Patates ve soğan…

Patates ve soğan fiyatlarındaki sert y&uuml;kseliş neredeyse 80 milyonun g&uuml;ndeminde. Vatandaş dolar ve euro kurundaki hareketi takip eder gibi patates ve kuru soğan fiyatlarını takip eder oldu. Sosyal medyada patates, soğan paylaşımları rekor kırıyor. Marketlere baktığımızda fiyatları 5-6 lira seviyelerinde. Peki, ge&ccedil;en aya kadar 2 lira seviyelerindeki patates ve kuru soğanda bu noktaya nasıl gelindi? &Ouml;ncelikle şunu belirtmekte fayda var. Tıpkı diğer tarım &uuml;r&uuml;nlerinde olduğu gibi patates ve soğanda da maalesef bir &uuml;retim planlamasına sahip değiliz. T&uuml;rkiye&rsquo;de her yıl i&ccedil; t&uuml;ketimin ne kadar olduğu, ne kadarlık bir ihracat ger&ccedil;ekleştirildiği az &ccedil;ok tahmin ediliyor ama ona g&ouml;re bir &uuml;retim planlaması maalesef yapılamıyor. Bu fiyat artışlarının ardında 3 temel etken s&ouml;z konusu. EKİM ALANLARI VE &Uuml;RETİM AZALIYOR İlki patates ekim alanlarındaki daralma. Gerek maliyetler gerekse fiyatlardaki istikrarsızlık nedeniyle &ccedil;ift&ccedil;i, patates &uuml;retmek konusunda eskisi kadar istekli değil. Zaten bunu T&Uuml;İK verileri de teyit ediyor. 2000 yılında 2 milyon 50 bin dekar alanda ger&ccedil;ekleşen patates &uuml;retimi 2017 yılına geldiğimizde 1 milyon 428 bin dekara kadar geriledi. Yani son 17 yılda patates ekim alanı yaklaşık y&uuml;zde 30 daralmış durumda. Ekim alanındaki bu daralma haliyle &uuml;retim miktarını da olumsuz etkiliyor. 2000 yılında 5 milyon 400 bin ton seviyesindeki patates &uuml;retimi 2017 yılına geldiğimizde 4 milyon 800 bin tona geriledi. Bu da son 17 yılda patates &uuml;retiminin y&uuml;zde 11 azaldığı anlamına geliyor. Ekim alanlarındaki sert d&uuml;ş&uuml;şe rağmen &uuml;retimdeki d&uuml;ş&uuml;ş&uuml; sınırlayan fakt&ouml;r ise dekar başına verimdeki artış. 2000 yılında 63 milyon olan n&uuml;fus son 17 yılda y&uuml;zde 27 artarak bug&uuml;n 80 milyonu aştı. Turist sayısı artıyor. Hem i&ccedil; t&uuml;ketim hem de ihracat tarafında bir artış s&ouml;z konusu. Ama b&ouml;yle bir ortamda patateste benzer bir &uuml;retim artışından bahsetmek m&uuml;mk&uuml;n değil. Hatta gerileme s&ouml;z konusu. Kuru soğanda da tablo &ccedil;ok farklı değil&hellip; Ekim alanlarında ve haliyle &uuml;retimde &ouml;nemli kayıplar s&ouml;z konusu. &Uuml;retimdeki azalış 2018 sezonu i&ccedil;in de ge&ccedil;erli. T&Uuml;İK&rsquo;in bitkisel &uuml;retim birinci tahminlerine g&ouml;re patates &uuml;retiminin y&uuml;zde 1 azalması bekleniyor. Kuru soğandaki azalış y&uuml;zde 6,4 seviyelerinde tahmin ediliyor. İLK HASATTA MİLDİY&Ouml; HASTALIĞI Patatesin ilk hasadı &Ccedil;ukurova b&ouml;lgesinde ger&ccedil;ekleşti ancak bu yıl hasat d&ouml;neminde yaşanan aşırı yağışlar sonucu ortaya &ccedil;ıkan mildiy&ouml; hastalığı da rekoltede &ouml;nemli kayıplara neden oldu. İşte fiyatlar tam da bu d&ouml;nemde y&uuml;kselişe ge&ccedil;ti. Adana&rsquo;dan sonra hasat &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki haftalarda İzmir-&Ouml;demiş, Konya, Kayseri, Niğde, Nevşehir ve Sivas&rsquo;ta başlayacak. Buralarda hasadın başlamasıyla birlikte fiyatların 2-3 haftaya kadar normal seviyelere gelmesi bekleniyor. PAZARLAMA SORUNU Patates tarafındaki sorun sadece &uuml;retim planlaması ve hastalıklarla ilgili değil. Pazarlamada da ciddi bir sorunumuz var. Şubat-Mart aylarında &ccedil;ıkan haberleri hatırlıyorsunuzdur. Niğde ve Nevşehir&rsquo;deki depolarda 600 bin ton civarında patatesin kilogramı 30-60 kuruşa alıcı beklediği ve depolarda &ccedil;&uuml;r&uuml;me riski olduğu haberleri yayınlanmıştı. Hatta Ziraat Odaları Birliği patates t&uuml;ketiminin teşvik edilmesini isterken, &uuml;reticiler de s&ouml;z konusu &uuml;r&uuml;ne ihracat teşviki talebinde bulunuyordu. Sonu&ccedil; itibariyle depodaki 600 bin ton patatesin yaklaşık 450-500 bin tonu ihra&ccedil; edildiği belirtiliyor. &Ouml;zellikle son 1-2 ayda Rusya&rsquo;ya ciddi bir patates ihracatı olduğu kaydediliyor. Geriye kalan 100 bin tonun ise bir kısmının maalesef &ccedil;&uuml;r&uuml;d&uuml;ğ&uuml;, bir kısmının ise i&ccedil; piyasaya verildiği kaydediliyor. Ama gelin g&ouml;r&uuml;n ki pazarlama tarafındaki plansızlık bile-hasat d&ouml;nemindeki ge&ccedil;iş s&uuml;reci nedeniyle-fiyatları kısa s&uuml;reliğine de olsa yukarı &ccedil;ekti. STOKLAMA S&Ouml;Z KONUSU DEĞİL Nevşehir Ziraat Odası Başkanı Salih &Ccedil;elikbaş, &ldquo;&Ccedil;ift&ccedil;inin elinde ge&ccedil;en sezondan patates kalmadı. O y&uuml;zden stoklama s&ouml;z konusu değil&rdquo; diyor. Adana-Seyhan Ziraat Odası Eski Başkanı S&uuml;leyman Girmen ise patates ve soğandaki fiyat artışlarının altında iki temel fakt&ouml;r&uuml;n yattığını s&ouml;yl&uuml;yor. Sorunun bilin&ccedil;siz &uuml;retimden kaynaklandığını ifade eden Girmen, &ldquo;İki aşamalı sorun, &uuml;retimdeki plansızlık ve pazarlamadaki organizasyon eksikliği olarak karşımıza &ccedil;ıkıyor&rdquo; diyor. İTHALAT &Ccedil;&Ouml;Z&Uuml;M M&Uuml;? Patates ve soğanda fiyatların 6 lirayı aşması &uuml;zerine konu h&uuml;k&uuml;metin de g&uuml;ndemine girdi. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, soğan ve patates ithalatına yeşil ışık yakarak, &ldquo;Soğan-patates fiyatlarıyla ilgili aşırı oynaklık g&ouml;r&uuml;yoruz. Konuyla ilgili m&uuml;dahalemiz başladı. Tarım Bakanlığı olarak bakıyoruz. Bu &uuml;r&uuml;nlerin ithalatına m&uuml;saade edeceğiz. Soğan ve patatesin T&uuml;rkiye ye gireceği miktar ve &uuml;lke belli. Soğan, patates fiyatında spek&uuml;lasyona izin vermeyiz dedi. Fiyatı artan her tarım &uuml;r&uuml;n&uuml; i&ccedil;in g&uuml;ndeme gelen ithalat hamlesi şimdi de patates ve soğan i&ccedil;in geldi. Ancak tıpkı diğer &uuml;r&uuml;nlerde olduğu gibi burada da &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;n ithalattan değil yapısal reformlardan ve i&ccedil;erideki &uuml;retimi planlamaktan ge&ccedil;tiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz. Hatırlayacağınız &uuml;zere 2015 yılının Mayıs ayında da patates fiyatlar yine 5-6 lira seviyelerini g&ouml;rm&uuml;ş ve medyada g&uuml;nlerce geniş şekilde yer almıştı. Sonrasında yeni hasat d&ouml;nemiyle birlikte fiyatlar aşağı &ccedil;ekilmiş ve patates g&uuml;ndemden d&uuml;şm&uuml;şt&uuml;. Ancak &uuml;retim planlamasından pazarlamaya kadar kronikleşen sorunlar o g&uuml;nlerde de yine &ccedil;&ouml;z&uuml;lmeden rafa kaldırıldı. Bug&uuml;n raftan inen bu sorunları birka&ccedil; hafta sonra yeniden rafa kaldırırız. Tarımda yapısal reformları ger&ccedil;ekleştirmediğimiz s&uuml;rece &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıllarda patates ve soğan fiyatlarını daha &ccedil;ok konuşuruz. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Patates ve soğan…

Diğer Yazılar