Mutfaktaki yangın alevlendi!

Haftalardır gıda fiyatlarının seyrine hem k&uuml;resel hem de T&uuml;rkiye &ouml;zelinde dikkat &ccedil;ekiyoruz. T&uuml;rkiye&rsquo;nin enflasyonda yumuşak karnının gıda tarafı olduğunu her fırsatta dile getiriyoruz. &Uuml;retim planlamasındaki eksiklikler, kur baskısı altında ithalata dayalı &uuml;retim modeli, olumsuz hava koşulları ve pazarlama kanallarındaki sıkıntılar başta olmak &uuml;zere pek &ccedil;ok kronik sorun ve &ouml;ng&ouml;r&uuml;lemez risk gıda enflasyonunu g&uuml;ndemden d&uuml;ş&uuml;rm&uuml;yor. Ama bu yıl durum biraz daha farklı. Covid-19 salgınıyla birlikte tıpkı diğer alanlarda olduğu gibi tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml;nde de dengeler alt &uuml;st oldu. T&uuml;ketici davranışlarındaki değişim kadar &uuml;lkeler bazında da tarım &uuml;r&uuml;nlerine y&ouml;nelik stok refleksi ve tarım dışı yatırımcı ilgisi temel tarım emtia fiyatlarını ekstrem şekilde y&uuml;kseltti. Bundan neredeyse t&uuml;m &uuml;lkeler nasibini alıyor ama T&uuml;rkiye gibi kronik sorunlarla boğuşanlar iki kez nasibini alıyor. Genel trende baktığımızda T&uuml;rkiye&rsquo;de gıda fiyatları k&uuml;resel gıda fiyatlarına g&ouml;re y&uuml;zde 10&rsquo;un &uuml;zerinde artıyor. Dolayısıyla T&Uuml;İK&rsquo;in Kasım ayı enflasyon rakamlarında gıda tarafındaki - kimilerine g&ouml;re s&uuml;rpriz (!) - veriler a&ccedil;ık&ccedil;ası bizi &ccedil;ok da şaşırtmadı. S&ouml;z konusu veriler, beklediğimiz ve &ccedil;ok &ouml;nceden dile getirmeye başladığımız gelişmelerin resmi bir ilanı niteliğinde. Gelin T&Uuml;İK&rsquo;in enflasyon rakamlarına gıda &ouml;zelinde biraz daha detaylı bakalım. ENFLASYON KASIM&rsquo;DA YILIN ZİRVESİNİ G&Ouml;RD&Uuml; T&Uuml;İK&rsquo;e g&ouml;re T&uuml;ketici Fiyat Endeksi (T&Uuml;FE) Kasım da aylık bazda y&uuml;zde 2,3 artarken, bir &ouml;nceki yılın aynı d&ouml;nemine g&ouml;re y&uuml;zde 14,03 y&uuml;kseliş kaydetti. Gıda enflasyonu ise aylık bazda y&uuml;zde 4,16 artarken, yıllık bazda y&uuml;zde 21,08 y&uuml;kseldi. İşlenmemiş gıda tarafında aylık bazda y&uuml;zde 6,21 y&uuml;kseliş dikkat &ccedil;ekerken, yıllık bazda y&uuml;zde 27,02 artış yaşandı. İşlenmemiş gıdanın detayına baktığımızda ise yaş meyve sebze fiyatları aylık bazda y&uuml;zde 8,58 artışa sahne olurken, yıllık artış ise y&uuml;zde 35,72 seviyesinde. Gıda enflasyonunun işlenmiş gıda tarafına bakıldığında ise aylık bazda y&uuml;zde 2,26 artış g&ouml;ze &ccedil;arparken, yıllık bazda y&uuml;kseliş y&uuml;zde 15,92 d&uuml;zeyinde. İşlenmiş gıdanın detayında ise ekmek ve tahıllar grubu dikkat &ccedil;ekiyor. Zira burada da aylık bazda y&uuml;zde 3,32 artış g&ouml;r&uuml;l&uuml;rken, yıllık bazda da y&uuml;zde 19,3 y&uuml;kseliş s&ouml;z konusu. FİYATI EN &Ccedil;OK ARTAN 20 &Uuml;R&Uuml;N&Uuml;N 13&rsquo;&Uuml; GIDADAN Aylık bazda fiyatı en &ccedil;ok artan 20 &uuml;r&uuml;n&uuml;n 13&rsquo;&uuml; gıda &uuml;r&uuml;n&uuml; ve ilk sırada y&uuml;zde 66,93 artışla domates geliyor. Domatesi sırasıyla kabak (%25,18), karnabahar (%24,35), tavuk eti (%18,95), dolmalık biber (%18,28) ve yumurta (%17,75) izliyor. Ama gıda enflasyonunun t&uuml;ketici a&ccedil;ısından etkisini ve mutfaktaki yangının derinliğini g&ouml;rmek a&ccedil;ısından bazı &uuml;r&uuml;nlerin yıllık fiyat artışlarına bakmak daha net bir tablo ortaya koyacaktır. Gelin temel mutfak &uuml;r&uuml;nlerindeki bazı yıllık fiyat artışlarını da sizlerle paylaşalım. T&Uuml;İK&rsquo;e g&ouml;re son bir yılda pirin&ccedil; fiyatı y&uuml;zde 26,8 zamlanırken, un fiyatı y&uuml;zde 28,6 y&uuml;kseldi. Yumurta fiyatı y&uuml;zde 76,5 y&uuml;kseldi. Kuru fasulye fiyatı y&uuml;zde 42 artarken, nohut y&uuml;zde 16,7 zamlandı ve mercimek fiyatı 67,9 artış kaydetti. Diğer bakliyat &uuml;r&uuml;nlerinin fiyatı ise ge&ccedil;en yıla g&ouml;re y&uuml;zde 33,3 y&uuml;kseldi. Ekmek fiyatı y&uuml;zde 21,8 artarken, balık fiyatları y&uuml;zde 31,8 y&uuml;kseldi. Peynir fiyatları son 1 yılda y&uuml;zde 10-21 arasında zamlanırken, raftaki s&uuml;t fiyatı y&uuml;zde 9,7 arttı. Ama ufak bir notu da ekleyelim. Son 1 yılda sadece yem tarafında girdi maliyeti y&uuml;zde 60 civarında artan &ccedil;ift&ccedil;inin &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatı 1 yıldır değişmedi, 2 Lira 30 kuruş seviyesinde sabit kaldı. Margarin fiyatı son 1 yılda y&uuml;zde 41,7 zamlanırken, Ay&ccedil;i&ccedil;ek yağı y&uuml;zde 43, mısır&ouml;z&uuml; yağı ise y&uuml;zde 44,9 arttı. Bu sezonun meyvesi olan portakal fiyatları son 1 yılda y&uuml;zde 60 artarken, mandalina fiyatı da y&uuml;zde 41 y&uuml;kseldi. Domates fiyatı yıllık bazda y&uuml;zde 68,4 y&uuml;kselirken, ıspanak fiyatı y&uuml;zde 55,8 arttı ve karnabahar da y&uuml;zde 76,8 zamlandı. Bal fiyatı y&uuml;zde 23,6 zamlanırken, su fiyatı y&uuml;zde 13,7 arttı ve meyve suyu da y&uuml;zde 20,3 y&uuml;kseldi. Vatandaşın &ccedil;arşı, pazar ve mutfakta hissettiği yangının bu rakamların &ccedil;ok daha &ouml;tesinde olduğunun da farkındayız. Bu notumuzu da buraya d&uuml;şm&uuml;ş olalım. GIDA FİYATLARINDAKİ ARTIŞ DEVAM EDECEK Mİ? Şimdi asıl soru şu: Enflasyonda gıdadan gol yemeye devam edecek miyiz? Gıda fiyatlarında artış s&uuml;recek mi? Bunun cevabını vermek i&ccedil;in iki soru daha sormamız ve cevap bulmamız lazım. Birincisi, kurdaki y&uuml;kseliş tarım &uuml;r&uuml;nleri ve gıda fiyatlarına tamamen yansıdı mı? İkincisi, kurdaki sınırlı geri &ccedil;ekilme gıda fiyatlarına yansıdı mı ya da yansır mı? Bu iki sorunun da ortak cevabı maalesef &ldquo;hayır&rdquo; &Ouml;te yandan tarımsal girdilerdeki artışta kur etkisi kadar Kasım&rsquo;da petrol fiyatlarındaki y&uuml;kselişi de g&ouml;z ardı etmeyelim. Bunun yanına bir de Nisan ayına kadarki baz etkisini ekleyelim. Artık yavaş yavaş nihayet tartışmaya başladığımız kuraklık etkisi de tarımsal &uuml;retimde rekolte kadar verim ve kaliteyi de etkileyecektir. Bu riski de bir kenara yazalım. Dolayısıyla bunların hepsi, gıda enflasyonunun yukarı y&ouml;nl&uuml; trendini hala destekler nitelikte. Umarız yanılırız ama &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde gıda enflasyonunda yeni zirveleri test edersek şaşırmayın. İrfan Donat &ndash; Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Mutfaktaki yangın alevlendi!

Diğer Yazılar