Yumurtada Irak krizi

Tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n her alanında kendine has sorunlar g&uuml;ndeme geliyor. Yumurta sekt&ouml;r&uuml;nde de durum farklı değil. Yumurta &uuml;reticileri a&ccedil;ısından en b&uuml;y&uuml;k ihracat pazarı konumundaki Irak, son 2-3 haftadır T&uuml;rkiye&rsquo;ye kapıları kapamış durumda. Irak&rsquo;a Mayıs ayı başından bu yana yumurta ihra&ccedil; edemeyen sekt&ouml;r temsilcileri, maliyeti 35-36 kuruş olan yumurtayı 22-23 kuruşa satmak durumunda kaldıklarından yakınıyor. Yumurta &Uuml;reticileri Merkez Birliği (YUM-BİR) Başkanı İbrahim Afyon, Irak&rsquo;a normalden fazla yumurta girişi olduğunu ve Irak&rsquo;taki yumurta &uuml;reticilerinin bu durumdan şik&acirc;yet&ccedil;i olması &uuml;zerine Bağdat y&ouml;netiminin kendi &uuml;reticilerini korumak adına b&ouml;yle bir karar aldığını s&ouml;yl&uuml;yor. Afyon, Bağdat y&ouml;netiminin arz-talep dengesi kurulana kadar ithalat yasağı koyduğunu belirtiyor. Ama bu yasağın da &ccedil;ok s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir bir tarafı g&ouml;z&uuml;km&uuml;yor. Zira Irak, yumurta ihtiyacının sadece y&uuml;zde 20&rsquo;sini kendi başına karşılayabilirken, y&uuml;zde 80&rsquo;ini ithal eder durumda. Ama son d&ouml;nemlerde sık sık g&uuml;ndeme gelen bu tarz sorunlar &uuml;retiminden ihracata kadar sekt&ouml;rde bir istikrarsızlık yaratıyor. Konuyla ilgili detaylı a&ccedil;ıklama da YUM-BİR Y&ouml;netim Kurulu &Uuml;yesi ve Basın S&ouml;zc&uuml;s&uuml; Derya Pala&rsquo;dan geldi. Pala, &ldquo;Irak&rsquo;ın Mayıs ayının başından beri yumurta ithalatını durdurması nedeniyle sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z zor g&uuml;nler yaşıyor. &Uuml;retimimizin yaklaşık y&uuml;zde 30 unu ihra&ccedil; ediyoruz ki bu bizim &uuml;retim fazlamız, bu ihracatın da y&uuml;zde 85 ini Irak a yapıyoruz. İhracatın durmasıyla i&ccedil; piyasada oluşan fazlalık arz-talep dengesine g&ouml;re oluşan yumurta fiyatının hızla d&uuml;şmesine sebep oldu. &Uuml;retici son haftalarda maliyeti 35-36 kuruş olan yumurtasını 22-23 kuruşa satmak zorunda kalıyor. Bu s&uuml;recin uzun s&uuml;rmesi halinde, &uuml;retimin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lmesi imk&acirc;nsız hale gelecek&rdquo; uyarısında bulunuyor. Bu durumun &ccedil;&ouml;z&uuml;me kavuşması i&ccedil;in YUM-BİR; Ticaret Bakanlığının Irak H&uuml;k&uuml;meti nezdinde girişimde bulunarak, ticaretin yeniden başlamasını talep ediyor. Aldığımız bilgilere g&ouml;re Irak Tarım Bakanı da T&uuml;rkiye&rsquo;ye gelmiş ve bu konu da g&uuml;ndeme alınmış. Yumurta sekt&ouml;r&uuml;nde bir taraftan maliyet/fiyat dengesizliği yaşanırken, diğer taraftan plansız b&uuml;y&uuml;menin devam ettiğine dikkat &ccedil;eken Pala, oluşan arz fazlasının ihracat yoluyla giderilmeye &ccedil;alışıldığını ancak o taraftaki sorunların da sekt&ouml;r&uuml; kırılgan hale getirdiğini ifade ediyor. T&uuml;rkiye, yumurta ihracatında Hollanda ve ABD&rsquo;den sonra &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; sıraya y&uuml;kseldi. 2006 yılında 18,6 milyon dolar ihracat, 2018 yılında 432 milyon dolara &ccedil;ıktı. Bir başka deyişle yumurta &uuml;retimi ihracata dayalı olarak b&uuml;y&uuml;d&uuml;. Ancak Pala, kırılganlığı şu s&ouml;zlerle a&ccedil;ıklıyor: &ldquo;İhracatta yaşanılan en ufak bir krizde i&ccedil; piyasa hızla &ccedil;&ouml;kt&uuml;, zararına yapılan satışlar nedeniyle bir&ccedil;ok &uuml;retici altından kalkamayacağı zararlarla karşı karşıya geldi. Bu kısır d&ouml;ng&uuml;y&uuml; defalarca yaşamış olan yumurta sekt&ouml;r&uuml; şimdi yine aynı durumla karşı karşıya.&rdquo; TARIM BAKANLIĞINA RAPOR SUNULDU Yumurta sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n tek sorunu ihracat tarafında değil. Tarım ve Orman Bakanlığı&rsquo;na 17 maddeden oluşan sekt&ouml;r&uuml;n sorunları ve &ccedil;&ouml;z&uuml;m &ouml;nerilerinin yer aldığı bir de rapor sunuldu. Raporda dikkatimizi &ccedil;eken başlıklar arasında &ldquo;Yumurtanın Enflasyona Etki Kaygısı&rdquo; var. YUM-BİR, yumurta sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n enflasyona olumsuz katkı sağlamasından &ccedil;ekinildiği i&ccedil;in devamlı baskı altında olduğunu ve karşı politikaların sekt&ouml;r&uuml;n s&uuml;reli veya s&uuml;resiz zarar etmesine sebep olduğundan yakınıyor. &Ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak da yumurtanın maliyetine g&ouml;re makul k&acirc;r ile satılmasına, y&uuml;ksek fiyatta m&uuml;dahale olduğu gibi zarar durumunda da koruyucu m&uuml;dahale edilmesini &ouml;neriyor. Raporda yer alan bir diğer sorun ise &ldquo;Yumurta &Uuml;retiminde Y&uuml;ksek Maliyetler&rdquo; başlığını taşıyor. Maliyetlerin d&ouml;viz kuru ve hammadde sezonuna g&ouml;re &ouml;zellikle artış y&ouml;n&uuml;nde değiştiğine dikkat &ccedil;ekilen raporda, &ldquo;D&uuml;nya pazarında rakibimiz konumundaki &uuml;lkelerin aynı zamanda hammadde tedarik&ccedil;imiz olduğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;rsek, rekabet şansımız olmamaktadır&rdquo; denildi. &Ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak da TMO&rsquo;nun &ouml;zel d&ouml;nemlerde &uuml;retici lehine satışlarda bulunması ve yumurta ihracat&ccedil;ısının DİR belgesi karşılığı yapacağı ithalata TMO&rsquo;nun aracılık etmesini &ouml;neriyor. Raporda &ouml;ne &ccedil;ıkan bir diğer sorun da yukarıda değindiğimiz ihracat pazarıyla alakalı. &ldquo;Yumurta İhracat Pazarındaki Daralma&rdquo; başlığında dış pazardaki daralmaya dikkat &ccedil;ekilerek, &ldquo;Senelerdir planlama &ccedil;abalarımız boşa &ccedil;ıktı, lakin bug&uuml;n, Irak yumurta tedarikinde planlama yaparak bizi planlamaya mecbur bıraktı. İthalata kotalı şekilde izin vereceğini a&ccedil;ıklayan Irak, bug&uuml;n kapılarını a&ccedil;sa bile fazla olan ihracat yumurtalarımıza yeni pazarlar bulmak zorundayız&rdquo; denildi. Yani tıpkı diğer &uuml;r&uuml;nlerde olduğu gibi yumurta ihracatında da pazar &ccedil;eşitliliğimizin olmaması sekt&ouml;r&uuml; hem i&ccedil;eride hem de dışarıda kırılgan bir hale getiriyor. &Ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak da Tarım ve Orman Bakanlığı&rsquo;nın yanı sıra Ticaret Bakanlığı, İhracat&ccedil;ılar Birliği ve sekt&ouml;r&uuml;n t&uuml;m paydaşlarıyla ortak bir &ccedil;alıştay yapılıp projeler &uuml;retilmesi &ouml;nerisi getirildi. Raporda yer alan bir diğer başlık ise &ldquo;Yumurta Arz Fazlalığının Planlanması&rdquo; Yumurta &ouml;mr&uuml;n&uuml;n 28 g&uuml;n olduğuna dikkat &ccedil;ekilen raporda, satışların daraldığı d&ouml;nemlerde, yumurtanın &ouml;mr&uuml;nden dolayı depolanamadığı vurgulandı. Raporda, &ldquo;Piyasa dengesi i&ccedil;in fazla &uuml;r&uuml;n&uuml; toz haline getirerek, bir taraftan yumurta raf &ouml;mr&uuml;n&uuml; 12-18 aya kadar uzatıp, &ouml;zellikle bisk&uuml;vi sanayinde kullanmak &uuml;zere yurt dışından gelen, yumurta tozu ithalatını, i&ccedil; piyasadan tedarik ederek d&ouml;vizimizin yurtta kalmasını sağlayabiliriz&rdquo; &ouml;nerisi paylaşıldı. &Ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak da yatırım maliyeti y&uuml;ksek olan yumurta tozu &uuml;retim tesisi i&ccedil;in bakanlıktan yatırım desteği istendi. Bir diğer destek de ihracat ile ilgili. Yumurta ihracatına verilen desteklerin her ge&ccedil;en yıl eriyerek destek &ouml;zelliğini kaybettiği belirtilen raporda, yumurta ihracatında desteklerin zararı telafi edecek seviyede olması gerektiği kaydedildi. Raporda &ouml;ne &ccedil;ıkan bir diğer sorun da &ldquo;Yumurta &Uuml;reticisinin Ticaretinde KDV Sorunu&rdquo; başlığı altında paylaşılıyor. YUM-Bir y&ouml;netimi, KDV oranının tıpkı diğer emsallerde olduğu gibi yumurta &uuml;retim ve toptan satışında da y&uuml;zde 1 olması gerektiğini belirtiyor. YUM-BİR Başkanı İbrahim Afyon, Sekt&ouml;r bu krizi KDV nin y&uuml;zde 1 olmamasına bor&ccedil;lu. Devlet, KDV yi tahsil edenden değil, &uuml;reticiden tahsil ediyor diyor. YUM-BİR &uuml;yeleri, Tarım Bakanlığının bu konuda Hazine Bakanlığı ile iletişime ge&ccedil;mesini talep ediyor. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Yumurtada Irak krizi

Diğer Yazılar