Yük eşit dağılmış değil!

Bu hafta s&uuml;rekli d&ouml;vizin seviyesini konuştuk. T&uuml;rk Lirası &ccedil;ok mu satıldı? Kurun değer kaybı aslında bize mi &ouml;zel? D&ouml;vizin y&uuml;kselişini nasıl durdurabiliriz? gibi bir &ccedil;ok soru kafalarda u&ccedil;uştu, durdu. Bu soruların hepsinin bir cevabı var. Ancak bu soruları yeniden cevaplamak yerine D&ouml;viz ihtiyacımız ve d&ouml;viz bulma kabiliyetimiz &uuml;zerine biraz beyin jimnastiği yapmayı tercih ediyorum. &Ouml;demeler Dengesi ne diyor? &Ouml;nce T&uuml;rkiye nin toplam ithalatı ve ihracatına bakalım. Burada Eyl&uuml;l sonu itibariyle rakamlar ş&ouml;yle ; 141 milyar dolar ithalat yapıyoruz ve buna karşı da 110 milyar dolarlık ihracatımız var. Demek ki dış ticaret dengesinde 31 milyar dolar a&ccedil;ık veriyoruz. Buradan ilerleyelim ,hizmetler dengesine. B&uuml;y&uuml;k &ccedil;oğunluğu turizm ve uluslararası inşaat hizmetleri sonucunda ortaya &ccedil;ıkan denge de ise, T&uuml;rkiye yaklaşık 12 milyar dolar artı veriyor. Bu iki kalemin toplamı ise 19 milyar dolar a&ccedil;ık yapıyor. Şimde de bu rakama T&uuml;rkiye ye yatırım yapan şirketlerin yurt dışına &ouml;dedikleri temett&uuml;, kar payı vs ve T&uuml;rkiye ye aynı &ccedil;er&ccedil;evede gelen d&ouml;vize bakalım. Bu iki kalemin neti 6 milyar doları a&ccedil;ık yapıyor. Bu rakamı dış ticaret a&ccedil;ığı ile birleştirdiğimizde bize ilk 9 ay sonuda fonlamamız gereken 25 milyar dolarlık bir a&ccedil;ık kalıyor. Ama bu rakam unutmayalım ki, ticaret ve hizmet sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n faaliyetleri sonucu ortaya &ccedil;ıkan bir yek&uuml;n. Gelin diğer b&ouml;l&uuml;me ge&ccedil;meden bu rakamlar &uuml;zerinde bir ka&ccedil; istatistik paylaşalım. Ge&ccedil;en sene de ilk 9 ay sonunda yine 25 milyar dolar civarında mal ve hizmet dengesinde a&ccedil;ık veriyormuşuz. Ancak ge&ccedil;en sene turizm ve uluslararası inşaat sekt&ouml;r&uuml;nden T&uuml;rkiye nette 20 milyar dolar gelir kazanırken, bu sene bu gelir 12 milyar dolara d&uuml;şm&uuml;ş. Ancak bu seneyi de petrol fiyatları kurtarmış. D&uuml;ş&uuml;k petrol fiyatları sayesinde bu sene , ihracat -ithalat dengesinde ge&ccedil;en seneye g&ouml;re 7 milyar dolara az a&ccedil;ık verince en alt kalemde yek&uuml;n değişmemiş. Toparlamam gerekirse , aslında son 1 yıldır bu 2 kalemden kaynaklanan bir baskı yok ve aynı miktarda a&ccedil;ığı fonluyoruz Sermaye piyasalarındaki işlemler ne kadar fark yaratıyor? Şimdi gelelim sermaye piyasalarında yaşanan hareketlerin &ouml;demeler dengei &uuml;zerinde yarattığı baskıya. Ge&ccedil;en sene ilk 9 ayda &uuml;lkeye portf&ouml;y yatırımı olarak ( tahvil , bono ve hisse) nette para girmemiş ama &ccedil;ıkmış. Evet yanlış okumadınız , ge&ccedil;en sene ilk 9 ayda nette &uuml;lkeden 11 milyar dolar para ya bizim yurt dışına yaptığımız portf&ouml;y yatırımlar ya da yabancının tahvil ve hisse satışı ile &ccedil;ıkmış. Bu sene ise burada işler eyl&uuml;l ayına kadar yolunda gitmiş ( Eyl&uuml;lden sonra bu hikaye alehimize d&ouml;nd&uuml;. Ekim ve Kasım ayında portf&ouml;y tarafında &ccedil;ıkış var). İlk 9 ayda tahvil ve hisse piyasasından &uuml;lkeye giren para tam 8 millyar dolar. Gelelim &ouml;zel sekt&ouml;r&uuml;n bor&ccedil;lanmasına. Aslında burada ge&ccedil;en sene ilk 9 ay ile bu senenin ilk 9 ayı arasındbir fark yok. Her iki d&ouml;nemde de i&ccedil;eriye 10 milyar dolar nette ekstra ( mevcut itfaların ve yurt dışı verilen kredilerin &uuml;zerine ) 10 milyar dolar para girmiş. Ancak ge&ccedil;en sene bankalar bu kredileri bulmak konusunda &ouml;ne &ccedil;ıkarken, bu sene şirketler bor&ccedil;lanma konusunda &ouml;ne ge&ccedil;miş. Doğrudan yatırımlar da hızlıca g&ouml;z atalım. Burada işler ge&ccedil;en sen daha iyiymiş. 2015 Ocak -Eyl&uuml;l d&ouml;neminde T&uuml;rkiye ye nette 10 milyar dolar doğrudan yatırım ( şirket satın alımı, arsa, fabrika vs ) akarken, bu sene bu rakam 5 milyar dolara d&uuml;şm&uuml;ş. Yarı yarıya bir azalma var. Net hata noksan kaleminden ise ge&ccedil;en sene 9 ayda &uuml;lkeye kaynağı belirsiz 12 milyar dolar girerken bu sene bu rakam 5 milyar dolar olmuş. Şimdi gelelim &ccedil;ıkarımlara.... - İlk 9 ayda aslında &ouml;demeler dengesinde toplam yek&uuml;n a&ccedil;ısından pek fark yok - Petrol fiyatlarının artık d&uuml;şmeyeceği ve kademeli y&uuml;kseliş bandına girdiğini kabu ediyorsak &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde &ouml;demeler dengesinde a&ccedil;ığın daha fazla artacağını da hazırlananlım. - İki sene arasında en b&uuml;y&uuml;k fark; bu sene sermaye hareketlerinden &uuml;lkeye giren paranın kalitesi daha k&ouml;t&uuml;. - Ge&ccedil;en sene bankaların uzun vadeli bor&ccedil;lanmaları ve doğrudan yatırım &uuml;zerinden gelen d&ouml;viz bu sene sıcak para ağırlıklı ( tahvil ve hisse ) olmuş. - Sorun Moodys not indirimi ve Trump sonrası fiyatlamanın hissedildiği Ekim sonrası ortaya &ccedil;ıkıyor - Son bir ka&ccedil; aydır hem yurt i&ccedil;i gelişmeler hem de dışarıda yaşanan Trumpmania bize dışarıdan gelen likiditenin ( diğer gelişen &uuml;lkelerde de durum benzer) ciddi azalmasına yol a&ccedil;tı - Bizim gibi cari a&ccedil;ığı y&uuml;zde 5 lere yakın seyreden bir &uuml;lke eğer bu sene olduğu gibi d&ouml;viz bulma konusunda yurt dışı bor&ccedil;lanmaya ve sıcak paraya bel bağlamışşsa, ne k&uuml;resel gelişmelere kayıtsız kalabilir ne de yerel &ouml;l&ccedil;&uuml;de ekonomide oyunun kurallarını değiştirmesi kolay olur. Bağlıyorum.. Aslında &uuml;lke ekonomisin b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml;, kamunun disiplinli yapısı, bankacılık sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n sağlam oluşu vs gibi etmenler toplamda &uuml;lkenin ihityacı gereken d&ouml;vizi her hangi bir durumunda dahi dert olmadan bulacağını s&ouml;yl&uuml;yor. Ancak sorun şu ki ; y&uuml;k eşit olarak paylaşılmış değil ve k&uuml;resel şartlar son d&ouml;nemde olmadığımız kadar bizim alehimize d&ouml;nm&uuml;ş durumda.