Kanada bakliyatta Türkiye'yi nasıl solladı?

Gıda enflasyonunda son d&ouml;nemde en &ccedil;ok dikkat &ccedil;eken kalemlerin başında kırmızı et ve yaş meyve sebze &uuml;r&uuml;nleri geliyordu. Şubat enflasyonunda iki kalemde de fiyatlarda kısmi d&uuml;ş&uuml;şler g&ouml;r&uuml;lse de yeni kabus bu sefer bakliyat tarafında yaşanıyor. T&uuml;rkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Şubat Ayı Fiyat Gelişmeleri değerlendirmesinde, &ldquo;Bakliyat fiyatlarındaki artışlar hız kesmeden devam etmiş, bakliyat grubunda son bir yıllık d&ouml;nemdeki fiyat artışı y&uuml;zde 16 seviyesine ulaşmıştır&rdquo; ifadesi dikkat &ccedil;ekiyor. T&uuml;rkiye İstatistik Kurumu nun (T&Uuml;İK) verilerine g&ouml;re son bir yılda nohut y&uuml;zde 29, mercimek fiyatları ise y&uuml;zde 37 zamlanmış. S&ouml;z konusu artış, kırmızı et fiyatlarıyla yarışır d&uuml;zeyde. Protein a&ccedil;ısından kırmızı etin kısmen ikamesi olarak g&ouml;sterilen baklagiller de artık eskisi kadar ucuz değil. Aslında bu fiyat artışı yıllardır uygulana(maya)n tarım politikasının bir sonucu. O y&uuml;zden &ccedil;ok da şaşırmamak lazım. Gelin isterseniz ne demek istediğimizi yine T&Uuml;İK verileriyle biraz daha a&ccedil;alım. Bakliyat &uuml;retiminde bir d&ouml;nem net ihracat&ccedil;ı konumda olan T&uuml;rkiye şimdilerde ithalata mahkum durumda. 1990 lı yıllarda 20,2 milyon dekar araziden 2 milyon tonu aşkın bakliyat &uuml;retimi ger&ccedil;ekleştiren T&uuml;rkiye, &uuml;retim tarafında &ouml;yle bir noktaya geldi ki artık kendi i&ccedil; t&uuml;ketimini karşılayamıyor. 2015 yılına geldiğimizde ekim yapılan arazi miktarı 6,9 milyon dekara gerilerken &uuml;retim de 1 milyon 79 bin tona d&uuml;şt&uuml;. &Ouml;zetle, baklagillerin ekildiği alanlarda son 25 yılda y&uuml;zde 66, &uuml;retim miktarında ise y&uuml;zde 47 gerileme yaşandı. Daha spesifik olarak bakarsak yeşil mercimek ekim alanı son 25 yılda y&uuml;zde 94, kırmızı mercimek y&uuml;zde 67, nohut y&uuml;zde 60, kuru fasulye%47 daraldı. Peki bu d&ouml;nemde azalan tek şey ekilen alan ve &uuml;retim mi? Tabiki değil. Yanlış politikalar y&uuml;z&uuml;nden onları eken, bi&ccedil;en ve t&uuml;m zahmetini &ccedil;eken &ccedil;ok sayıda &ccedil;ift&ccedil;i de topraktan koptu. S&ouml;z konusu d&ouml;nemde artan tek şey dekar başına elde edilen verim ancak o da oluşan a&ccedil;ığı kapatmaya yetmiyor. 1,1 milyon ton seviyesindeki baklagiller &uuml;retimi i&ccedil; talebe yetersiz geliyor. Haliyle artan n&uuml;fus ve t&uuml;ketim talebindeki y&uuml;kselişle birlikte bir&ccedil;ok &uuml;r&uuml;nde olduğu gibi bakliyat tarafındaki arz-talep dengesizliği de ithalat yolu ile kapatılmaya &ccedil;alışılıyor. Son d&ouml;nemde kurdaki artış bir&ccedil;ok ithal &uuml;r&uuml;nde olduğu gibi bakliyat &uuml;r&uuml;nlerinin de fiyatlarını olumsuz etkiledi. Baklagillerde bir d&ouml;nem kendi kendine yeten, hatta net ihracat&ccedil;ı olan T&uuml;rkiye, artık kuru fasulyeyi ABD, Kırgızistan, Kanada, Peru, Etiyopya, Mısır, Bangladeş ve &Ccedil;in den alıyor... Nohutu Meksika, Hindistan, ABD, Arjantin den karşılıyor. Mercimeği Kanada, Avustralya ve ABD gibi &uuml;lkelerden tedarik ediyor. Bezelyeyi Rusya Federasyonu, ABD, Kanada, Macaristan ve Almanya dan ithal ediyor. Baklagillerde son 5 yıla baktığımızda 1,25 milyar dolar ihracata karşın 1,5 milyar doları aşan bir ithalat s&ouml;z konusu. En &ccedil;ok ithal ettiğimiz baklagillerin başında kırmızı mercimek, nohut, kuru fasulye geliyor. Sadece 2015 yılında baklagiller tarafında ithalata &ouml;dediğimiz rakam 371 milyon dolar. Fasulye, nohut, mercimek ve bezelye, &uuml;retim girdisi &ccedil;ok, iş&ccedil;iliği fazla tutan &uuml;r&uuml;nler. Sekt&ouml;r temsilcileri &ouml;ncelikle mazot, g&uuml;bre, ila&ccedil; gibi girdilerin maliyetlerini azaltıcı, yerli ve dayanıklı tohum kullanımını teşvik edici tedbirler alınmasını bekliyor. &Uuml;reticiye kilo başına verilen destekler daha da artırılabilir. Belki de en &ouml;nemlisi 6,9 milyon dekara d&uuml;şen ekim alanlarının tekrar artırılması i&ccedil;in&ccedil;alışmalar başlatılabilir. Bu konuda sekt&ouml;r&uuml;n &ouml;nerileri yukarıda sıraladıklarımızdan &ccedil;ok daha fazla. Ancak g&ouml;r&uuml;nen şu ki b&ouml;yle giderse baklagillerde ithalat&ccedil;ı durumdan kurtulmamız olduk&ccedil;a zor. Hatırlayacağınız &uuml;zere Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) 2016 yılını Uluslararası Bakliyat Yılı ilan etti.. D&uuml;nya bu konuda farkındalığı Bakalım bu yıl &uuml;retimin artırılmasına y&ouml;nelik bu alanda ek teşvik politikaları g&ouml;rebilecek miyiz? Yoksa TCMB nin mercimek ve nohuttaki rahatsızlığı devam edecek mi? KANADA NIN BAŞARI HİKAYESİ Konu bakliyat olunca Kanada ile ilgili başarı hikayesinden bahsetmeden ge&ccedil;emedik. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; baklagiller &uuml;retiminde 1990 lı yıllar hem T&uuml;rkiye hem de Kanada a&ccedil;ısından kırılma noktası niteliğinde. O y&uuml;zden, d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k bakliyat ihracat&ccedil;ısı konumunda bulunan Kanada nın son 30 yılda baklagiller &uuml;retimi tarafında izlediği politika dikkat &ccedil;ekici. Kanada attığı stratejik adımlarla 30 yıl &ouml;nce d&uuml;nya bakliyat &uuml;retiminde 29 uncu sırada iken bug&uuml;n Hindistan dan sonra ikinci sıraya y&uuml;kselmiş durumda. D&uuml;nya bakliyat &uuml;r&uuml;nleri ihracatında da ilk sırada yer alıyor. Peki bu d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m nasıl ger&ccedil;ekleşti? Kanada da beslenme alışkanlığının daha sağlıklı &uuml;r&uuml;nlere evrilmesiyle birlikte 1980 li yıllarda bakliyat sekt&ouml;r&uuml;ne ilgi arttı. Ancak tek neden bu değil... Kanada a&ccedil;ısından en &ouml;nemli ihracat kalemlerinden olan buğday pazarındaki pastanın daralması Kanada yı alternatif &uuml;r&uuml;nler &uuml;retmeye y&ouml;neltti. Ama t&uuml;m bu d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m s&uuml;recinde başarının anahtarı Kanada nın &uuml;retim-t&uuml;ketim ve ihracat politikasını oluştururken &ouml;zel sekt&ouml;r-&uuml;niversite-kamu arasında yarattığı sinerji. Bu &uuml;r&uuml;nlerde araştırma &ccedil;alışmalarına b&uuml;y&uuml;k kaynaklar aktararak altyapıyı oluşturan Kanada, elde edilen bulguları &uuml;retime aktarıp &uuml;retim ve dışsatımlarını artırdı. Bu konuyu Kanada B&uuml;y&uuml;kel&ccedil;isi John Holmes verdiği bir r&ouml;portajda ş&ouml;yle anlatıyor: &ldquo;&Ouml;zel sekt&ouml;r temsilcileri, araştırmalar ger&ccedil;ekleştirmek amacıyla &uuml;niversiteler ile yoğun işbirliğinde bulundu. &Ouml;rneğin yetiştirmek i&ccedil;in en ideal mercimek t&uuml;rlerinin neler olduğu, bu t&uuml;rlerin farklı toprak t&uuml;rlerinde nasıl yetiştirileceği gibi konularda &ccedil;alışıldı. Bu sayede &ccedil;ift&ccedil;iler &uuml;retim miktarlarını hızlı bir şekilde artırma imkanı buldu. Bir diğer &ouml;nemli etken ise pazarlama stratejileri. Kanada bu kapsamda bir &ccedil;ok &ccedil;alışanını pazar analizleri yapmak &uuml;zere d&uuml;nyanın her b&ouml;lgesine g&ouml;nderdi. B&ouml;ylece hangi pazarlarda, hangi pazarlama stratejilerinin izleneceği belirlendi. Bu adım Kanada bakliyat sekt&ouml;r&uuml; temsilcileri a&ccedil;ısından pazarın genişlemesini sağladı.&rdquo; Hemen hatırlatalım.. T&uuml;rkiye kırmızı mercimek dahil bakliyat ithalatının &ccedil;ok &ouml;nemli bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; Kanada dan ithal ediyor ve Kanada, kırmızı mercimeği son 10-15 yıldır &uuml;retmeye başladı. Kısacası Kanada, d&uuml;nya pazarlarındaki boşluğu g&ouml;rd&uuml; ve buna odaklanarak &ccedil;alışmalar yaptı. &Ccedil;ok ciddi &uuml;retim artışı sağladı ve gelinen son nokta şu: Kanada, kırmızı ve yeşil mercimekte, barbunyada T&uuml;rkiye nin baş tedarik&ccedil;ilerinden birisi konumunda. Her iki &uuml;lkenin de baklagiller tarafında izlediği politikalardan &ccedil;ıkarılacak &ccedil;ok ders var... İrfan Donat Bloomberg HT Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Kanada bakliyatta Türkiye'yi nasıl solladı?

Diğer Yazılar