İran'da Başkanlık Seçimlerine Doğru

İran, 19 Mayıs ta Cumhurbaşkanını se&ccedil;ecek. Mevcut Cumhurbaşkanı reformist Ruhani, Tahran Belediye Başkanı Galibaf ve eski yargı&ccedil; &amp; vakıf y&ouml;neticisi muhafazakar Raisi ye karşı yarışacak. Adayların birlikte katıldıkları televizyon m&uuml;nazaralarında asıl konunun ABD ile yapılan n&uuml;kleer anlaşmasının sonu&ccedil;ları olduğunu g&ouml;r&uuml;yoruz. &Uuml;lkede cumhurbaşkanının da &uuml;st&uuml;nde kabul edilen ve aslında dolaylı olarak patrimonyal bir ilişki i&ccedil;inde olduğu dini lider Hamaney in oluru ile ABD ile n&uuml;kleer anlaşmasına gidildiği i&ccedil;in bizatihi anlaşmanın kendisi değil ancak sonu&ccedil;ları eleştiriliyor. İki rakip, Ruhani yi 2015 yılında imzalanan anlaşmadan sonra beklenen rahatlamanın gelmemesi ile eleştiriyorlar. İranlıların %73 &uuml; de bir ankete g&ouml;re bu g&ouml;r&uuml;şte. Yapılan anketler devlet televizyonunda yayınlandığı i&ccedil;in ve kaynaklarından tam emin olamadığımız i&ccedil;in fikir y&uuml;r&uuml;tmek g&uuml;&ccedil; ancak %50 barajına ulaşılması gereken 2 turlu se&ccedil;imlerin ancak ikinci turunda Ruhani nin yeniden se&ccedil;ilebileceğini anlıyoruz. Sabık Cumhurbaşkanı Ahmedinejad a ise y&uuml;ksek konsey tarafından se&ccedil;im yarışına katılma izni tanınmadı. Bu organ, se&ccedil;ime katılabilecek adayları belirliyor ve uygun g&ouml;r&uuml;lmeyen aday yarış dışı kalıyor. Dini lider ise Devrim Muhafızları nın başı ve devlet medyasını kontrol ediyor. Muhafızların telekomdan altyapıya ve enerjiye kadar bir&ccedil;ok alanda ekonomik b&ouml;l&uuml;ş&uuml;me de ortak olduklarını g&ouml;r&uuml;yoruz. Cumhurbaşkanı h&uuml;k&uuml;metin başı rol&uuml;n&uuml; oynuyor ancak dini lidere bağlı şekilde &ccedil;alışıyor. EKONOMİK G&Ouml;R&Uuml;N&Uuml;M BOZULMAMALI Ruhani, olduk&ccedil;a zor bir durumda aldığı ekonomiyi &ouml;nce yaptırımlardan (kısmen) sonra resesyondan ve ardından %40 lık enflasyondan kurtardı. Fikren reformist olan akımı, &uuml;lkenin Batı ile olduk&ccedil;a g&ouml;n&uuml;ls&uuml;z yakınlaşmasında ve &uuml;lkenin yabancı yatırım almasında &ouml;nemli roller &uuml;stlendi. Halihazırda &uuml;lkede y&uuml;ksek montanlı yatırımları olan T&uuml;rk şirketlerine ek olarak &Uuml;nal Aysal ın da 4,2 milyar dolarlık bir doğalgaz &ccedil;evrim santrali yatırımına giriştiğini biliyoruz. IMF nin 2016 Şubat ayı 4. Madde Raporu na g&ouml;re petrol dışı sekt&ouml;rlerde b&uuml;y&uuml;me olduk&ccedil;a sınırlı. İran 2016-17 takvim yılının ilk 6 ayında %7,4 b&uuml;y&uuml;rken, petrol-dışı b&uuml;y&uuml;me %0,9 ile sınırlı kaldı. Piyasa da resmi kur arasındaki makas %15 e kadar inerken b&uuml;y&uuml;menin gelecek yıl %6 dan %3 l&uuml; seviyelere ineceği tahmin ediliyor. &Uuml;lkenin yatırım hamlesi başlattığı şu g&uuml;nlerde &ouml;n&uuml;nde uzun bir yapılacaklar listesi var. Merkez bankasının modernizasyonu, uluslararası muhasebe standartlarına ge&ccedil;iş, finansal sistemin liberalizasyonu ve yabancı sermaye &ccedil;ekebilmek i&ccedil;in şeffaflaşması bunların başında geliyor. Modern bir bankacılık kanunu, bizdeki BDDK benzeri bir yapılanma ve bankaların yeniden yapılandırılarak sağlam bir sermaye yapısına kavuşturulması gibi &ouml;nemli reformlar bekleniyor. Mali tarafta ise orta vadeli bir &ccedil;apa olarak mali kural belirlenmeli ve disiplini sağlayacak adımların haritası &ccedil;ıkarılmalı. Verilerin d&uuml;zenli yayımlanması ve i&ccedil;eriklerinin ş&uuml;pheye yer bırakmayacak kalitede, sistematik olarak paylaşılması ihtiyacı da ajandanın &uuml;st sıralarında olmalı. B&Ouml;LGENİN G&Ouml;Z&Uuml; SE&Ccedil;İMLERDE OLACAK B&ouml;lgede Suudiler ile biraz da mezhep temelli bir &ccedil;ekişme i&ccedil;inde olan, yaptırımların hafiflemesine rağmen Trump ile yeniden zorlu bir s&uuml;rece giren İran ın g&uuml;ndemi olduk&ccedil;a yoğun. Rusya ve T&uuml;rkiye ile birlikte y&uuml;r&uuml;t&uuml;len Astana s&uuml;reci, Yemen deki ama&ccedil;lar ve b&ouml;lgenin değişen yapısında geride kalmamak gibi &ouml;ncelikli dış politika hedefleri var &uuml;lkenin. Bunun yanında toparlanan ekonomik aktivitenin yara almadan yoluna devam etmesi gerekiyor. T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından İran da rejimin evrileceği yer olduk&ccedil;a &ouml;nemli. Meseleyi sadece b&ouml;lgesel liderlik yarışı ya da tek taraflı kazananı olan bir oyun gibi okumayınca karşılıklı fırsatlar ve ticaret imkanları da pekala kolayca g&ouml;r&uuml;lebiliyor. Dışarı a&ccedil;ılmaya &ccedil;alışan &uuml;lkenin &ouml;zellikle finans alanında kapsamlı yatırımlara ve aracılık hizmetlerine ihtiyacı s&ouml;z konusu ve bu ihtiya&ccedil; zaman i&ccedil;inde hızla artacak. T&uuml;rkiye son yıl hari&ccedil; neredeyse son 10 yıldır ticari a&ccedil;ık verdiği &uuml;lkeye bu hizmeti sunarak karşılıklı ticareti daha adilane bir seviyeye &ccedil;ekebilir. Aynı zamanda finansal olarak derinleşerek 20 milyar dolar civarına rahatlıkla &ccedil;ıkabilecek dış ticaretin hacmini ve giriftliğini artırabilir. 19 Mayıs &ouml;ncelikle İran, ardından t&uuml;m b&ouml;lge i&ccedil;in &ouml;nem arz ediyor.