Taşıma su ve değirmen

Tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından son haftalar olduk&ccedil;a hareketli ge&ccedil;iyor. Ama ge&ccedil;en hafta bizim a&ccedil;ımızdan g&uuml;ndem bambaşkaydı. Zira Mart başında beklediğimiz oğlumuz Toprak, biraz aceleci davranarak ge&ccedil;en Salı g&uuml;n&uuml; d&uuml;nyaya geldi ve ailemize katıldı. İnsanoğlu a&ccedil;ısından tarım ve gıdanın ne kadar stratejik &ouml;nemde olduğunu bir &lsquo;t&uuml;ketici&rsquo; olarak farkında olmanın &ouml;tesinde artık bir &lsquo;baba&rsquo; olarak daha da &ouml;nemsiyoruz. İzinli olduğumuz s&uuml;rede bizim g&uuml;ndemimizde Toprak bebek varken, &uuml;lkenin g&uuml;ndeminde yaş meyve sebze ağırlıklı fiyat tartışmaları ve yeni uygulamalar vardı. Bir taraftan seracılık tarafında alınan karar ve desteklemeye y&ouml;nelik atılacak adımlar, &ouml;te yanda tanzim satış noktaları, beri tarafta ise artan denetim ve kesilen cezalar&hellip; D&uuml;ne kadar &uuml;reticinin kanayan yarasına ve &ccedil;ektiği sıkıntılara pek kulak kabartılmazken, işin ucu t&uuml;ketici enflasyonuna kadar uzanınca tarım ve gıda bir anda g&uuml;ndemin ilk sırasına oturdu, kaldı. Şimdi sıcak g&uuml;ndem tanzim satış yerleri&hellip; İstanbul da 50, Ankara da 30 dan fazla noktada tanzim satış mağazalarının kurulacağı a&ccedil;ıklandı. Bu uygulama bize, &uuml;reticinin y&uuml;ksek maliyetlerine rağmen piyasanın altında bir fiyat politikasıyla 3 zincir markette kilogramı 29 TL&rsquo;den kıyma ve 31 TL&rsquo;den kuşbaşı satışını hatırlattı. &Ccedil;ok kısıtlı bir t&uuml;ketici kesimine hitap eden ve kırmızı et fiyatlarında hem &uuml;retici hem de t&uuml;keticinin geneline pek de yansıması olmayan bir uygulamanın bug&uuml;n farklı bir versiyonunu yaş meyve sebze tarafında g&ouml;r&uuml;r gibiyiz. Bug&uuml;n Bayrampaşa&rsquo;daki ilk uygulama alanında 7 &ccedil;eşit sebze satışa sunulurken, Bloomberg HT ekibi de oradaydı. Her g&uuml;n saat 10:00-19:00 arasında hizmet verecek tanzim satış noktalarında domates 3 TL, patates ve soğan 2 TL, salatalık 4 TL, Ispanak 4 TL, sivri biber 6 TL ve patlıcan da 4,5 TL&rsquo;den satışa sunuldu. Aynı g&uuml;n&uuml;n İstanbul Hal Fiyatlarına baktığımızda domatesin fiyatı 4-6 TL, patates ve 3,5-4,5 TL, salatalık 4-6 TL, ıspanak 4-6 TL, sivri biber 10-13 TL, patlıcan da 5-8 TL arasında. Burada hemen bir not d&uuml;şmekte fayda var. Bug&uuml;n Bloomberg HT&rsquo;ye konuk olan SERA-BİR Başkanı M&uuml;sl&uuml;m Yanmaz, salkım domatesin seradaki &uuml;retim maliyetinin kilogram başına yaklaşık 3,8 TL olduğunu hatırlattı. Yani hem &uuml;retici hem de hal fiyatlarının altında bir seviyeden satışın yapıldığı tanzim satış mağazalarında hesaplamalara g&ouml;re bazı &uuml;r&uuml;nlerde k&acirc;r bir yana, zararına satış da s&ouml;z konusu gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Bu arada t&uuml;keticilere sebze başına 3 kilogram satın alma sınırlaması getirilen tanzim satış yerlerinde &uuml;r&uuml;nler farklılık g&ouml;steriyor. Bazı tanzim satış mağazalarında meyve satışı yok. &Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki g&uuml;nlerde tanzim satış yerlerinde pirin&ccedil;, bulgur ve mercimek gibi gıda &uuml;r&uuml;nlerinin de satışa sunulacağı a&ccedil;ıklandı. Bu haliyle &uuml;r&uuml;n &ccedil;eşitliliğine baktığımızda 10-15&rsquo;i ge&ccedil;miyor. Biliyorsunuz T&Uuml;FE&rsquo;nin hesaplandığı sepette 133 gıda ve alkols&uuml;z i&ccedil;ecek bulunuyor. Bunun da 43&rsquo;&uuml;n&uuml; yaş meyve ve sebze oluşturuyor. Sadece 10-15 &uuml;r&uuml;n ve sınırlı bir sayıda satış yeriyle t&uuml;keticiye ulaşan bir sistem ne kadar tatmin edici ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir olacak? Emin değiliz. İstanbul&rsquo;da 39 il&ccedil;e bulunuyor. Kentin farklı b&ouml;lgelerinde a&ccedil;ılacak 50 satış noktası 15 milyon n&uuml;fusun beklenti ya da talebine hangi &ouml;l&ccedil;&uuml;de, ne kadar cevap verebilir? O y&uuml;zden tanzim satış mağazaları bize biraz ge&ccedil;ici bir &ouml;nlem gibi geliyor. Marketlerdeki ya da pazar yerlerindeki fiyatları kısa s&uuml;reli de olsa aşağı &ccedil;ekebilir, psikolojik bir etkisi olabilir. Ama bu uygulamayı bu haliyle s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir, kalıcı bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak g&ouml;rmek ya da ummak hayal kırıklığı yaratabilir. SORULAR VE CEVAPLAR İş d&ouml;n&uuml;p dolaşıp kronik sorunların kalıcı olarak &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;nden ge&ccedil;iyor. &Uuml;retim planlamamız var mı? Hen&uuml;z yok. İklim değişikliği risklerine karşı &uuml;retim alanlarında ve b&ouml;lgelerinde &ccedil;eşitlendirmemiz s&ouml;z konusu mu? Hen&uuml;z değil. Y&uuml;ksek girdi fiyatlarını makul seviyelere &ccedil;ekip maliyet y&ouml;netiminde istikrar sağlayabildik mi? H&acirc;l&acirc; sağlayamadık. &Uuml;retici &ouml;rg&uuml;tlenmesini, etkin ve sağlıklı bir kooperatifleşmeyi başarabildik mi? Maalesef başaramadık. Lojistik ve depolamada ge&ccedil;en yıl a&ccedil;ıklanan yeni yaklaşımları hayata ge&ccedil;irdik mi? Hen&uuml;z ge&ccedil;iremedik. Alternatif pazarlama kanallarını devreye soktuk mu? Maalesef sokamadık. Kısacası eksileri toplayarak pozitif bir sonu&ccedil; elde edemeyiz. Kronik sorunları es ge&ccedil;tiğimiz s&uuml;rece atılan her adım palyatif &ouml;nlemin &ouml;tesine ge&ccedil;emez. O y&uuml;zden hep s&ouml;ylediğimiz şeyi bir kez daha tekrarlayalım. Tarımın sorunlarına bir b&uuml;t&uuml;n olarak bakıp, bir b&uuml;t&uuml;n olarak &ccedil;&ouml;zebilirsek &uuml;retimden fiyatlamaya kadar istikrardan bahsedilebilir. Aksi takdirde taşıma suyla değirmen d&ouml;nd&uuml;rmeye devam ederiz. TANZİM SATIŞ MAĞAZALARININ TARİHİ Tanzim satış noktaları bu aralar &ccedil;ok g&uuml;ndemde ama T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından aslında yeni bir şey değil. Bundan yaklaşık 50 yıl &ouml;nce 1970&rsquo;li yıllarda T&uuml;rkiye de Tanzim Satış Mağazaları (TANSA) uygulaması vardı. Hatta o yıllarda TANSA&rsquo;nın genel m&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; g&ouml;revinde bulunan isim bug&uuml;n spor d&uuml;nyasının &ccedil;ok yakından tanıdığı Galatasaray Spor Kul&uuml;b&uuml; Başkanı Mustafa Cengiz di. &Ouml;nce İzmir&rsquo;de d&ouml;nemin belediye başkanı İhsan Alyanak tarafından halkın gıda ve temel ihtiya&ccedil; maddelerinin ucuza karşılanması amacıyla hayata ge&ccedil;irilen TANSA ardından İstanbul ve Ankara da d&ouml;nemin belediye başkanları Ahmet İsvan,ve Vedat Dalokoy tarafından uygulamaya kondu. Bu konuda gazeteci Ahmet &Uuml;nal Dilek&ccedil;i&rsquo;den alıntı yaparak detayları paylaşalım. &ldquo;Ecevit H&uuml;k&uuml;meti d&ouml;neminde &uuml;lkenin tarımsal modernizasyonunda kilit fakt&ouml;r olması amacıyla kurulan 40 bin tarımsal k&ouml;y kalkınma kooperatifi Merkez Birliği (K&ouml;y-Koop) kuruluş ve &ouml;zellikle dış ticaret oluşumunda kurucu uzman olarak &ccedil;alışan Galatasaray Spor Kl&uuml;b&uuml;n&uuml;n şimdiki Başkanı Mustafa Cengiz, daha sonra eski Yerel Y&ouml;netim sonra İ&ccedil;işleri Bakanlığı vesayetindeki 670 Belediye&rsquo;nin merkez iktisadi kuruluşu TANSA (Tanzim Satışlar) ilk ve son Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; olarak o d&ouml;nem 3 h&uuml;k&uuml;metle &ccedil;alıştı. Mustafa Cengiz, İktisadi hayata Belediyelerin kamu yararına olumlu &uuml;r&uuml;n ve fiyat d&uuml;zenlemesi olarak kurulan TANSA da 28 yaşında &uuml;lkenin o d&ouml;nem Kamudaki en gen&ccedil; genel m&uuml;d&uuml;r&uuml; oldu.&rdquo; Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nde fiyat odaklı &ccedil;ok hızlı bir g&uuml;ndem s&ouml;z konusu. &Uuml;retici fiyatları, aracılar, hal yasası, marketlerin kar marjı, seracılık yatırımları derken bug&uuml;nlerde tanzim satış noktalarını konuşur durumdayız. Sanırız 31 Mart se&ccedil;imlerine kadar bu konuları g&uuml;ndemi bayağı meşgul edecek. T&Uuml;İK, TANZİM SATIŞ YERLERİNİ HESAPLAMALARA DAHİL EDECEK Mİ? T&Uuml;FE&rsquo;de gıdanın payı y&uuml;zde 23,29 yani bir başka deyişle enflasyon sepetinin yaklaşık 4&rsquo;te birini gıda oluşturuyor. Aldığımız duyumlara g&ouml;re T&Uuml;İK, piyasanın olduk&ccedil;a altında bir fiyatla satış yapan tanzim satış noktalarını da hesaplamalara dahil edip etmeyeceği konusunda bir &ccedil;alışma y&uuml;r&uuml;t&uuml;yor. Spinn Danışmanlık Kurucu Ortağı &Ouml;zlem Derici Şeng&uuml;l, T&Uuml;İK&rsquo;in hesaplamalardaki usul ve metedolojisini hatırlatarak, &ldquo;T&Uuml;İK gıda hesaplamalarını yaparken, bir yıl boyunca belli yerlerdeki fiyatlar toplanıyor ve gelecek sene itibariyle o yerler enflasyon hesabına dahil ediliyor ki değişimi sağlıklı bir şekilde hesaplayabilelim. Aksi taktirde marketlerdeki sebze meyve fiyatlarıyla tanzim satış noktalarındaki meyve ve sebzeleri karşılaştırır olursunuz. Bu da bir sefere mahsus bir d&uuml;ş&uuml;ş oluşturur ama bu yanıltıcı bir d&uuml;ş&uuml;ş olur. O y&uuml;zden bir yıl boyunca fiyatların toplanması ve ardından bu lokasyon değişikliğinin yapılması lazım&rdquo; dedi. Ama şunu da not etmekte fayda var. Verilerde suni d&uuml;ş&uuml;şler yaşansa bile asıl olan sokaktaki vatandaşın cebi ve mutfağındaki ger&ccedil;ekler. T&Uuml;İK hesaplamaları da &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemin farklı bir tartışma konusu olabilir. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Taşıma su ve değirmen

Diğer Yazılar