo;ın farklı bir tarzı var, onu tam olarak nasıl a&ccedil;ıklayacağımı bilmiyorum ama Trump&rsquo;a baktığımda Erdoğan bana sinirli gelmiyor.&rdquo; Ariely ayrıca Duke &Uuml;niversitesi&rsquo;ndeki ekibiyle beraber T&uuml;rkiye hakkında bazı projeleri olduğunu ve bunun i&ccedil;in Ticaret Bakanlığı ve Nudge Turkey ekibi ile bağlantıya ge&ccedil;mek istediklerini de aktardı. Behavioral Exchange konferanslarının en kalabalıkları Londra&rsquo;da ger&ccedil;ekleşse de fırsatını bulduğunuz takdirde &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıl Temmuz ayında Toronto&rsquo;da yapılacak konferansa gitmenizi tavsiye ederim. İ&ccedil;inde bulunduğumuz yeni d&ouml;nemin en &ouml;nemli ve en &ccedil;ok gelecek vadeden alanlarından birine y&ouml;n veren insanlarla tanışmak adına &ccedil;ok &ouml;nemli bir fırsat olacaktır.