Tarımın 2019 karnesi

Tarım a&ccedil;ısından 2019 yılı olduk&ccedil;a zor ve bir o kadar ilgin&ccedil; ge&ccedil;ti. Yine ithalatın yoğun şekilde konuşulduğu bir seneyi geride bıraktık. Ama ithalat kadar gıda enflasyonu, tanzim satış, elektrikli trakt&ouml;r ve Tarım Şurası gibi kamuoyunda &ccedil;ok tartışılan farklı başlıklar da bu yılı ilgin&ccedil; kıldı. Gelin isterseniz 2019&rsquo;da tarım ve gıdada &ouml;ne &ccedil;ıkan gelişmeleri hep birlikte hatırlayalım. 2018 sonunda fiyatlarıyla tartışma yaratan patates ve soğandaki arz-talep-fiyat dengesizliği 2019 yılının ilk yarısına da damgasını vurdu. Patates ve kuru soğanın kilogram fiyatı 8-10 lirayı g&ouml;r&uuml;nce, yılın tamamında tedariki sağlamak adına uygun koşullarda saklanması gereken depolara baskınlar yapılarak &uuml;reticiler stok&ccedil;ulukla su&ccedil;landı. &ldquo;Ter&ouml;rist&rdquo; damgası yiyen &ccedil;ift&ccedil;iler zan altında bırakılırken, &ccedil;are olarak diğer &uuml;r&uuml;nlerde olduğu gibi yine ithalata başvuruldu. 15 Ocak itibariyle kuru soğanda y&uuml;zde 49.5&rsquo;lik g&uuml;mr&uuml;k vergisi 28 Şubat 2019&rsquo;a kadar sıfırlandı. Mısır, &Ouml;zbekistan, Kazakistan ve İran gibi &uuml;lkelerden d&uuml;ş&uuml;k kalitede patates ve kuru soğan ithal etmek zorunda kaldık. 2019&rsquo;da fiyatı &ccedil;ok&ccedil;a konuşulan sebzeler sadece kuru soğan ve patatesle sınırlı değildi. Domates, biber, patlıcan ve fasulye gibi &uuml;r&uuml;nlerin raflardaki fiyatı artınca T&uuml;rkiye,1970&rsquo;li yıllardaki tanzim satış uygulamasına yeniden d&ouml;nd&uuml;. İlk etapta İstanbul da 50, Ankara da 30 dan fazla noktada tanzim satış &ccedil;adırları kurulurken, ilerleyen haftalarda sebze ve meyve &uuml;retiminin yapıldığı şehirler dahil olmak &uuml;zere farklı şehirlerde de tanzim satış noktaları kuruldu. &Uuml;reticide kilogramı 3 lira 80 kuruşa mal olan domates, tanzim satış noktalarında 3 liradan satılarak g&ouml;rev zararı yazıldı. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Artık tanzim satış noktaları haricinde zincir mağazalara da mal tedarikini Tarım Kredi Kooperatifleri vasıtasıyla yapmaya başlıyoruz. Migros, CarrefourSA, A101, Şok ve BİM in toplamda 16 bin şubesinde aynı tanzim satış koşullarıyla bu &uuml;r&uuml;nler satışa sunuluyor olacak dedi ancak uygulama hayata ge&ccedil;medi. Tanzim satış &ccedil;adırları da Ramazan ayının gelmesiyle birlikte iftar &ccedil;adırlarına &ccedil;evrilerek uygulama son buldu. Bu yıl fiyatı &ccedil;ok&ccedil;a tartışılan bir başka &uuml;r&uuml;n de sarımsak oldu. Plansız &uuml;retim ve rekoltedeki kayıp nedeniyle sarımsağın kilogram fiyatı 70 liraları g&ouml;rd&uuml;. Yaş meyve ve sebze tarafındaki arz-talep-fiyat istikrarsızlığının bir benzeri de hayvancılık tarafında yaşanmaya devam etti. Y&uuml;ksek girdilerle &uuml;retim yapan besiciler ve &ccedil;iğ s&uuml;t &uuml;reticilerinin bir kısmı, maliyetlerinin altındaki &uuml;r&uuml;n satış fiyatları nedeniyle 2018&rsquo;de olduğu gibi sekt&ouml;rden &ccedil;ıkmaya ve ana&ccedil; hayvanlarını kesime g&ouml;ndererek &ccedil;iftliklerini kapatmayı s&uuml;rd&uuml;rd&uuml;. Besicilik tarafındaki &uuml;retim plansızlığı ithalat tarafında da sergilenince Et ve S&uuml;t Kurumu&rsquo;nun depolarında 50 bin ton kırmızı et stoku birikti. İki farklı zamanda ihra&ccedil; kaydıyla a&ccedil;ılan ihalelere talep gelmedi. Alım g&uuml;c&uuml; azalan t&uuml;keticinin kırmızı et talebi d&uuml;şt&uuml;, besiciler de kesime gelen hayvanlarını ellerinden &ccedil;ıkaramadığı i&ccedil;in zarara uğradı. S&uuml;t tarafında ise tablo farklı değildi. Yıl i&ccedil;erisinde toplanan inek s&uuml;t&uuml; dahil peynir, yoğurt ve diğer &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;retimleri azaldı. TRAKT&Ouml;R &Uuml;RETİMİ Y&Uuml;ZDE 41 GERİLEDİ Tarım sekt&ouml;r&uuml; 2019&rsquo;un ilk 3 &ccedil;eyreğinde sırasıyla y&uuml;zde 2.7, y&uuml;zde 4.2 ve y&uuml;zde 3.8 b&uuml;y&uuml;mesine karşın kırsalda hem işg&uuml;c&uuml;, hem &ccedil;ift&ccedil;i sayısı hem de nitelikli &uuml;retim tarafında daralma devam etti. S&ouml;z konusu daralmadan en fazla etkilenen yan kollardan bir tanesi tarım makineleri ve ekipmanları sekt&ouml;r&uuml; oldu. 2019 yılının ilk 10 ayında trakt&ouml;r &uuml;retimi ge&ccedil;en yılın aynı d&ouml;nemine yaklaşık y&uuml;zde 41 gerilerken, trafiğe tescil edilen trakt&ouml;r sayısı da y&uuml;zde 52,4 geriledi. Benzer bir trend tarım makine ve ekipmanlarında da yaşandı. YENİ HAL YASASI VE PERAKENDE YASASI YİNE YETİŞMEDİ Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, yıl i&ccedil;inde farklı zamanlarda tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; de kapsayan &ldquo;reform paketi&rdquo; a&ccedil;ıkladı. Tarım Kredi Kooperatifi ortaklığıyla Sera A.Ş kuruldu. Ancak Sera A.Ş.&rsquo;nin mevcut şartlardaki işleyişine dair belirsizlik ve kafa karışıklığı halen giderilemedi. Pakette ayrıca modern sera yatırımlarının artırılması, k&uuml;&ccedil;&uuml;kbaş hayvancılığın desteklenmesi, rekabet&ccedil;i bir hal yasası gibi farklı başlıklar yer aldı. Tıpkı ge&ccedil;en yıllarda olduğu gibi Yeni Hal Yasası ve Perakende Yasası 2019&rsquo;da da sadece s&ouml;zde kaldı. &ldquo;Meclis&rsquo;ten &ccedil;ıktı, &ccedil;ıkıyor&rdquo; denilen iki yasa 2019&rsquo;da da &ccedil;ıkarılamadı. DESTEKLER YIL SONUNDA A&Ccedil;IKLANDI Tarımsal &uuml;retimde planlama enstr&uuml;manı olarak &ouml;nemli bir işleve sahip olan desteklemeler 2019&rsquo;un başında değil sonunda a&ccedil;ıklandı. &Ccedil;ift&ccedil;iler tohumu toprakla buluşturup, &uuml;r&uuml;nlerini yetiştirip, hasat ederek sattıktan sonra Ekim ayının sonunda desteklemeler a&ccedil;ıklandı. 2019 tarım desteklemelerinde mazot desteği hari&ccedil; bir &ccedil;ok kalemde ge&ccedil;en yıla g&ouml;re anlamlı bir artış yapılmadı. Tarımsal &uuml;retimde artan girdi maliyetlerine karşın pamuk, yağlı tohumlar, bakliyat, zeytinyağı ve &ccedil;ay gibi &uuml;r&uuml;nlerin prim destekleri değişmedi. Organik tarım ve iyi tarım destekleri azaltılırken, &uuml;&ccedil; yıl &uuml;st &uuml;ste iyi tarım desteği alan &ccedil;ift&ccedil;iyi 2019 yılı i&ccedil;in desteklememe kararı alındı. Yine 2017 ve 2018&rsquo;de destek alarak organik tarım yapan &uuml;reticilerin de 2019 yılı i&ccedil;in destekten yararlanmaması kararlaştırıldı. Dolayısıyla &ccedil;ift&ccedil;inin bu yılki &uuml;retim desenini belirlemesinde desteklemeler yine etkisiz ve başarısız oldu. &Ccedil;İFT&Ccedil;İYİ ELEKTRİK MALİYETİ &Ccedil;ARPTI 2019&rsquo;da maliyeti en &ccedil;ok artan girdilerin başında elektrik geldi. Mazot, g&uuml;bre, tohum, yem, zirai ila&ccedil; gibi girdilerdeki y&uuml;ksek fiyattan yakınan &ccedil;ift&ccedil;ilerin sulamada kullandığı elektriğin fiyatı ge&ccedil;en yıla g&ouml;re yaklaşık y&uuml;zde 70 arttı. Buğdaydan pirince, ay&ccedil;i&ccedil;eğinden mısıra kadar farklı &uuml;r&uuml;nlerde ithalat aralıksız devam etti. Buğday ithalatında 2019, rekor yılı oldu. YUMURTADA IRAK KRİZİ Yumurta sekt&ouml;r&uuml;nde mayıs ayında Irak krizi patlak verdi. Toplam yumurta &uuml;retiminin yaklaşık y&uuml;zde 30 unu ihra&ccedil; ettiğimiz ve bu ihracatın da y&uuml;zde 85 ini Irak a yaptığımız bir ortamda, Irak&rsquo;ın T&uuml;rkiye&rsquo;den yumurta almayacağını a&ccedil;ıklamasıyla birlikte sekt&ouml;r ciddi bir dar boğaza girdi. Irak pazarına dair sorunlar halen tam manasıyla &ccedil;&ouml;z&uuml;lemedi ve Irak&rsquo;a yumurta ihracatımız komşu &uuml;lkeler &uuml;zerinden d&uuml;ş&uuml;k kar marjıyla dolaylı yoldan devam ettirilmeye &ccedil;alışılıyor. &Ouml;r&uuml;mcek ağı teorimi 2019 yılında da işlemeye devam etti. 2018 sezonunda patates ve kuru soğan rekoltesindeki gerilemeye bağlı olarak artan fiyatlar 2019 sezonunda &uuml;reticileri patates ve kuru soğan &uuml;retimine y&ouml;neltti. Yine 2018 yazında karpuz ve kavunun para etmesiyle birlikte 2019&rsquo;da &uuml;retici tercihini karpuz ve kavun ekiminden yana kullandı. Haliyle de plansızlık sonucu ortaya &ccedil;ıkan bu &uuml;retim fazlalığı &uuml;r&uuml;nlerin bir kısmının tarlada kalmasına ve &uuml;reticilerin zarar etmesine neden oldu. Tarım &uuml;r&uuml;nlerine y&ouml;nelik hızlı refleksle alınan ithalat kararına karşılık aynı hızda ihracat tarafında bir refleks g&ouml;sterilemedi. ELEKTRİKLİ TRAKT&Ouml;R 27 Kasım 2018&rsquo;de Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, &lsquo;elektrikli trakt&ouml;r&rsquo; konusunda ilk a&ccedil;ıklamayı yapmış ve kamuoyunda olduk&ccedil;a &ccedil;ok tartışılmıştı. Temmuz 2019&rsquo;da da elektrikli trakt&ouml;r&uuml;n prototipi g&ouml;r&uuml;c&uuml;ye &ccedil;ıktı. Trakt&ouml;r&uuml;n seri &uuml;retim tarihi, hangi babayiğit tarafından &uuml;retileceği ve maliyeti gibi pek &ccedil;ok konuda hala soru işaretleri ve belirsizlikler devam ediyor. 2019&rsquo;DA DA AT, EŞEK VE DOMUZ ETİ YEMEYE DEVAM ETTİK Tarım ve Orman Bakanlığı, yaklaşık 1,5 yıllık aradan sonra gıda &uuml;r&uuml;nlerine dair taklit ve tağşiş listesini yeniden a&ccedil;ıkladı. 618 firmanın, 1211 parti &uuml;r&uuml;n&uuml;nde taklit ya da tağşiş yaptığı tespit edildi. Ge&ccedil;tiğimiz yıllarda olduğu gibi 2019&rsquo;da da t&uuml;keticilere &ccedil;eşitli hilelerle at, eşek, domuz eti yedirildi. Taklit ve tağşiş yapılan peynir, yoğurt, ayran gibi s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri, zeytinyağı ve bal dahil pek &ccedil;ok &uuml;r&uuml;n&uuml;n g&uuml;venliğinde sınıfta kaldık. Bu yılın en &ccedil;ok tartışılan &uuml;r&uuml;nlerin birisi de zehirlenme vakaları dolayısıyla ıspanak oldu. İstanbul, Tekirdağ, Edirne ve Kocaeli&rsquo;nde yedikleri ıspanaktan zehirlendikleri iddiasıyla 196 kişinin hastaneye kaldırılmasıyla birlikte ıspanak satışları durdu. Bakanlık, zehirlenmeye yol a&ccedil;an fakt&ouml;r&uuml;n ıspanak değil yabancı bir ot olduğunu basın b&uuml;lteni yoluyla a&ccedil;ıklasa da kamuoyu bu konuda uzun s&uuml;re ikna olmadı. Bu durum da Tarım Bakanlığının s&uuml;reci iyi y&ouml;netemediğini ve bir kez daha kriz y&ouml;netiminde sınıfta kaldığını g&ouml;sterdi. TARIM ŞURASI YAPILDI 15 yıl aradan sonra &lsquo;Tarım Şurası&rsquo; yeniden ger&ccedil;ekleştirildi. 611 kişiden oluşan, 21 adet &ccedil;alışma grubunda &ouml;ne &ccedil;ıkan &ouml;nerilerin 60 maddelik &ouml;zeti 21 Kasım 2019&rsquo;da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından a&ccedil;ıklandı. Tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nde son bir yılda yaşanan daha pek &ccedil;ok &ouml;nemli gelişme vardı ancak biz &ouml;zetle &ouml;ne &ccedil;ıkanları hatırlatmak istedik. Bir sonraki yazıda da tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından 2020 yılına dair g&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml; analiz etmeye &ccedil;alışacağız. İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@blomberght.com

Tarımın 2019 karnesi

Diğer Yazılar