Çiftlikteki hesap markete uymadı

Aslında konu herkesi &ccedil;ok yakından ilgilendiriyor. S&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerine y&ouml;nelik adil olmayan fiyat politikası &uuml;retici kadar t&uuml;ketici tarafından da sorgulanmalı. Bildiğiniz &uuml;zere Ulusal S&uuml;t Konseyi, 2 yılı aşkın s&uuml;redir (Haziran 2014 ten bu yana) &ccedil;iğ s&uuml;t referans fiyatında değişiklik yapmadı. Yani sanayici, k&ouml;ydeki &ccedil;ift&ccedil;iden &ccedil;iğ s&uuml;t&uuml; h&acirc;l&acirc; 1 lira 15 kuruş seviyesinden alıyor. Hatta &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatları artmak bir yana ge&ccedil;tiğimiz aylarda sanayici tarafından 1,15 TL olan referans fiyatın bile altına &ccedil;ekildi. Bazı y&ouml;relerde 75-80 kuruşa kadar gerilediğini g&ouml;rd&uuml;k. Son 2 yıldır &ccedil;iğ s&uuml;t &uuml;reticisinin girdi maliyetlerinde ciddi artışlar yaşandı. Sekt&ouml;r temsilcileri başta yem olmak &uuml;zere girdilerdeki fiyat artışının ortalama y&uuml;zde 15-20 seviyesinde olduğunu dile getiriyor. &Uuml;reticinin maliyetler altında ezildiği ve zarar ederek ana&ccedil; hayvanlarını kesime g&ouml;nderdiği bir s&uuml;re&ccedil;ten bahsediyoruz. Şimdilerde bakanlık, Et ve S&uuml;t Kurumu aracılığıyla birlik ve kooperatifler &uuml;zerinden satılamayan s&uuml;tleri s&uuml;t tozu yaptırıp, fiyatı yeniden 1,15 seviyesine &ccedil;ekmek adına m&uuml;dahalede bulunuyor. İşin &ouml;zeti &uuml;reticiye &ouml;l&uuml;m&uuml; g&ouml;sterip sıtmaya razı ettiler. Ama diğer taraftan baktığımızda 2 yıllık s&uuml;re zarfında market raflarında s&uuml;tten peynire, yoğurttan kaymağa ve diğer s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerine sanayici ve perakende zincirleri tarafından ciddi oranlarda zamlar yapıldı. T&Uuml;İK verilerine g&ouml;re son 2 yıldır tablo şu şekilde.. Market raflarında s&uuml;te y&uuml;zde 14 zam yapıldı. Beyaz peynir y&uuml;zde 11 zamlanırken, tereyağının fiyatı y&uuml;zde 19 arttı. &Ouml;rnekleri &ccedil;oğaltmak m&uuml;mk&uuml;n.. T&uuml;keticinin sorgulaması gereken nokta ise işte tam burası... T&uuml;m bu &uuml;r&uuml;nlerin ana hammaddesi niteliğindeki &ccedil;iğ s&uuml;t&uuml;n fiyatı 2 yılı aşkın s&uuml;redir değişmezken bu &uuml;r&uuml;nlerin fiyatlarındaki artışı sanayici ve perakende zincirleri nasıl a&ccedil;ıklayacak? Eğer cevap maliyetler arttı, bu &uuml;lkede enflasyon ger&ccedil;eği var şeklinde ise s&ouml;z konusu ger&ccedil;eklik &ccedil;iğ s&uuml;t &uuml;retici a&ccedil;ısından yok mu? Onların maliyetleri yerinde mi saydı? O y&uuml;zden bu konuyu yakından takip etmeye &ccedil;alışan bir t&uuml;ketici olarak aklıma ş&ouml;yle bir &ouml;neri geliyor. Madem kırsaldaki &uuml;retici bu fiyatlara &ccedil;iğ s&uuml;t satabiliyor, o zaman sanayici ve perakende zincirleri de raflarda zamlanarak t&uuml;keticiye sundukları s&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerinin fiyatlarını 2 yıl &ouml;ncesinin seviyesine &ccedil;eksin. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; mevcut tabloda bu işten en zararlı &ccedil;ıkan yine &uuml;retici ve t&uuml;ketici kesimi olurken, kazanan yine sanayici ve perakende zincirleri gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. ULUSAL S&Uuml;T KONSEYİ NE KADAR İŞLEVSEL? 2007 yılında kurulan ve piyasada adil bir fiyatlama sağlaması beklenen Ulusal S&uuml;t Konseyi (USK), mevcut şartlarda artık işlevsiz bir pozisyondadır ve misyonunu tamamlamıştır. Bunun en somut g&ouml;stergelerinden birisi 4 sanayici, 4 &uuml;retici, 4 STK ve kamudan 4 kişi olmak &uuml;zere toplam 12 kişiden oluşan y&ouml;netim kurulundan &ccedil;ekilme kararı alan T&uuml;rkiye Ziraat Odaları Birliği nin isyanı ve y&ouml;netimden &ccedil;ıkma kararı. Her ne kadar y&ouml;netim kurulunun yapısı teoride homojen g&ouml;z&uuml;kse de pratikte etkinlik sanayiciden yana. Fiyatların belirlenmesinde &uuml;reticinin kriterlerinden &ccedil;ok sanayicinin kritelerinin ağır bastığı sekt&ouml;r&uuml;n bilinen bir ger&ccedil;eği. Kaldı ki belirlenen referans fiyatı bile koruyaman USK, s&uuml;t sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n geleceğinde nasıl s&ouml;z sahibi olabilir? 6 ayda bir &ccedil;iğ s&uuml;t referans fiyatını yeniden belirlemesi beklenen USK nın 30 Haziran da toplanması bekleniyordu. &Uuml;reticinin adil bir fiyat beklentisi yine hayal oldu. S&uuml;t piyasasının istikrara kavuşması i&ccedil;in USK nın yeniden d&uuml;zenlemesi ve işlevinin artırılması şart gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Tavsiye niteliğinde kararlar almak yerine bağlayıcı ve yaptırım g&uuml;c&uuml; olan adil kararların alınacağı bir platform haline getirilmeli. &ldquo;SEKT&Ouml;RDE &Ouml;RG&Uuml;T KİRLİLİĞİ VAR&rdquo; Bloomberg HT de yayınlanan Tarım-Analiz programına konuk olan Tekirdağ S&uuml;t &Uuml;reticileri Birliği Başkanı Şerif Baykurt, s&uuml;t &uuml;reticilerinin i&ccedil;inde bulunduğu durumu şu s&ouml;zlerle &ouml;zetliyor: &ldquo;Bug&uuml;n T&uuml;rkiye de s&uuml;t &uuml;reticisinin en b&uuml;y&uuml;k problemi maliyetin y&uuml;ksek, &ccedil;iğ s&uuml;t satış fiyatının dengesiz oluşu. İkinci problem &uuml;reticinin ortak iş yapma k&uuml;lt&uuml;r&uuml;n&uuml; benimseyemeyişi. Herkes az olsun, benim olsun mantığı ile hareket ediyor.&rdquo; Baykurt, bir diğer sorun olarak ise s&uuml;t&uuml;n pazarlanmasına y&ouml;nelik &ouml;rg&uuml;t kirliliğini g&ouml;steriyor. Bug&uuml;n kooperatifler, damızlık birlikleri, Haykoop, s&uuml;t &uuml;retici birlikleri dahil bu işi bilen bilmeyen herkesin s&uuml;t pazarladığına dikkat &ccedil;eken Baykurt, &ldquo;Bir &ccedil;oğu s&uuml;t&uuml; kağıt &uuml;zerinde pazarlıyor, hi&ccedil; bir yerde s&uuml;t toplama ya da depolama tesisi yok. Bu &ouml;rg&uuml;tlerin &ouml;nemli kısmı b&uuml;y&uuml;k işletmeler ve zaten kendi s&uuml;tlerini kendileri pazarlıyor ama sırf devletten destek alabilmek i&ccedil;in kağıt &uuml;zerinde s&uuml;t&uuml;n&uuml; damızlık birliği pazarlıyormuş gibi g&ouml;steriyor. Bu sistem sanayicinin tam istediği bir şey. &Uuml;retici tek tek ve ufak yapıda olduğu zaman sanayici işine geldiği gibi fiyat veriyor. Halbuki herkes asli işini yapmalı. Damızlık&ccedil;ı damızlık hayvan &uuml;retecek, s&uuml;t birliği s&uuml;t&uuml;n&uuml;, et birliği de etini pazarlayacak. Sistem mevcut haliyle devam ettiği s&uuml;rece sekt&ouml;rde hep sanayicinin dediği olur&rdquo; yorumunda bulunuyor. Baykurt, mevcut şartlarda &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatının 1,30 TL seviyesinden aşağı olmaması gerektiğini savunuyor. Bir başka vahim nokta ise b&ouml;yle bir ortamda devletin h&acirc;l&acirc; 2016 yılı s&uuml;t destekleme rakamlarını bile a&ccedil;ıklayamaması. &Uuml;retici ger&ccedil;ekten kendi kaderine terkedilmiş durumda. Sekt&ouml;r&uuml;n i&ccedil;inde bulunduğu durumun &ouml;zeti b&ouml;yle... Peki bu durum ne kadar s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir? Daha net bir ifadeyle &uuml;retici, girdi maliyetlerindeki artış ve enflasyon ger&ccedil;eğine karşın &uuml;retimini 1,15 TL seviyesinde daha ne kadar devam ettirebilir? Aslında bu sorunun cevabı 2008-2010 yıllarında verildi. O d&ouml;nemde yaşanan benzer kriz y&uuml;z&uuml;nden ana&ccedil; hayvanlar kesime gitti ve &uuml;lkede bir s&uuml;re sonra kırmızı et krizi baş g&ouml;sterdi. Bug&uuml;n benzer bir s&uuml;re&ccedil;ten ge&ccedil;iyoruz. 20 milyon tona ulaşan s&uuml;t &uuml;retimimize y&ouml;nelik istikrarlı bir fiyat politikası oluşturamamak tarım sekt&ouml;r&uuml;nde başta besicilik olmak &uuml;zere bir&ccedil;ok alanı da tehdit ediyor. Ve işin daha vahim tarafı, ge&ccedil;mişten h&acirc;l&acirc; ders almama konusundaki inat ve ısrarımız... İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Çiftlikteki hesap markete uymadı

Diğer Yazılar