Faizde "Gelgit" Dalgası....

K&uuml;resel anlamda para piyasalarında likidite muslukları uzun s&uuml;redir a&ccedil;ık. ABD, Avrupa,&Ccedil;in ve Japonya başta olmak &uuml;zere gelişmiş &uuml;lke merkez bankaları uzun s&uuml;redir genişlemeci para politikalarına devam ediyorlar. Zaman artık, likidite muslukları en &ccedil;ok kime yaradı, bunun hesabını kitabını yapma zamanı. Bu hafta gelen ABD 2014 birinci &ccedil;eyrek b&uuml;y&uuml;me rakamı (%-2,9 ile daralma) bu tartışmaları yeniden g&uuml;ndeme getirdi. Amerikan Merkez Bankası FED, kendi ekonomisine yanlış teşhis mi koymuştu? Teşhiş doğru mu, yanlış mı anlayabilmek i&ccedil;in &ouml;ncelikle ekonominin sorununu ortaya koyalım. Zaten sıkıntı burada başlıyor. ABD ekonomisinin talep kaynaklı mı, yoksa arz kaynaklı mı ekonomik problemleri var konusunda anlaşmazlık yaşanıyor. Teşhis 1: Talep-Kaynaklı FED şu ana kadar y&uuml;r&uuml;tt&uuml;ğ&uuml; para politikasını, ABD ekonominin &ldquo;talep-kaynaklı&rdquo; bir problemi varmışcasına y&uuml;r&uuml;tt&uuml;. Bu ne demek? Yavaşlayan b&uuml;y&uuml;meye &ldquo;kısa vadeli&rdquo; bir problem (ya da makroekonomik dengesizlik) olarak bakmak demek. Yani banka kredilerindeki sıkılaşma, hanehalkı bor&ccedil;luluğu, ve kısıtlayıcı bir para politikası sonucunda oluştuğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorsunuz demektir. Bu senaryoda, uygulanması gereken para politikası, talep yaratılana dek faizleri rekor d&uuml;ş&uuml;k seviyelerde tutmaktan ge&ccedil;er. Ve daha sonra talep yaratıldığında da, faizleri yeniden y&uuml;kseltmekten.. Teşhis 2: Arz-Kaynaklı Ancak eğer ABD ekonomisinin makroekonomik dengesizliklerinin talep değilde, &ldquo;arz-kaynaklı&rdquo; bir problemi olduğunu d&uuml;ş&uuml;nenlerdenseniz, burada &ccedil;ok daha farklı dinamikler işler. Burada b&uuml;y&uuml;me uzun vadeli bir problem haline gelir. Bu g&ouml;r&uuml;ş&uuml; savunanların başında ABD eski Hazine Bakanı ve Bernanke&rsquo;den sonra FED başkanlığına da adaylığı bir d&ouml;nem konuşulan Prof. Larry Summers geliyor. Summers&rsquo;in kendi tanımıyla &ldquo;sek&uuml;ler durgunluk&rdquo; (secular stagnation) adını verdiği bu s&uuml;re&ccedil;, daha finansal kriz &ccedil;ıkmadan &ouml;nce, &ldquo;arz g&ouml;stergelerindeki&rdquo; zayıflamayla kendini g&ouml;steriyordu. Arz kaynaklı g&ouml;stergeler derken neyi kastediyoruz? 1) Yavaş b&uuml;y&uuml;yen istihdam verimliliği,2) Şirketlerin inovasyon kapasitesi,3) Yapısal vergi reformlarında tıkanıklık ve4) İşg&uuml;c&uuml; piyasasında emeklilik kaynaklı verimlilik d&uuml;ş&uuml;ş&uuml;...vb ekonominin arz tarafından beslenen dengeler. Bu senaryoda uygulanması gereken para politikası re&ccedil;etesi ise, birinci senaryonun tam tersi. Yanı kısa vadede faizleri d&uuml;ş&uuml;rmekten değil, tam tersi artırmaktan ge&ccedil;er. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; ama&ccedil;, orta-uzun vadede faizleri d&uuml;ş&uuml;rmek, ve uzun vadede b&uuml;y&uuml;meye destek verebilmektir. Biliyoruz ki FED, uyguladığı para politikasıyla birinci re&ccedil;eteyi kullanmakta. Bu re&ccedil;ete, parasal genişleme s&uuml;recinin başından bu yana rekor d&uuml;ş&uuml;k faiz oranları uygulamakta. Sonraki s&uuml;re&ccedil;te, faiz artırımının ne zaman geleceği konusunda ise piyasaları b&uuml;y&uuml;k bir &ldquo;gelgit dalgası&rdquo; i&ccedil;inde bırakmakta. Nitekim bunun en yakın &ouml;rneği, d&uuml;n St. Louis FED Başkanı Bullard&rsquo;ın faiz artırımının 2015&rsquo;in birinci &ccedil;eyreğinde olabileceğini a&ccedil;ıklamasından sonra yaşandı. Kendini 2015&rsquo;in ikinci &ccedil;eyreğine hazırlamış olan piyasalar, odaklandıkları tarihi bir anda Mart 2015&rsquo;e &ccedil;ekmek zorunda kaldılar. Bu &ldquo;gelgit&rdquo; dalgası, Bernanke&rsquo;nin 22 Mayıs konuşmasından bu yana yaşanıyor ancak ikinci senaryoda altını &ccedil;izdiğimiz &ldquo;arz-kaynaklı&rdquo; ekonomik sorunların y&uuml;zeye yavaş yavaş &ccedil;ıkıyor olması, beraberinde başka dengesizlikleri de getiriyor. Endişe edilen, hatta kimi ekonomistin ABD &ldquo;kurumsal bono piyasında balon riski&rdquo; diye bahsettiği riskler işte buradan kaynaklanıyor. Son bir not... Yine Bullard&rsquo;ın başkanı olduğu St. Louis FED&rsquo;in takip ettiği Finansal Stres Endeksi rekor d&uuml;ş&uuml;k seviyelerde bulunuyor. Yani b&uuml;t&uuml;n bu s&ouml;z&uuml;n&uuml; ettiğimiz riskleri finansal piyasalar yok sayarak, neredeyse risksiz bir ortamı herşey &ldquo;m&uuml;kemmelmiş&rdquo; gibi fiyatlıyor. Endişe verici.... Merve Hande Akmehmetmakmehmet@bloomberght.com