Tarımda Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsası

Tarım sekt&ouml;r&uuml; &ouml;nemli bir gelişmeye gebe... &Uuml;r&uuml;n İhtisas Borsası ve lisanslı depoculuk alanında adımlar atılıyor. Borsa İstanbul-Borsa Konya işbirliği imza t&ouml;reninde Başbakan Ahmet Davutoğlu, bu yılın ilk yarısında &uuml;r&uuml;n ihtisas borsalarının devreye gireceği s&ouml;z&uuml;n&uuml; verdi. Davutoğlu, Toprak Mahsulleri Ofisi nin (TMO) depoculuktan &ccedil;ıkıp reg&uuml;lat&ouml;r rol&uuml; &uuml;stleneceğini s&ouml;yledi. B&ouml;ylece fiili depoculuk t&uuml;m&uuml;yle &ouml;zel sekt&ouml;re devredilecek. TMO da piyasalardaki fiyat oynaklıklarını kontrol altında tutacak d&uuml;zenleyici bir misyon &uuml;stlenecek. S&ouml;z konusu gelişmeler tarım sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından olduk&ccedil;a &ouml;nemli. Belki de tarımın bazı kronik sorunlarının &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;nde bir rol &uuml;stlenebilecek nitelikte. Şanslı olduğumuz nokta şu: T&uuml;rkiye, &uuml;r&uuml;n ihtisas borsasına dayanak oluşturabilecek &uuml;r&uuml;nlerin yetiştirilebildiği, zengin &ccedil;eşitliliğe sahip bir &uuml;lke konumunda. &Uuml;r&uuml;n ihtisas borsaları ile tarımsal &uuml;retimin planlanması, stokların elverişli şartlarda değerlendirilmesi ve &uuml;r&uuml;nlerde ihtisaslaşmanın sağlanması hedefleniyor. S&ouml;z konusu hedeflere ulaşılabilmek i&ccedil;in de bazı adımların atılması şart. Bunların başında da lisanslı depoculuk hizmetinin doğru bir sistem i&ccedil;inde işlemesi geliyor. Bu noktada da ticaret borsalarına lisanslı depoculuk sisteminde &ouml;nemli roller d&uuml;ş&uuml;yor. Gelin isterseniz G&uuml;mr&uuml;k ve Ticaret Bakanlığı nın &ccedil;alışmalarından yola &ccedil;ıkarak hem lisanslı depoculuk hem de &uuml;r&uuml;n ihtisas borsalarının işlev ve potansiyeline bir g&ouml;z atalım. Lisanslı depoculuk, uzun s&uuml;reli depolanabilen ve standardize edilebilen hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, fındık, kuru kayısı, zeytin, zeytinyağı ve pamuk gibi tarım &uuml;r&uuml;nlerinin ticaretine y&ouml;nelik bir sistem. Lisanslı depoculuk sisteminde tarım &uuml;r&uuml;nlerinin sınıf ve kaliteleri yetkili sınıflandırıcı olarak isimlendirilen laboratuvarlarca belirleniyor. Ardından modern altyapıya sahip lisanslı depolarda muhafaza ediliyor. Bu &uuml;r&uuml;nlerin ticareti, &uuml;r&uuml;n&uuml;n m&uuml;lkiyetini temsilen lisanslı depo işletmesince d&uuml;zenlenen &uuml;r&uuml;n senetleri vasıtasıyla yapılıyor. Lisanslı depoculuk sistemi &ccedil;er&ccedil;evesinde kaliteleri ve sınıfları belirlenen &uuml;r&uuml;nlerin fiyatı, borsada kalite ve sınıflara g&ouml;re oluşuyor. B&ouml;ylece tacirler, ihtiya&ccedil; duydukları miktardaki &uuml;r&uuml;nleri g&uuml;venilir bi&ccedil;imde tedarik edebiliyor. Bildiğiniz &uuml;zere tarım sekt&ouml;r&uuml;nde &uuml;retim kadar &uuml;retilen &uuml;r&uuml;nlerin pazarlanması da kritik &ouml;nemde. Bu konuda en &ccedil;arpıcı c&uuml;mleyi TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu şu s&ouml;zlerle dile getiriyor: &ldquo;Ticarette bir kural var; malı istediğin kadar &uuml;ret, piyasayı oluşturamazsan kazanamazsın.&rdquo; Gelelim &uuml;r&uuml;n ihtisas borsaları tarafındaki tabloya... Ge&ccedil;tiğimiz g&uuml;nlerde G&uuml;mr&uuml;k ve Ticaret Bakanı B&uuml;lent T&uuml;fenkci bu konuda bazı rakamlar paylaştı. T&uuml;rkiye de şu an 113 ticaret borsası var ve bunların 58&rsquo;i illerde, 55&rsquo;i de il&ccedil;elerde yer alıyor. Ticaret borsalarının işlem hacimleri her ge&ccedil;en zaman diliminde artmakla birlikte d&uuml;nya ortalamalarının olduk&ccedil;a altında. 2000 lerin başında 110 ticaret borsasının toplam işlem hacmi 17 milyar Lira seviyelerindeyken bug&uuml;n 113 ticaret borsasının işlem hacmi 172 milyar Lira d&uuml;zeyinde. T&uuml;fenkci ye g&ouml;re borsa derinliği ve işlem kapasitesi a&ccedil;ısından &ouml;nemli bir y&uuml;kseliş s&ouml;z konusu ancak genel olarak ticaret borsalarının mevcut kapasitesi ile tarımsal &uuml;r&uuml;n piyasalarında s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir, istikrarlı fiyat yapısını tesis etmek i&ccedil;in daha fazla adım atılmalı. İşte bu noktada &uuml;r&uuml;n ihtisas borsacılığı ve lisanslı depoculuğun yaygınlaştırılması hedefleniyor. D&uuml;nya ve Avrupa daki emsal &uuml;r&uuml;n borsalarının işlem hacmi ile bir kıyaslama yapıldığında T&uuml;rkiye de ticaret borsalarının işlem hacimleri olduk&ccedil;a k&uuml;&ccedil;&uuml;k kalıyor. ABD, Kanada, İngiltere, Almanya gibi gelişmiş &uuml;lkelerin &uuml;r&uuml;n borsalarının işlem kapasitesi 1-5 trilyon dolar arasında. &Ccedil;in, Brezilya ve Hindistan gibi gelişmekte olan &uuml;lkelerin &uuml;r&uuml;n borsalarının işlem kapasitesi ise 500-900 milyar dolar arasında. T&uuml;fenkci ye g&ouml;re hem hacim bakımından bu &uuml;lkeler seviyesine gelmek hem de tarımsal &uuml;r&uuml;n piyasalarında fiyat istikrarını sağlamak i&ccedil;in benzer yapıların kurulması gerekiyor. Buraya kadar her şey kulağa hoş geliyor. Sadece kafamızda bazı soru işaretleri belirdi. TMO nun d&ouml;nem d&ouml;nem buğday, mısır gibi farklı &uuml;r&uuml;nlerde m&uuml;dahale alımı ve taban fiyat belirleme hamleleri oluyor. Daha ge&ccedil;tiğimiz haftalarda fındıkta m&uuml;dahale alımı noktasında TMO nun adı &ouml;n plana &ccedil;ıkmıştı. Yeni d&ouml;nemde TMO nun reg&uuml;lat&ouml;r olarak nasıl bir rol&uuml; ve etkisi olacak? Piyasadaki fiyat oynaklıklarını kontrol altında tutabilecek manevra kabiliyeti ne olacak? Elinde hangi m&uuml;dahale silahları bulunacak? Arz-talep dengesizliği ve fiyat istikrarından uzak bir tarım piyasasında bu uygulamalar &uuml;reticinin &uuml;r&uuml;n&uuml;n&uuml; hak ettiği fiyata satmasına ortam sağlayacak mı? Bu konudaki &ccedil;alışmalar 3-4 ay sonra sonlandığında sanırım bu sorulara daha somut yanıtlar alabileceğiz. Temennimiz teoride kulağa hoş gelen &uuml;r&uuml;n ihtisas borsası ve lisanslı depoculuk projelerinin altyapılarının hazırlanarak pratikte de başarılı olabilmesi. NOT: Konya Ticaret Borsası yetkilileri de &Uuml;r&uuml;n İhtisas Borsası ve Lisanslı Depoculuk ile sekt&ouml;rde ne t&uuml;r değişimler olabileceğini maddeler halinde sıralamış. Onları da sizinle paylaşalım: - &Uuml;rettiğiniz değil sattığınız mal sizindir. - Tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n finansal piyasalara entegre olması a&ccedil;ısından b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem taşımaktadır. - T&uuml;rkiye, b&ouml;lgede tarım &uuml;r&uuml;nleri ticaretinin merkezi konumuna gelebilecektir. - &Uuml;r&uuml;n senetleri, faizsiz yatırım ara&ccedil;ları olmaları nedeniyle, &ouml;zellikle İslami sermaye tarafından talep g&ouml;rebilecektir. - Fiyatlar daha etkin oluşacak, likitide artacak, kaliteli &uuml;retim teşvik edilecektir. - &Ccedil;ok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu, fiyatın objektif olarak oluşabildiği bir piyasa meydana gelecektir. - &Uuml;r&uuml;nler, elektronik &uuml;r&uuml;n senetleri vasıtasıyla elektronik ortamda el değiştirebilecektir. - Sanayiciler işletmelerinin ihtiyacı olan &uuml;r&uuml;nleri kısa zamanda kolayca tedarik edebilecektir. - &Uuml;r&uuml;n senetleri; altın, d&ouml;viz, hisse senedi gibi alternatif bir yatırım aracı haline gelecektir. - Gelişmiş &uuml;lkelerde tarım &uuml;r&uuml;nleri ticaretinde yaygın bi&ccedil;imde kullanılan vadeli işlem ara&ccedil;ları, &uuml;lkemizde de yaygınlaşacaktır. - Fiyatların objektif belirlendiği ortamda devlet alım satım değil, reg&uuml;le etme g&ouml;revine d&ouml;necek. - Devlet g&ouml;rev zararından kurtulacak. - Uluslararası rekabet g&uuml;c&uuml; artacak. İrfan Donat Bloomberg HT Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsası

Diğer Yazılar