Tarımda lisanslı depoculuk sistemi etkin şekilde nasıl işler? (2)

Kalkınma Bakanlığı&rsquo;ndan Mustafa Kaya&rsquo;nın uzmanlık tezi olarak yayımlanan &ldquo;Tarımda Lisanslı Depoculuk Sistemi: Hububat Piyasası &Ouml;rneği&rdquo; araştırmasında &ouml;ne &ccedil;ıkan noktaları paylaşmaya devam ediyoruz. Lisanslı depoculuğun, sağlanan teşvik uygulamalarına rağmen hen&uuml;z gelişememesinin nedenlerini bir &ouml;nceki yazıda rapordan yola &ccedil;ıkarak paylaşmıştık. Bug&uuml;n de tespitlerden sonra raporda lisanslı depoculuk sisteminin etkin şekilde işleyebilmesi i&ccedil;in yer alan &ouml;neri ve g&ouml;r&uuml;şleri aktaracağız. *** Lisanslı depoculuk sistemini &ccedil;ift&ccedil;i a&ccedil;ısından cazip hale getirmek ve hasat d&ouml;neminde olası finansman ihtiya&ccedil;larını gidermek amacıyla ilk olarak avans politikası &ouml;nerilmiştir. Bu kapsamda verilen avansla &uuml;reticinin katlanabileceği faiz maliyeti makul seviyelere gerilemektedir. *** &Ccedil;ift&ccedil;iler a&ccedil;ısından olası fiyat risklerini bertaraf etmek amacıyla fiyat garantisi politika aracı olarak &ouml;nerilmiştir. Bu kapsamda, &uuml;reticilerin lisanslı depolarda depoladıkları &uuml;r&uuml;nleri hasat sonrasında sattıkları d&ouml;nemlerde, fiyatların TMO tarafından belirlenen taban fiyat niteliği arz eden referans fiyat seviyesinin altına d&uuml;şmesi durumunda, satış fiyatıyla referans fiyat seviyesi arasındaki farkın TMO tarafından karşılanması &ouml;ng&ouml;r&uuml;lmektedir. *** TMO&rsquo;nun depoculuk faaliyetlerinin ve mevcut m&uuml;dahale alımlarının sona erdirilmesi ve hububat alanında d&uuml;zenleyici ve denetleyici bir kuruluşa d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lmesi &ouml;ng&ouml;r&uuml;lmektedir. *** Bu politikaların uygulanmasının ilk olarak bir pilot b&ouml;lgede yapılması &ouml;ng&ouml;r&uuml;lmektedir. Pilot b&ouml;lge uygulaması s&uuml;recinde olası aksaklıkların giderilmesi ve sonrasında kademeli olarak ulusal d&uuml;zeyde uygulamaya ge&ccedil;ilmesi planlanmaktadır. *** Lisanslı depoculuk hakkında &ccedil;ift&ccedil;ilerin bilgilendirilmesi ve &ccedil;ekincelerinin giderilmesi &ouml;nem arz etmektedir. Bu kapsamda sistemin yararlarının anlatılması, eğitim, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin artırılması gibi sisteme olan g&uuml;veni artıracak politika ara&ccedil;larının geliştirilmesi sağlanmalıdır. İlgili kuruluşlar tarafından sisteme ilişkin danışmanlık birimleri tesis edilmeli ve &ccedil;ift&ccedil;i y&ouml;nlendirilmelidir. *** Lisanslı depoculuk sisteminin hayata ge&ccedil;irilmesi i&ccedil;in yeterli depo kapasitesinin oluşturulması gerekmektedir. Lisans alıp faaliyette bulunan lisanslı depo kapasitesinin, lisanslı depoculuk sisteminin işler hale gelmesi a&ccedil;ısından yetersiz olduğu g&ouml;r&uuml;lmektedir. &Ouml;zellikle &uuml;retim ve ticaretin yoğun olduğu noktalarda lisanslı depoların yaygınlaştırılması sistemin gelişmesini kolaylaştırabilecektir. *** Sistemin ana unsurlarından biri olan &uuml;r&uuml;n ihtisas borsalarının hayata ge&ccedil;irilmesi gerekmektedir. &Uuml;r&uuml;n ihtisas borsalarının tesis edilmesi depolanan &uuml;r&uuml;nlerin ticaretinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesini ve lisanslı depolara olan ilginin artmasını kolaylaştırabilecektir. *** Tazmin Fonunun maddi yapısının g&uuml;&ccedil;lendirilmesiyle &uuml;r&uuml;n senetleri mudiler i&ccedil;in daha g&uuml;&ccedil;l&uuml; ve bankalar i&ccedil;in ise daha az riskli bir teminat haline gelecektir. Bu nedenle sistemin &ccedil;ift&ccedil;iler ve bankalar a&ccedil;ısından teşvik edici bir unsur haline gelmesi i&ccedil;in Tazmin Fonunun maddi yapısının iyileştirilmesi gerekmektedir. *** K&uuml;&ccedil;&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekte &uuml;retim yapan &uuml;reticilerin depo maliyetine katlanacak g&uuml;c&uuml; bulunmadığından işletme b&uuml;y&uuml;kl&uuml;klerinin artırılmasına y&ouml;nelik politikalar, &ccedil;ift&ccedil;ilerin &uuml;rettiği &uuml;r&uuml;n miktarını dolayısıyla hasılatı artıracağından lisanslı depoların &ccedil;ift&ccedil;iler a&ccedil;ısından k&acirc;rlılığını artırabilecektir. Bu durum &ccedil;ift&ccedil;ilerin lisanslı depolardan daha fazla yararlanmasını sağlayabilecektir. *** Bu politika &ouml;nerileri, lisanslı depoculuğun geliştiği durumda &uuml;r&uuml;n fiyatlarının daha istikrarlı bir yapıya kavuşmasına ve hasat sonrası fiyat artışları nedeniyle elde edilecek gelirin lisanslı depoculuk &ouml;ncesi duruma g&ouml;re daha farklı bir şekilde paylaşılmasına katkı sağlayacaktır. *** Lisanslı depoculuk sisteminin yerleşmesiyle t&uuml;ccar, b&uuml;y&uuml;k alıcı (un ve gıda fabrikaları gibi), &ccedil;ift&ccedil;iler, lisanslı depolar, TMO, devlet, borsalar, sigorta şirketleri, nakliye firmaları ve bankalar gibi b&ouml;l&uuml;ş&uuml;m ilişkisinin tarafları bu s&uuml;re&ccedil;ten etkilenecektir. Peki taraflar nasıl etkilenecek? Araştırmada, politika &ouml;nerileri doğrultusunda m&uuml;dahale alımlarının sona erdirilecek olması neticesinde b&uuml;t&ccedil;eye y&uuml;k olan g&ouml;rev zararı &ouml;demelerinin azalabileceği vurgulanırken, TMO depoculuk faaliyetinde bulunmayacağından kamunun, depolar i&ccedil;in yapılan yatırım maliyetinden de kurtulacağının altı &ccedil;iziliyor. Kamu, TMO-TOBB LİDAŞ şirketi aracılığıyla lisanslı depoculuk faaliyetlerinden kazan&ccedil; elde edebileceği belirtilen araştırmada, bununla birlikte avans &ouml;demesi, fiyat garantisi ve &uuml;r&uuml;n senedi alım satımı yoluyla piyasaya m&uuml;dahale politikalarının kamu a&ccedil;ısından bir maliyet unsuru oluşturacağı da kaydediliyor. Ancak bunların karşılığında sistemin gelişmesiyle &uuml;reticinin, gelir artışları dışında sistem i&ccedil;erisindeki diğer unsurlardan da ciddi gelirler elde edebileceği vurgulanırken, lisanslı depo şirketlerinin lisanslı depo faaliyetleri sonucunda kazan&ccedil; elde edebileceği ifade ediliyor. &Ccedil;alışmaya g&ouml;re yine tartım, analiz ve sınıflandırma faaliyeti sonucunda yetkili sınıflandırıcılar da gelir artışından pay alacak. Bankalar &uuml;r&uuml;n senedi karşılığında &ccedil;ift&ccedil;iye kredi kullandırmaları karşılığında s&ouml;z konusu faaliyetten faiz kazancı elde edebilecek. Borsalar, elektronik &uuml;r&uuml;n senetlerinin borsada işlem g&ouml;rmesi ve oluşacak işlem hacmi nedeniyle ilave kazan&ccedil; elde edebilecek. Nakliye firmaları, &uuml;r&uuml;n&uuml;n taşınması aşamasında gelir elde edebilecek. Sigorta şirketleri, lisanslı depolara bırakılan &uuml;r&uuml;nlerin sigortalanması sebebiyle ilave kazan&ccedil; sağlayabilecek. Lisanslı depoculuk sisteminin gelişmesi aşamasında kamu kesimi, mevcut teşvikler nedeniyle &ouml;nemli d&uuml;zeylerde vergi gelirinden vazge&ccedil;ebilecek ve doğrudan giderlere katlanabilecek. Bununla birlikte kamu kesimi, lisanslı depoculuk faaliyetlerinden ilave gelir de elde edebilecek. Lisanslı depoculuk konusu tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n geleceğini şekillendirmesi a&ccedil;ısından kritik &ouml;nemde bir enstr&uuml;man. Bu konuda yapılan &ccedil;alışmaları ve atılan adımları yakından takip etmeye &ccedil;alışıyoruz. Rapordaki tespit ve &ouml;nerilere katılırsınız ya da katılmayabilirsiniz. Ama &ouml;nemli olan b&ouml;yle bir sistemin altyapısı kurulurken t&uuml;m boyutlarıyla ele almak ve &uuml;zerinde tartışarak en ger&ccedil;ek&ccedil;i ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir olanını kurgulayabilmek ve hayata ge&ccedil;irmek. Umarız en kısa s&uuml;rede, sağlıklı işleyen ve sekt&ouml;r&uuml;n t&uuml;m paydaşlarının kazan&ccedil;lı &ccedil;ıktığı doğru bir lisanslı depoculuk sistemine sahip oluruz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda lisanslı depoculuk sistemi etkin şekilde nasıl işler? (2)

Diğer Yazılar