Dışa bağımlılık…

T&uuml;rkiye, bir&ccedil;ok a&ccedil;ıdan dışa bağımlı bir ekonomiye sahip. Bunun bir nedeni kader ise diğer nedeni de ge&ccedil;mişte yapılan stratejik hatalardır. Dışa bağımlılık, T&uuml;rkiye ekonomisini kırılgan kılarken uzun vadede kendine &ouml;zg&uuml; bir başarı hikayesi oluşturmasını da ne yazık ki zorlaştırıyor. Bu d&ouml;ng&uuml;den &ccedil;ıkabilmek i&ccedil;in orta ve uzun vadeli bir yapısal d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m ve değişime ihtiya&ccedil; duyulduğu aşikar. Ama, konuya bug&uuml;ne kadar olduğu &uuml;zere sadece makro ekonomik &ccedil;er&ccedil;eveden bakılmaması gerekiyor. Dışa bağımlılığın ardındaki nedenleri bulmak i&ccedil;in b&uuml;y&uuml;k resme odaklanılması, sosyolojik olgulardan başlayarak eğitim ve kurumsal y&ouml;netişim unsurlarına varan geniş &ccedil;er&ccedil;evede incelenmesinin gerekli olduğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorum. Bu haftaki yazımda konuyu derinlemesine inceleme gibi bir iddiam olmadığı gibi orta ve uzun vadeli bir strateji listesi de &ccedil;ıkarmayı ama&ccedil;lamıyorum. Farklı bir bakış a&ccedil;ısıyla T&uuml;rkiye&rsquo;nin dışa bağımlılığının nedenlerine başka bir pencereden bakmayı deneyip farklı bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerisi yumağına ışık tutmayı deneyeceğim.Yazımın ana kısmına ge&ccedil;meden &ouml;nce bir tespitte bulunmak istiyorum. Dışa bağımlılık hususuna daha spesifik bir a&ccedil;ıdan baktığımız zaman ekonomimizin en &ouml;nemli a&ccedil;mazı olan cari işlemler a&ccedil;ığı sorunu ile karşılaşıyoruz. Hammadde ve ara madde olarak dışa bağımlı bir ekonomi olan T&uuml;rkiye, b&uuml;y&uuml;me d&ouml;nemlerinde y&uuml;ksek tutarda a&ccedil;ık veriyor. Ancak, konu sadece hammadde ve ara madde ile sınırlı değil zira giyimden gıdaya, otomobilden beyaz eşyaya varan geniş yelpazede a&ccedil;ık veren bir &uuml;lkeyiz. Mikro bazda l&uuml;ks t&uuml;ketim sevdamız su&ccedil;lanabilir. Makro bazda değerli d&ouml;viz kurumuz ya da bankacılık sekt&ouml;r&uuml; kredi hacmindeki genişlememiz hedef g&ouml;sterilebilir. Sermaye birikimine sahip olmamamıza işaret edilebilir. Ş&uuml;phesiz bunlar &ouml;nemli etkenler arasında yer alıyorlar ancak tamamını kapsadığını s&ouml;yleyemeyiz. Ne demek istediğimi ilerleyen paragraflarda vurgulamaya &ccedil;alışacağım ve bunu yaparken de pop&uuml;ler ilgi alanımız olan futboldan faydalanacağım.A milli futbol takımı ge&ccedil;en hafta i&ccedil;inde D&uuml;nya Kupası grup elemelerinde Avusturya&rsquo;yı 2-0&rsquo;lık skorla mağlup etti. Hepimizi mutlu eden bu sonu&ccedil;ta emeği ge&ccedil;en futbolcuların ilgin&ccedil; bir &ouml;zelliği vardı. Ma&ccedil;a başlayan ilk 11&rsquo;in 5&rsquo;i Almanya doğumlu idi. Yedek kul&uuml;besinde oturan 7 oyuncudan 2&rsquo;si de aynı stat&uuml;deydi. Yani, T&uuml;rkiye&rsquo;yi temsil eden en &uuml;st d&uuml;zey takımda oynayan oyuncuların neredeyse yarısı yurt dışı doğumlu olup altyapı eğitimlerini de doğdukları &uuml;lkede tamamlamışlardı (pek şık bir tabir olmasa da gurbet&ccedil;i olarak nitelendiriliyorlar).Konuyu, A milli futbol takımı boyutundan &ccedil;ıkarıp S&uuml;per Lige taşıdığımız zaman da benzer bir tabloyla karşılaşıyoruz. Mesela, Kayserispor&rsquo;un hafta sonu yaptığı karşılaşmada oyuncu listesinde yer alan T&uuml;rk stat&uuml;s&uuml;ndeki 14 oyuncunun 9&rsquo;u gurbet&ccedil;i idi. Bu yıl ligin diğer flaş takımlarından olan Gaziantepspor&rsquo;un ise hafta sonunda yaptığı karşılaşmada oyuncu listesinde T&uuml;rk stat&uuml;s&uuml;nde olan 10 oyuncunun 5&rsquo;i gurbet&ccedil;i idi.&Ouml;te yandan, S&uuml;per Lig&rsquo;de şu an forma giyen yabancı oyuncu sayısı ise Futbol Federasyonu&rsquo;na sunulan listedeki isimlerin yaklaşık %28&rsquo;i. Bu istatistiğin gurbet&ccedil;i ya da T&uuml;rk vatandaşlığına ge&ccedil;miş oyuncuları kapsamadığını eklemeliyiz. Uzun yıllar boyunca futbolcu yetiştirme alanı olarak kabul edilen alt ligler ve amat&ouml;r takımlarda da artık yabancı oyuncuya izin veriliyor.İstatistikleri uluslararası boyuta taşıdığımız zaman doğdukları ve yetiştikleri &uuml;lkelerin milli futbol takımlarında forma giyen bir&ccedil;ok gurbet&ccedil;i oyuncu g&ouml;r&uuml;yoruz. Mesela, T&uuml;rkiye son D&uuml;nya Futbol Şampiyonası&rsquo;na katılmamış olsa da 5 gurbet&ccedil;i futbolcu turnuvada m&uuml;cadele etmişti. Daha yakın bir tarihten &ouml;rnek verirsek, ge&ccedil;en hafta T&uuml;rkiye ile karşılaşan Avusturya takımında &uuml;&ccedil; gurbet&ccedil;i oyuncu yer almıştı.Bu istatistikleri neden mi verdim? &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, dışa bağımlılık sorunu T&uuml;rkiye&rsquo;de sadece ekonomi i&ccedil;in ge&ccedil;erli değil. Rakamlar, futbolumuzun da a&ccedil;ık bir şekilde dışa bağımlı olduğunu g&ouml;steriyor. Teorik olarak 73 milyon kişiden se&ccedil;ilen A milli futbol takımımızın ilk 11&rsquo;inin neredeyse yarısını yaklaşık 2 milyon n&uuml;fusa sahip olan Almanya&rsquo;daki T&uuml;rkler teşkil ediyor.Demek ki, dışa bağımlılık sorununu tek başına T&uuml;rk Lirası&rsquo;nın aşırı değerli oluşu, verimliliğin d&uuml;ş&uuml;k oluşu ya da bankacılık sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n kredi genişlemesi gibi makro ekonomik nedenlerle a&ccedil;ıklamak doğru olmayacak. &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, futboldan verdiğimiz istatistikler g&ouml;steriyor ki, d&ouml;viz kuru ya da bankacılık sekt&ouml;r&uuml; ile hi&ccedil;bir alakası olmayan bir sekt&ouml;rde dahi aşırı bir şekilde dışarı bağımlılık var.Sorunu T&uuml;rk insanının yapısal zafiyeti olarak g&ouml;stermenin de doğru olmadığını ispatlıyoruz zira yabancı bir topluluk i&ccedil;erisinde yetişmiş T&uuml;rklerin bir&ccedil;ok iş dalında başarılı oldukları, yaşadıkları &uuml;lkelerin futbol takımlarında liderlik rol&uuml; &uuml;stlendikleri yukarıdaki istatistiklerden izlenebiliyor.S&ouml;z&uuml;n &ouml;z&uuml;, T&uuml;rkiye ekonomisinin dışa bağımlılığını hafifletmek adına daha derinlere inmemiz, tarihi, sosyolojik, pedagojik ve biraz da felsefi analizler yapmamız gerekiyor. Yapısal reformlar ve kurumsal y&ouml;netişimi kuvvetlendiren &ouml;nlemler almadığımız m&uuml;ddet&ccedil;e anlamlı bir aşama kaydetmemiz pek m&uuml;mk&uuml;n olmayacak gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. B&ouml;ylece kısır d&ouml;ng&uuml;ler yaşayacak ve yanlış adreslere fatura &ccedil;ıkarmış olacağız ki, bu &ouml;ng&ouml;r&uuml;lenin aksine d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m ve değişim s&uuml;recimizi daha da sekteye uğratacaktır.