TİM tarım raporu (2)

T&uuml;rkiye İhracat&ccedil;ılar Meclisi nin (TİM), tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik yayımladığı raporda &ouml;ne &ccedil;ıkan başlıkları paylaşmaya devam ediyoruz. Raporda, d&uuml;nya tarım-gıda sekt&ouml;r&uuml;nde g&uuml;ndem ve değişime paralel olarak, T&uuml;rkiye&rsquo;nin &ccedil;eşitli a&ccedil;ılardan d&uuml;nyadaki yeri, &uuml;retim ve verimlikteki eğilimler ile politikalardaki gelişmeler &uuml;zerinde duruluyor. Raporda, T&uuml;rkiye dikkate alınarak tarım ve gıda sanayiindeki şu değişimlere dikkat &ccedil;ekiliyor: 1- Y&uuml;ksek teknoloji i&ccedil;eren girdi kullanımı artmaya devam edecek; 2- Tedarik zincirinde gelişim yapıyı değiştirdi: &Ccedil;ift&ccedil;iden perakendeye uzanan zincirde t&uuml;keticinin belirleyici ağırlığı arttı ve s&ouml;zleşmeli ilişkiler; d&ouml;kme mallar yerine, y&uuml;ksek katma değerli &uuml;r&uuml;nlerin (farklılaştırılmış mallar) ticareti artıyor; 3- Politikalar ve gıda arz zinciri: Gelişmiş &uuml;lkeler, 1930&rsquo;lardan kalma piyasalar &ccedil;ift&ccedil;ilere yeterli ve istikrarlı gelir sağlamaz anlayışına dayanan politikalardan vazge&ccedil;iyor. &Uuml;r&uuml;ne &ouml;zel politikalara bakış a&ccedil;ısının yenilenmesi ve t&uuml;m gıda &uuml;retim zincirini dikkate alması gerektiği savunulan raporda, &ldquo;Bu zincir girdi temininden başlayıp, &uuml;retim şekli, &uuml;retkenlik, hasat ve hasat-sonrası teknolojiler, işleme ve pazarlamayla devam edip, t&uuml;ketimde sona eriyor. Zincirin tersine, yani t&uuml;ketimden geriye doğru işleyişi gelişmekte olan &uuml;lkelerde bile yoğunluk kazanıyor. T&uuml;ketim &uuml;retimi belirler hale geliyor&rdquo; ifadeleri dikkat &ccedil;ekiyor. TİM in raporunda bir de uyarı var: &ldquo;Tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;, bir yandan geleneksel ihra&ccedil; &uuml;r&uuml;nlerinden meyve, sebze ve sert kabukluların ihracatını artırırken, işlenmiş gıda sanayii &uuml;r&uuml;nleri ihracatını da k&uuml;&ccedil;&uuml;k adımlarla da olsa artırmayı başarmıştır. K&uuml;&ccedil;&uuml;k adımların b&uuml;y&uuml;mesi gerekmektedir, aksi durumda T&uuml;rkiye hızla değişen d&uuml;nya tarım-gıda dış ticaretinde bulunduğu pozisyonu kaybedebilir.&rdquo; Raporda, &ldquo;Tarım-Gıda ve Dış Ticaret&rdquo; başlığı altında g&ouml;zlem ve &ouml;neriler de yer alıyor. İşte &ouml;ne &ccedil;ıkan g&ouml;zlemler ve &ouml;neriler: G&ouml;zlem: D&uuml;nya tarım ticaretinde etkili bir taraf olmayı s&uuml;rd&uuml;rmek i&ccedil;in bir tarafta &Ccedil;in ve Hindistan gibi emeğin bol ve ucuz olduğu, diğer taraftan ABD ve AB gibi teknolojinin y&uuml;ksek olduğu &uuml;lkelerle rekabet etmek zorundayız. G&ouml;reli olarak ne kalifiye emeğin bol ve ucuz olduğu ne de ileri teknoloji kullanan tarımımızla rekabet g&uuml;c&uuml;m&uuml;z&uuml; s&uuml;rd&uuml;rmemiz kolay değil. &Ouml;neri: Halen g&ouml;reli avantajımız olan &uuml;r&uuml;nlerin dışında katma değeri y&uuml;ksek gıda &uuml;r&uuml;nlerinin belirlenmesi ve kıt olan destek kaynaklarının bu &uuml;r&uuml;nlere y&ouml;nlendirilmesi, bu alanda ucuz girdi ithalatının bile desteklenmesi ile d&uuml;nya pazarlarında rekabet etmemiz ve kalıcı yer edinmemiz m&uuml;mk&uuml;nd&uuml;r. G&ouml;zlem: D&uuml;nya tarım ve gıda dış ticaretini az sayıda dev kontrol ediyor. T&uuml;rkiye tarımsal &uuml;retim değerinde d&uuml;nyada yedinci olmasına rağmen &ccedil;ok sayıda k&uuml;&ccedil;&uuml;k ihracat&ccedil;ı ve ithalat&ccedil;ı ile az sayıda g&uuml;&ccedil;l&uuml; şirketin karşısına &ccedil;ıkıyor. &Ouml;neri: D&uuml;nya d&ouml;kme mal ticareti 4 şirketin kontrol&uuml;ndedir. Bu mallarda zaten iddialı değiliz. Gıda tarafında ise &ccedil;ok uluslu şirketlerin hakimiyeti yaygındır. S&uuml;per market zincirleri de resme dahil edildiğinde tarımgıda değer zincirinde yer edinmenin &ouml;nemi anlaşılıyor. Politikaları T&uuml;rkiye&rsquo;nin tarımsal &uuml;retimini sadece miktar olarak değil istenen standartlara uygun hale getirmeye ve kalitesini artırmaya odaklamak gerekiyor. Aksi durumda fındık ve benzeri &ouml;zel &uuml;r&uuml;n, taze sebze meyve ihracatıyla yetinmek zorunda kalırız. G&ouml;zlem: &Uuml;lkeler geliştik&ccedil;e ve k&uuml;resel gıda ekonomisinin par&ccedil;ası olduk&ccedil;a bir taraftan gıda se&ccedil;enekleri zenginleşip, bulunabilirlik t&uuml;m yıla yayılırken, diğer taraftan da gıda g&uuml;venilirliği sorunları &ccedil;eşitlenmekte ve &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; zorlaşmaktadır. &Ouml;neri: K&uuml;reselleşmeyle beraber karmaşık bir hal alan gıda g&uuml;venilirliği sorunu milli sınırları aşmış, uluslararası bir sorun haline gelmiştir. D&uuml;nyanın bir k&ouml;şesindeki sağlık sorunu kısa zamanda başka b&ouml;lgeler yayılabilmektedir. Aynı şekilde gıda g&uuml;venilirliği gıda zincirinin tarladan, t&uuml;keticiye t&uuml;m aşamalarına kolaylıkla yayılabilmektedir. K&uuml;resel nitelikteki gıda g&uuml;venliği sorunun &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; i&ccedil;in hem gıda zinciri katmanları hem de uluslararası bilgi akışı, işbirliği ve ortak tedbirler ka&ccedil;ınılmazdır. G&ouml;zlem: T&uuml;rkiye&rsquo;de tarım istatistiklerinin &ccedil;eşitliliği artmamış ve niteliği y&uuml;kselmemiştir. &Ouml;neri: &Uuml;lkeler geliştik&ccedil;e istatistikleri &ccedil;eşitlilik kazanır ve nitelikleri y&uuml;kselir. Tarım istatistikleri yıllardır yerinde saymaktadır. Tarım sayımı en yakın zamanda tamamlanmalı, bir kerelik, ge&ccedil;ici d&uuml;zeltmeler yerine sayım sonu&ccedil;larına g&ouml;re istatistiklerde tutarlılığı sağlamak i&ccedil;in k&ouml;kl&uuml; değişiklikler toptan yapılmalıdır. Niteliksiz istatistiklerle politika tasarımı, geliştirilmesi, uygulanması ve etki değerlendirmesi sağlıksız olur. G&ouml;zlem: Tarım politikasının kağıt &uuml;zerinde sosyal ve ekonomik pek &ccedil;ok amacı var. B&uuml;t&ccedil;e kaynakları bu &ccedil;ok sayıda ama&ccedil;lar doğrultusunda ya da ama&ccedil;sız bir bi&ccedil;imde gıda tedarik zincirinin değişik aşamalarında, &ccedil;eşitli ara&ccedil;larla (girdi destekleri, &uuml;r&uuml;n destekleri, altyapı destekleri, ihracat, ithalat engelleri vb.) herkese biraz s&uuml;bvansiyon yaklaşımıyla sığ ve genelde dengesiz olarak dağıtılmaktadır. &Ouml;neri: Tarım politikasının ama&ccedil;ları ve hedef kitlesi (&uuml;retici, t&uuml;ketici, &uuml;r&uuml;n, işletme t&uuml;r&uuml; vb.) belirlenmeli ve kaynaklar &ouml;ncelik sırası belirlenmiş ama&ccedil;lara g&ouml;re dağıtılmalıdır. Desteklerin gıda tedarik zincirinin hangi halkasına verileceği bir optimizasyon sorunudur. Ama&ccedil;, ara&ccedil; ve kısıtların doğru belirlenmesi ile &ccedil;&ouml;z&uuml;lebilir. Ama&ccedil; azami gelir yaratmak ise ileri veya geri bağlantısı en y&uuml;ksek halkaya destek vermek, &uuml;retici gelirinin artırılması ise doğrudan gelir desteği en optimal yol olabilir. Tarımsal destek politikalarının temel hedeflerini net olarak tanımlamadan veya ama&ccedil; setine her şeyi koyarak bu sorunun &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; olanaksızdır. G&ouml;zlem: Tarım politikaları geleneksel olarak &uuml;retim ve &uuml;retici odaklı olmuştur. Oysa değişen tarım ve gıda sisteminde etkileme zinciri tersine işlemeye başlamış ve t&uuml;keticilerin tercihleri tarımsal &uuml;retimin nitelik ve niceliğini belirler hale gelmiştir. &Ouml;neri: Tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; ekonomik olarak geliştirmeyi ama&ccedil;layan tarım politikalarının, &uuml;reticiler kadar, sekt&ouml;r&uuml;n ileri ve geri bağlantıları olan girdi sağlayıcıları ve tarım &uuml;r&uuml;n&uuml; talep edenler ile ilişkilendirilmesi gerekir. Gıda değer zincirindeki konumlarını sağlamlaştıracak ve zincirdeki payları artıracak &ouml;nlemler alınmadığı takdirde, &ccedil;ift&ccedil;ilere yapılacak destek &ouml;demeleri &ccedil;ift&ccedil;ilerde kalmaz. TİM in raporunda tespitler kadar tarıma y&ouml;nelik &ccedil;arpıcı veriler de var. Onu bir sonraki yazımızda paylaşacağız. NOT: Yazının ilk b&ouml;l&uuml;m&uuml;ne linkten ulaşabilirsiniz: http://www.bloomberght.com/yorum/irfan-donat/1995198-tim-tarim-raporu-1 İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

TİM tarım raporu (2)

Diğer Yazılar