Tarım ve gıda sektörünün 2023 ajandasında ne var?

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Yeni Ekonomi Programı&rsquo;nı (YEP) a&ccedil;ıkladı. 2021-2022-2023 d&ouml;nemi i&ccedil;in &ldquo;Yeni Dengelenme&rdquo;, &ldquo;Yeni Normal&rdquo; ve &ldquo;Yeni Ekonomi&rdquo; ana temasının &ouml;ne &ccedil;ıkarıldığı programda tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik de &ouml;nemli başlıklar var ama &ccedil;ok da yeni değil. Gelin isterseniz 62 sayfalık YEP&rsquo;te tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik &ouml;ne &ccedil;ıkan başlıklara ve detaylara birlikte g&ouml;z atalım. TEMEL HEDEFLER YEP&rsquo;in 17 maddeden oluşan temel hedefleri arasında 2 madde tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; de ilgilendiriyor. 11&rsquo;inci maddede, &ldquo;Kamu yatırımlarında, 11. Kalkınma Planı&rsquo;nda yer alan &ouml;ncelikli imalat sanayi sekt&ouml;rlerine ve bu sekt&ouml;rlere y&ouml;nelik beşeri ve fiziki altyapıyı g&uuml;&ccedil;lendirecek Ar-Ge, dijitalleşme, insan kaynakları, lojistik ve enerji gibi yatay alanlar ile tarım, turizm ve savunma sanayi alanlarına &ouml;ncelik verilecektir&rdquo; ifadeleri yer alıyor. 15&rsquo;inci maddede ise &ldquo;Tarımda &uuml;retim ve verimlilik artışı; yeni nesil girişimciler, teknolojiler, girdi bazlı destekleme ve s&ouml;zleşmeli tarımla sağlanacaktır&rdquo; ifadelerine yer veriliyor. B&Uuml;Y&Uuml;ME VE İSTİHDAM YEP&rsquo;in &ldquo;b&uuml;y&uuml;me ve istihdam&rdquo; başlığında &ldquo;Tarım sekt&ouml;r&uuml;ndeki b&uuml;y&uuml;menin d&ouml;nem boyunca uzun d&ouml;nem ortalamasının &uuml;zerinde olacağı tahmin edilmektedir. Bu d&ouml;nemde sulama ve kanal yatırımlarının tamamlanması ile s&ouml;zleşmeli &uuml;retimin yaygınlaştırılması gibi politikalar bu gelişmeye katkı sağlayacaktır&rdquo; deniliyor. YEP&rsquo;e g&ouml;re, 2021 yılında tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n b&uuml;y&uuml;meye uzun d&ouml;nem ortalamasının &uuml;zerinde katkı vereceği &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. YEP&rsquo;in &ldquo;B&uuml;y&uuml;me ve Verimlilik ile İlgili Politika ve Tedbirler&rdquo; alt başlığında ise &ldquo;İklim değişikliği ve diğer riskler dikkate alınarak ihtiya&ccedil; duyduğumuz stratejik ve arz a&ccedil;ığı olan tarım &uuml;r&uuml;nlerini &ouml;ncelikle kendi kaynaklarımızdan karşılamak ve gelecek nesillerin gıda arz g&uuml;venliğini sağlamak amacıyla; uzun vadede gıda ve su g&uuml;venliğinin sağlanması, tarım ve orman politikalarının stratejik &uuml;retim ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirlik ilkeleri temel alınarak oluşturulması ile b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l ve entegre bir y&ouml;ntemle hayata ge&ccedil;irilmesi i&ccedil;in planlı &uuml;retim &ccedil;alışmaları tamamlanacak ve planlar her yıl g&uuml;ncellenecektir&rdquo; deniliyor. Sıfır atık uygulamalarının yeşil ekonomi ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir &ccedil;evre bakış a&ccedil;ısıyla yaygınlaştırılmaya devam edileceğinin altı &ccedil;izilirken, Lojistik Master Planı dikkate alınarak daha fazla liman, end&uuml;striyel tesis ve lojistik merkezin yerel ağa ve uluslararası demiryolu koridorlarına bağlantısının yapılacağı kaydediliyor. FİYAT İSTİKRARI Programın &ldquo;Fiyat İstikrarı&rdquo; başlığının &ldquo;Politika ve Tedbirler&rdquo; alt başlığında ise &ldquo;Tarımda verimi artırmak, ekilebilir arazilerin boş kalmasını engellemek, ithal edilen &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;lkemizde &uuml;retimini artırmak, sezon dışı d&ouml;nemde vatandaşımızın ihtiya&ccedil; duyduğu sebze ve meyvenin &uuml;retimine katkı sağlamak i&ccedil;in m&uuml;navebeli ekim programı oluşturulacaktır&rdquo; deniliyor. Bu başlık altında ayrıca, gıdada kayıp ve israfın &ouml;nlenmesi amacıyla gıda bankacılığının teşvik edilerek t&uuml;ketilebilir gıda paylaşımının artırılacağına vurgu yapılıyor. Arazi toplulaştırma &ccedil;alışmalarına ve sulama projelerine devam edileceği kaydedilen programda &ldquo;Bu kapsamda, &ouml;nceliklendirilen 25 sulama projesi 2022 yılı sonuna kadar tamamlanarak yaklaşık 3 milyon 710 bin d&ouml;n&uuml;m arazide sulu tarım yapılması planlanmaktadır&rdquo; ifadelerine yer veriliyor. &ldquo;Politika ve Tedbirler&rdquo; alt başlığında tarım sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik diğer maddeler ş&ouml;yle: *** Sertifikalı tohum kullanımının yaygınlaştırılması; yerel tohum &ccedil;eşitlerinin korunması, geliştirilmesi ve ticarete kazandırılması; iklim değişikliği ve diğer ihtiya&ccedil;larla uyumlu olarak tohumluk ıslahı &ccedil;alışmalarına devam edilecektir. *** Kamu kuruluşları ve &ouml;zel sekt&ouml;r aracılığıyla s&ouml;zleşmeli bitkisel ve hayvansal &uuml;retim modelleri yaygınlaştırılacaktır. *** Sertifikalı tohum, g&uuml;bre, ila&ccedil;, elektrik ve mazot desteğinin ayni ve nakdi olarak &ccedil;ift&ccedil;ilere sağlandığı, bu kapsamdaki girdilere y&ouml;nelik finansmanın &ccedil;ift&ccedil;ilere avans olarak faizsiz şekilde verildiği s&ouml;zleşmeli &uuml;retim sistemi kademeli olarak uygulanacaktır. S&ouml;zleşmeli &uuml;retim &ccedil;er&ccedil;evesinde alım garantisi verilen &uuml;reticilere, &uuml;r&uuml;n tesliminde avanstan artan kısım peşin olarak &ouml;denecektir. EYLEM VE PROJELER YEP&rsquo;in takvimlendirilmiş eylem ve projeler b&ouml;l&uuml;m&uuml;nde ise &Ccedil;evre ve Şehircilik Bakanlığı sorumluluğunda Aralık 2023&rsquo;te tamamlanmak &uuml;zere &ldquo;Hazineye ait tarım arazilerinin ihtiya&ccedil; duyulan &uuml;r&uuml;nlerin ekimi i&ccedil;in kiralanması yoluyla tarımsal &uuml;retim artırılacak ve atıl kaynaklar kullanıma a&ccedil;ılacaktır&rdquo; maddesi yer alıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı&rsquo;nın sorumluluğundaki eylem ve projeler ile planlanan tamamlanma tarihleri ş&ouml;yle sıralanıyor: *** Yeni potansiyel su &uuml;r&uuml;nleri yetiştiricilik alanları belirlenerek yatırımlara hazırlanacak, alternatif su &uuml;r&uuml;nleri yetiştiriciliğinde t&uuml;r &ccedil;eşitliliği artırılacak ve kapalı devre su &uuml;r&uuml;n&uuml; yetiştiricilik sistemi yaygınlaştırılacaktır. Aralık 2021 *** Mera, yaylak ve kışlakların tespit ve tahdit &ccedil;alışmaları tamamlanacak ve ıslah &ccedil;alışmaları yaygınlaştırılacaktır. Aralık 2023 *** Depreme dayanıklılığı ve ısı yalıtımını artırmak, &ccedil;evre dostu malzemelerin kullanımını yaygınlaştırmak i&ccedil;in inşaat sekt&ouml;r&uuml;nde yapısal ahşap kullanımı artırılacak, end&uuml;striyel ve ekonomik değeri olan ağa&ccedil;ların dikimi yaygınlaştırılacaktır. Aralık 2022 *** Yabani zeytin ve menengi&ccedil; ağa&ccedil;ları aşılanarak &uuml;retime kazandırılacak ve bu ağa&ccedil;ların yetiştiği b&ouml;lgelerde yaşayan kişilere &uuml;r&uuml;nleri toplayıp satma imk&acirc;nı verilerek ilave gelir elde etme imk&acirc;nı sağlanacaktır. Aralık 2023 *** Gıda &uuml;r&uuml;nlerinde taklit ve tağşiş ile m&uuml;cadele artırılarak gıda g&uuml;venilirliği sağlanacak, denetimlerin etkinleştirilmesi amacıyla gıda denet&ccedil;isi uygulaması başlatılacaktır. Aralık 2023 *** Tarım &uuml;r&uuml;nlerinde arz ve rekolte tahminlerinin sağlıklı yapılmasına imk&acirc;n veren erken uyarı sistemi &ccedil;alışmalarına devam edilecektir. Aralık 2022 *** &Ouml;rt&uuml; altı &uuml;retim kapasitesini artıracak teknolojik ve verimli seraların kurulumu &ccedil;alışmaları s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lecektir. Aralık 2023 *** Kenevir ve tıbbi/aromatik bitkiler başta olmak &uuml;zere katma değeri ve stratejik &ouml;nemi y&uuml;ksek tarımsal faaliyetlere y&ouml;nelik birim alandan y&uuml;ksek verim alınması i&ccedil;in &ccedil;alışmalar yapılarak kırsal alanda refah y&uuml;kseltilecek ve istikrarlı gıda arzı sağlanacaktır. Aralık 2023 *** Hayvan sağlığının korunmasına y&ouml;nelik tedbirler artırılacak, yerli ila&ccedil; ve aşı &uuml;retimi &ccedil;alışmaları hızlandırılacak, &uuml;retimin ve verimliliğin artırılması i&ccedil;in yerli ırkların muhafaza ve ıslah &ccedil;alışmaları yaygınlaştırılacaktır. Aralık 2023 *** Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklara karşı hazırlık seviyesini artırmak i&ccedil;in Zoonoz Hastalıkları Araştırma Enstit&uuml;s&uuml; kurulacak, tedaviye y&ouml;nelik kullanımlarının yanı sıra gıda ve tarımda biyolojik kontrol maddesi olarak kullanılan bakteriyofajların yerli &uuml;retimi i&ccedil;in bir Ar-Ge merkezi olarak Faj Enstit&uuml;s&uuml; a&ccedil;ılacaktır. Aralık 2023 *** Lisanslı depolarda depolanan tarım &uuml;r&uuml;nleri i&ccedil;in g&uuml;venilir tarım &uuml;r&uuml;nleri piyasası oluşturulacak, s&ouml;z konusu &uuml;r&uuml;nlerin anlık stok bilgisine erişilerek lisanslı depoculuğa konu tarımsal &uuml;r&uuml;n piyasalarının takibi elektronik ortamda yapılabilecektir. Tarım &uuml;r&uuml;nleri ticaretini geliştirmek i&ccedil;in lisanslı depoculuk yaygınlaştırılarak lisanslı depo kapasitesi 10 milyon tonun &uuml;zerine &ccedil;ıkarılacaktır. Aralık 2022 İŞ VE YATIRIM ORTAMI YEP&rsquo;in &ldquo;İş ve Yatırım Ortamı&rdquo; başlığı altında Hazine ve Maliye Bakanlığı&rsquo;nın sorumluluğundaki hedefleri arasında teşvik ve destek sistemi dikkat &ccedil;ekiyor. &ldquo;Teşvik ve destek sisteminin verimliliğinin artırılması amacıyla destek uygulamaları, ilgili kurum ve kuruluşlarca yapılacak etki değerlendirme &ccedil;alışmaları dikkate alınarak revize edilecektir&rdquo; başlığı da tamamlanma tarihi Aralık 2021 olarak programda yer alıyor. Programda ayrıca teşvik ve desteklerde etkinliği sağlamak amacıyla; kapsamlı analize imk&acirc;n veren, b&uuml;t&uuml;nc&uuml;l ve kaliteli veri sağlayan Teşvik ve Destek Bilgi Sisteminin de Aralık 2021 tarihine kadar hayata ge&ccedil;irileceği kaydediliyor. YEP&rsquo;te tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; yakından ilgilendiren bir diğer &ouml;nemli başlık da kooperatif&ccedil;ilikle alakalı. Programda, tarım sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından &ouml;nemli bir konu olan kooperatif&ccedil;ilikle ilgili de bir hedef yer alıyor. Ticaret Bakanlığı sorumluluğunda Aralık 2023&rsquo;te tamamlanma hedefiyle, &ldquo;Kooperatif ve &uuml;st kuruluşlarının; uluslararası kooperatif&ccedil;ilik ilke ve uygulamalarına uygun şekilde faaliyet g&ouml;stermesini, şeffaf ve profesyonel bir y&ouml;netim yapısına kavuşturulmasını, etkin bir denetim sistemine sahip olmasını, sağlayacak şekilde kooperatif&ccedil;ilik mevzuatı g&uuml;ncellenecektir&rdquo; ifadelerine yer veriliyor. YEP&rsquo;E DAİR D&Uuml;Ş&Uuml;NCELERİMİZ Yeni Ekonomi Programı&rsquo;nda yer alan tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik hedef ve vizyon konusunda sanırız sekt&ouml;r paydaşlarının &ccedil;ok &ouml;nemli bir kısmı hem fikirdir. S&ouml;z konusu proje ve yaklaşımlara itiraz edecek kimsenin olduğunu d&uuml;ş&uuml;nm&uuml;yoruz. Buraya kadar bir sorun yok. Sorun şu ki tarım ve gıda alanında bu konular yıllardır konuşuluyor. Buna benzer yaklaşım ve projeler yıllardır T&uuml;rkiye&rsquo;nin g&uuml;ndeminde ve maalesef bu alanda hatırı sayılır bir yol katedilebilmiş değiliz. Zaten somut bir ilerleme sağlayabilseydik, bu başlıkları bug&uuml;n yeniden ısıtılmış şekilde &ouml;n&uuml;m&uuml;zde bulmazdık. Yine de iyimserliğimizi kaybetmeden son s&ouml;z&uuml;m&uuml;z&uuml; s&ouml;yleyelim. Umarız bu sefer, bu hedef ve planlar yine kağıt &uuml;zerinde kalmaz ve 2023 yılına kadar sekt&ouml;r&uuml;n beklediği s&ouml;z konusu değişim ve d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m olması gerektiği şekilde yaşanır. Zira, i&ccedil;inde ciddi bir fırsat ve potansiyel barındıran sekt&ouml;r, mevcut koşullarda bug&uuml;n itibariyle krize gebe bir g&ouml;r&uuml;n&uuml;me sahip. Riskleri y&ouml;netebilir ve kırılganlıkları azaltabilirsek o zaman potansiyele odaklanma ve fırsatları konuşma şansımız olur. Yok eğer y&ouml;netemez isek kırsalda &ouml;nemli hasarlar yaratacak bir krizi kucağımızda bulabiliriz. Bunun da &uuml;stesinden gelmek &ccedil;ok daha zor ve pahalıya mal olabilir. Bizden hatırlatması... İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarım ve gıda sektörünün 2023 ajandasında ne var?

Diğer Yazılar