Tarımda ticaret savaşları ve korumacılık endişesi

Aslında bu yazıyı birka&ccedil; hafta &ouml;nce yazacaktık ancak T&uuml;rkiye&rsquo;nin tarım ve gıda tarafındaki sıcak g&uuml;ndeminden bir t&uuml;rl&uuml; sıra gelmedi. Bir tarafta &ccedil;ift&ccedil;inin artan maliyet sorunu, diğer tarafta t&uuml;ketici fiyatları derken kafamızı kaldırıp d&uuml;nyadaki gelişmelere bakmaya &ccedil;ok fırsat kalmıyor. Ama bu yazının ge&ccedil; kaleme alınmasına aldırmayın. G&uuml;ncelliğini koruyan ve korumaya devam edecek bir yazı olduğundan emin olabilirsiniz. Bildiğiniz &uuml;zere Temmuz ayının sonunda G20 Tarım Bakanları toplantısı Arjantin&rsquo;de ger&ccedil;ekleştirildi. Zirvede, tarım ve gıda politikalarına k&uuml;resel bir perspektiften bakılarak geleceğe y&ouml;nelik senaryolar masaya yatırıldı. Herkesin ortak kaygısı korumacılık kalkanının y&uuml;kseltilerek tarım ve gıda &uuml;r&uuml;nlerinin bir dış politika enstr&uuml;manı olarak kullanılması y&ouml;n&uuml;ndeydi. Her ne kadar aralarında ABD, &Ccedil;in ve Avrupa &uuml;lkelerinin de olduğu 20 &uuml;lkenin tarım bakanları yaptıkları ortak a&ccedil;ıklamada ticarete &lsquo;gereksiz engeller&rsquo; koymayacaklarını taahh&uuml;t ederek D&uuml;nya Ticaret &Ouml;rg&uuml;t&uuml; kapsamında hak ve y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;klerini yerine getireceklerini teyit etseler de aslında hali hazırda bu alanda &lsquo;silahlar &ccedil;ekilmiş&rsquo; durumda. Arjantin&rsquo;deki toplantının ABD-&Ccedil;in arasında devam eden ve uluslararası tarım piyasasını sarsan ticaret geriliminin ortasında yapıldığını hatırlatmaya gerek yok sanırım. ABD Başkanı Donald Trump&rsquo;ın al&uuml;minyum ve &ccedil;elik ile başlattığı &lsquo;ticaret restleşmesi&rsquo;ne &Ccedil;in ve diğer &uuml;lkeler kayıtsız kalmadı. Benzer hamlelerden Amerikan &ccedil;ift&ccedil;ileri de nasibini aldı. Zaten o y&uuml;zdendir ki ABD y&ouml;netimi, &ccedil;ift&ccedil;isini korumak adına 12 milyar dolarlık bir destek paketi a&ccedil;ıklamak zorunda kaldı. Bunun da 7-8 milyar dolarlık kısmının doğrudan para yardımı olması bekleniyor. Tarım ekonomistlerine g&ouml;re ABD, yakın tarihinde &ccedil;ift&ccedil;ilere hi&ccedil; bu kadar y&uuml;ksek miktarda doğrudan destek verilmedi. S&ouml;z konusu destek ABD&rsquo;li &ccedil;ift&ccedil;ilerin gecikmiş kredi bor&ccedil;larına şimdilik can suyu olsa da ticaret savaşları ve g&uuml;mr&uuml;k tarifesi restleşmeleri devam ederse &ccedil;ok bir şey ifade etmeyebilir. Hemen hatırlatmakta fayda var&hellip; Amerikan Tarım Bakanlığı verilerine g&ouml;re ABD, ge&ccedil;en yıl 138 milyar dolarlık tarımsal &uuml;r&uuml;n ihracatı ile bu alanda liderliğini koruyor. S&ouml;z konusu ihracatta en b&uuml;y&uuml;k kalem ise 21,5 milyar dolar ile soya fasulyesi. Ve &Ccedil;in, ge&ccedil;en yıl tek başına ABD&rsquo;den 12.3 milyar dolarlık soya fasulyesi ithal etti. Sanırım bu birka&ccedil; rakam bile, uluslararası ticarette adı konmamış savaşın daha net okunmasına olanak sağlıyor. Tekrar d&ouml;nelim G20 Tarım Bakanları toplantısına&hellip; ABD ile Avrupa Birliği y&ouml;netimi arasında gerilimin kısmen aşıldığı, ılımlı ve yapıcı mesajların verildiği zirvede, &ldquo;DT&Ouml; n&uuml;n &ouml;nemli rol&uuml;n&uuml; kabul ederek, tarımsal ticaret kurallarının reform s&uuml;recine devam etmeyi kabul ediyoruz&rdquo; a&ccedil;ıklaması yapıldı. Her ne kadar Alman Tarım Bakanı Julia Kloeckner, ABD ile Avrupa Birliği arasındaki ticaret ilişkisinin geliştiğini s&ouml;ylese de Washington y&ouml;netiminin beklediği miktarda soya fasulyesi ithal edilip edilmeyeceğinin garantisini de vermedi. Bizim bu s&ouml;zlerden &ccedil;ıkardığımız sonu&ccedil; şu: Tarım bakanları s&ouml;zde &ldquo;s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir gıda geleceği i&ccedil;in işbirlik&ccedil;i bir yaklaşım&rdquo; sergilese de &ouml;zde &ldquo;her koyun kendi bacağından asılır&rdquo; bakışını da koruyor. Zira gıda ticaret sistemini geliştirmek i&ccedil;in hangi adımların atılacağı konusunda bir ayrıntı a&ccedil;ıklanmadı. Bug&uuml;n el sıkışılan konularda yarın yeni bir krizin &ccedil;ıkmasına ya da tam tersi bir tabloya şaşırmamak gerek. 20 &Uuml;LKENİN K&Uuml;RESEL GIDA SİSTEMİNDEKİ ROL&Uuml; G20 &uuml;lkeleri, tarıma elverişli arazilerin y&uuml;zde 60&rsquo;ını ve tarım &uuml;r&uuml;nlerinin k&uuml;resel ticaretinin y&uuml;zde 80 ini kontrol eder durumda. Sonu&ccedil;ta &uuml;ye &uuml;lkelerin k&uuml;resel gıda sisteminde kilit rolleri bulunuyor. İthalat ve ihracat, &uuml;lkelerin tarım politikalarında &ouml;nemli bir ağırlığa ve etkiye sahip. 2000&rsquo;lerden itibaren &lsquo;globalleşme&rsquo; yaklaşımı ile k&uuml;resel gıda şirketlerinin d&uuml;nya pazarındaki ağırlıkları hızlı bir bi&ccedil;imde arttı. İş &ouml;yle bir noktaya geldi ki y&uuml;kselen ticaret savaşları riski &lsquo;kendi kendine yeterliliği&rsquo; bug&uuml;n daha stratejik ve &ouml;nemli bir hale getirdi. Ge&ccedil;miş yıllarda bazı &uuml;lkelerin yaşadığı acı tecr&uuml;beler, tarım ve gıdada bağımsızlığın &ouml;nemini daha net ve anlaşılır kıldı. O y&uuml;zden her &uuml;lkenin hem ithalat hem de ihracat tarafında A planının &ouml;tesine ge&ccedil;erek, B ve C planı olmak zorunda. A planı dışında alternatifi olmayan &uuml;lkelerin d&uuml;şt&uuml;kleri duruma hepimiz şahit olmaya devam ediyoruz. TARIMDA İNOVASYON G20 Tarım Bakanları toplantıları sonucu &ouml;ne &ccedil;ıkan bir diğer başlık ise inovasyonun &ouml;nemi &uuml;zerine oldu. T&uuml;m &uuml;ye &uuml;lkeler tarafından kabul edilen G20 ortak a&ccedil;ıklamasında inovasyona dair şu yaklaşımın altı &ccedil;izildi: &ldquo;Tarımsal kalkınma, yatırım ve ticaretin yanı sıra gelişmiş teknolojilerin kullanımı, son yıllarda insanlığın ilerlemesinin ve d&uuml;nyadaki milyonlarca insanın yaşam koşullarındaki iyileşmenin temel itici g&uuml;&ccedil;leri olmuştur. Bu bağlamda, tarımın &uuml;retkenliğini ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliğini artıran yenilik&ccedil;i tarımsal uygulamalar ve teknolojilerin kullanımı teşvik edilmelidir.&rdquo; Tarımda inovasyon konusunu sık sık g&uuml;ndeme getirmeye &ccedil;alışsak da T&uuml;rkiye&rsquo;de tarımı konuşurken bu mevzulara sıranın hen&uuml;z hak ettiği oranda gelemediğinin farkındayız. Biz daha &ccedil;ok yapısal sorunların yarattığı tahribatlara odaklanmış durumdayız. Kronik sorunlar g&uuml;ndemde o kadar &ccedil;ok yer teşkil ediyor ki tarımda inovasyon, Ar-Ge, girişimcilik gibi konular şuan bize olduk&ccedil;a &lsquo;uzak&rsquo; ve &lsquo;l&uuml;ks&rsquo; g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Ama şunu bilmekte fayda var. Gelişmiş ekonomiler artık tarımda yeni stratejilerini bu başlıklar &uuml;zerinden şekillendiriyor. Tarım ve gıda politikalarını bilim ve teknolojinin ışığında yeniden oluşturuyor ya da g&uuml;ncelliyor. TOPRAK, SU, BİYO&Ccedil;EŞİTLİLİK G20 Tarım Bakanları zirvesinde &uuml;zerinde durulan bir diğer &ouml;nemli konu ise toprakların geleceği. Tarımın insani kalkınmadaki rol&uuml;n&uuml;, bilgi ve iletişim teknolojilerini, &uuml;retkenliği ve gıda g&uuml;venliğini arttırarak, s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir tarımı teşvik etmek i&ccedil;in sağlıklı topraklara ihtiya&ccedil; olduğu t&uuml;m &uuml;ye &uuml;lkeler tarafından teyit edildi. Ama burada da tıpkı diğer başlıklarda olduğu gibi teyitten &ouml;teye ge&ccedil;ip, &ldquo;s&ouml;zde&rdquo; değil &ldquo;&ouml;zde&rdquo; kararların alınması ve politikaların oluşturulması gerekiyor. Aksi takdirde, tarım topraklarımızı hem nicelik hem de niteliksel a&ccedil;ıdan geri d&ouml;n&uuml;ş&uuml; olmayacak şekilde hızla kaybetmeye devam ediyoruz. 1 TAŞLA 3 KUŞ Zirve sonundaki bildirgede, gıda g&uuml;vencesi ve g&uuml;venliğini arttırmak i&ccedil;in gıda kaybını ve atıkları azaltılarak 1 taşla 3 kuş vurulabileceğine dikkat &ccedil;ekildi. Gıda kaybı ve atıkları azaltılarak hem gıda g&uuml;vencesinin sağlanabileceği, hem iklim, su ve toprak &uuml;zerindeki baskının azaltılabileceği hem de &ccedil;ift&ccedil;inin gelirlerinin artırılarak refah d&uuml;zeyinin y&uuml;kseltilebileceğinin altı &ccedil;izildi. İklim, su ve toprak kaynakları &uuml;zerindeki baskının hafifletilmesi gerektiğine vurgu yapılan zirvede, başta &ccedil;ift&ccedil;iler olmak &uuml;zere tarım-gıda işletmeleri ve hane halkı ekonomisi a&ccedil;ısından tarımsal gelirlerin iyileştirilmesinin gerekliliğinin altı &ccedil;izildi. İklim başlığının da ele alındığı zirvede, verimlilik, kalite ve biyolojik &ccedil;eşitlilik kritik konular &uuml;zerinde de duruldu. Ama &ouml;zetin &ouml;zetine gelirsek &lsquo;iyi niyetli&rsquo; bildirgenin altı h&acirc;l&acirc; tam olarak doldurulabilmiş değil. Zirvede &ouml;ne &ccedil;ıkan tarımda inovasyon yaklaşımını hari&ccedil; tutarsak, korumacılıktan, gıda g&uuml;vencesine, gıda kaybından toprakların korunmasına kadar bir&ccedil;ok başlık a&ccedil;ısından teoride &ouml;ne &ccedil;ıkarılan temenniler ile pratikteki yansımaları pek uyuşmuyor. Yani meselelere bakışta &lsquo;samimiyet&rsquo; ve &lsquo;inandırıcılık&rsquo; sorunu h&acirc;l&acirc; s&uuml;r&uuml;yor. Biz yine de d&uuml;nyada tarım ve gıda adına nelerin konuşulduğu ve tartışıldığını sizlere aktaralım istedik. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarımda ticaret savaşları ve korumacılık endişesi

Diğer Yazılar