Resesyon tanımı değişiyor mu? Dünya ekonomisi resesyonda mı? Gelecek hafta neden tehlikeli?

Resesyon tanımı değişiyor mu? D&uuml;nya ekonomisi resesyonda mı? Gelecek hafta neden tehlikeli? 25 Eyl&uuml;l tarihli b&uuml;lteninde &ldquo;Citi&rdquo; şunu s&ouml;yledi: &lsquo;&Ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki birka&ccedil; yıla ilişkin muhtemel senaryomuz (y&uuml;zde 40 olasılıkla) ş&ouml;yle: K&uuml;resel reel b&uuml;y&uuml;me d&uuml;şecek, 2016 ortasına doğru y&uuml;zde 2&rsquo;nin altına inecek, 2017 yılında taban yapacak ve 2017 sonlarına doğru veya 2018 başlarında toparlanmaya başlayacak. &Ccedil;ıktı a&ccedil;ığı 2018 sonlarına doğru ya da 2019 başlarında kapanacak.&rdquo; Bunun &uuml;zerine Financial Times&rsquo;tan Martin Wolf bir yazısında şunu s&ouml;yledi: &lsquo;Citi&rsquo;nin bu tahmini, durgunluğu kabul etmek zorundayız anlamına gelmiyor. Ancak b&ouml;yle bir ihtimalin akla uygun olduğunu kabul etmemiz lazım.&rsquo; Şurası artık bir ger&ccedil;ek: D&uuml;nya ticareti geriliyor. Bunu Baltık Endeksi&rsquo;nden de anlıyoruz. K&uuml;resel ekonomi uzunca bir s&uuml;redir potansiyel b&uuml;y&uuml;me oranının altında kaldı. 2016 yılında gelişmekte olan &uuml;lkeler Fed&rsquo;in faiz artırımı nedeniyle sıkılaşan para politikasıyla m&uuml;cadele etmek zorunda kalacak. Bir&ccedil;ok &uuml;lkede reel sekt&ouml;r d&ouml;viz cinsinden &ccedil;ok bor&ccedil;lu durumda. Ulusal paraların ABD dolarına karşı değer kaybetmesi ve d&uuml;şen talep bu şirketleri zora sokuyor ve daha da sokmaya devam edecek. Petrol ve emtia ticareti yapan şirketlerin d&ouml;viz bor&ccedil;larını &ouml;deyememesi riski, en b&uuml;y&uuml;k korku. Reel sekt&ouml;r t&ouml;kezlerse bankalar da t&ouml;kezler. Nitekim bunu &ouml;ng&ouml;ren İsvi&ccedil;re Maliye Bakanlığı, bankalar i&ccedil;in kaldıra&ccedil; oranını y&uuml;zde 5&rsquo;e &ccedil;ıkarma &ccedil;ağrısı yaptı.* Bu &ccedil;ağrı şu anlama geliyor: Bankalar en az aktiflerinin y&uuml;zde 5&rsquo;i kadar &ouml;z kaynağa sahip olsun. Yani bankalar ya aktif azaltsın ya da &ouml;z kaynaklarını artırsın. Aktif azaltmak, daha az kredi vermek demek. &Ouml;z kaynak artırmak ise, sermaye artırımı yapmak ya da kar dağıtmamak demek. Malum, İsvi&ccedil;re emtia ticaretinin finansman merkezidir ve &ldquo;batmasına izin verilemeyecek kadar b&uuml;y&uuml;k&rdquo; bankalara sahiptir. K&ouml;t&uuml; koku aldıklarını sanıyorum. Glencore&rsquo;u takip edecek şirketlerin finansallarında (EBIT ve free cash flow bakımından) alarm sinyalleri artmış olabilir. O nedenle İsvi&ccedil;re Maliye Bakanlığı bankalarına a&ccedil;ık&ccedil;a &ldquo;emtia ticareti finansmanından uzak durun&rdquo; diyor. Citi ile devam edelim: Citi başekonomisti Willem Buiter&rsquo;e g&ouml;re &lsquo;&Ccedil;in b&uuml;y&uuml;mesi resmi istatistiklerle olduğundan b&uuml;y&uuml;k g&ouml;steriliyor. Ger&ccedil;ek b&uuml;y&uuml;me oranı y&uuml;zde 4 kadar d&uuml;ş&uuml;k olabilir.&rsquo; Ge&ccedil;en hafta yayımlanan IMF K&uuml;resel Ekonomik G&ouml;r&uuml;n&uuml;m raporuna g&ouml;re 2015 yılında d&uuml;nya ekonomisi y&uuml;zde 3.1 b&uuml;y&uuml;yecek. IMF&rsquo;nin Temmuz ayındaki tahmini y&uuml;zde 3.3&rsquo;t&uuml;. 25 Ağustos 2015 g&uuml;n&uuml; T24&rsquo;te yazdığımız &ldquo;Resesyon, depresyon, k&uuml;resel finansal ve k&uuml;resel ideolojik &ccedil;&ouml;k&uuml;ş!&rdquo; başlıklı yazımızda şunu s&ouml;ylemiştik: &ldquo;1937 yılında ABD B&uuml;y&uuml;k Buhran&rsquo;ın (Great Depression) yaralarını sarmakta zorlanıyordu. İnsanların psikolojisi &ccedil;ok k&ouml;t&uuml;yd&uuml;. Roosevelt, ABD ekonomisinin i&ccedil;inde bulunduğu durumu, olumsuz psikolojik &ccedil;ağrışımları nedeniyle depresyon olarak tanımlamak istemedi. Onun yerine resesyon demeyi tercih etti. O g&uuml;n bug&uuml;nd&uuml;r &uuml;retim faaliyetlerinin daralması ve ekonomik aktivitelerdeki d&uuml;ş&uuml;şe resesyon diyoruz. Ve depresyonu, resesyonun (iki&ndash;&uuml;&ccedil; &ccedil;eyrek k&uuml;&ccedil;&uuml;lme) derinleşmiş ve uzamış h&acirc;li diye tanımlayarak kavram kargaşasını aşmaya &ccedil;alışıyoruz.&rdquo; İlgin&ccedil;tir, Citi başekonomisti Buiter durgunlukla (recession) ilgili yeni bir tartışma başlattı ve 6 Ekim tarihli &ldquo;Citi Global Economics View&rdquo; b&uuml;lteninde şunları s&ouml;yledi: &lsquo;K&uuml;resel durgunluk nedir? Durgunluğun genel kabul g&ouml;rm&uuml;ş bir tanımı yok. Gelişmiş bir &uuml;lke i&ccedil;in durgunluk daralmaya (contraction) benzer bir şekilde tanımlanır. Yani, ekonomik aktivite d&uuml;zeyindeki &ouml;nemli azalma şeklinde. Bu tanım bazen reel GSYH&rsquo;nın peş peşe iki &ccedil;eyrek k&uuml;&ccedil;&uuml;lmesi şeklinde işlevselleştirilir. Bu negatif b&uuml;y&uuml;me kriteri, ger&ccedil;ek aktivite d&uuml;zeyinin normal aktivite d&uuml;zeyine g&ouml;re nerede olması gerektiğine dair bir şey s&ouml;ylemediği gibi, normal aktivitenin evrimine ilişkin de bir şey s&ouml;ylemez. O nedenle bir ekonominin zayıf bir ekonomi ya da zayıflayan bir ekonomi olduğunu belirlerken bize yardımcı olmaz. Bizim tercih ettiğimiz durgunluk &ouml;l&ccedil;&uuml;m&uuml;nde zayıf ekonomi, &ccedil;ıktı a&ccedil;ığıyla ilişkilendirilir. Zayıf ekonomi tanımı durgunluğu ş&ouml;yle tanımlar: Ger&ccedil;ek &ccedil;ıktı d&uuml;zeyi potansiyel &ccedil;ıktı d&uuml;zeyinin, ki bu bize g&ouml;re normal &ccedil;ıktı d&uuml;zeyinin &ouml;l&ccedil;&uuml;m&uuml;d&uuml;r, altında kaldığı d&ouml;nem durgunluktur. Zayıflayan ekonomi tanımı ise durgunluğu ş&ouml;yle tanımlar: &Ccedil;ıktı a&ccedil;ığının (mutlak değer olarak) d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;, yani cari d&ouml;nem &ccedil;ıktı b&uuml;y&uuml;mesinin potansiyel &ccedil;ıktı b&uuml;y&uuml;mesinin altında kaldığı d&ouml;nem durgunluktur&hellip; K&uuml;resel ekonomi i&ccedil;in basit bir tanımla durgunluk, k&uuml;resel reel b&uuml;y&uuml;me oranının y&uuml;zde 2&rsquo;nin altında olmasıdır. Ancak bu tanım da negatif b&uuml;y&uuml;me kriteri gibi eksiktir. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; k&uuml;resel potansiyel &ccedil;ıktı d&uuml;zeyini biliyorsak (zayıf ekonomi tanımı perspektifinde olduğu gibi) veya k&uuml;resel potansiyel &ccedil;ıktı b&uuml;y&uuml;mesini biliyorsak (zayıflayan ekonomi tanımında olduğu gibi) tanım bilgi vericidir&hellip; K&uuml;resel &ccedil;ıktı a&ccedil;ığının b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml; ve işareti belirsizdir, fakat muhtemelen cari d&ouml;nemde k&uuml;&ccedil;&uuml;kt&uuml;r. Cari d&ouml;nem k&uuml;resel &ccedil;ıktı b&uuml;y&uuml;mesi, pozitif olmasına rağmen, muhtemel potansiyel k&uuml;resel &ccedil;ıktı b&uuml;y&uuml;mesinden d&uuml;ş&uuml;kt&uuml;r. Yani &ccedil;ıktı a&ccedil;ığı genişlemektedir. Bir başka alt - potansiyel b&uuml;y&uuml;me, bu nedenle d&uuml;nya ekonomisinin iki kriterimize g&ouml;re tekrar durgunluğa d&uuml;şeceğini ima etmektedir.&rsquo; Buiter&rsquo;in bu tanımı ve tespiti &uuml;zerine Financial Times&rsquo;ta blog yazan İngiliz iktisat&ccedil;ı Gavyn Davies de şunu s&ouml;yledi: &ldquo;Buiter diyor ki eğer GSYH b&uuml;y&uuml;mesi anlamlı bir s&uuml;re boyunca trendinin altındaysa, GSYH d&uuml;zeyi d&uuml;şm&uuml;yor olsa dahi durgunluk vardır. Bu tanıma g&ouml;re, muhtemelen k&uuml;resel &lsquo;b&uuml;y&uuml;me durgunluğuna&rsquo; girmiş durumdayız.&rdquo; Ge&ccedil;en Salı g&uuml;n&uuml;, d&uuml;şen i&ccedil; talebin ve azalan emtia fiyatlarının bir yansıması olarak &Ccedil;in ithalatının dolar cinsinden y&uuml;zde 20.4 d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;n&uuml; &ouml;ğrendik. İhracat ise beklenenden daha iyi geldi. Ancak yuan cinsinden ithalat y&uuml;zde 17.7, ihracat ise y&uuml;zde 1.1 d&uuml;şt&uuml;! Gelecek hafta &Ccedil;in &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &ccedil;eyrek b&uuml;y&uuml;mesi gelecek. Malum, finansal piyasalar ABD kadar &Ccedil;in&rsquo;den gelen verilere de &ccedil;ok duyarlı. Beklentileri karşılamayan bir &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &ccedil;eyrek b&uuml;y&uuml;mesi, k&uuml;resel finansal sistemde tehlikeli gelişmelere yol a&ccedil;abilir. Riskten ka&ccedil;ınmakta fayda var.* İlgin&ccedil;tir yukarıda referans verdiğimiz 25 Ağustos tarihli yazımızda, İsvi&ccedil;re&rsquo;nin yaptığı kaldıracı y&uuml;zde 5&rsquo;e &ccedil;ıkarma &ccedil;ağrısıyla bağlantılı olarak da şunu s&ouml;ylemiştik: &ldquo;Uzatmayalım: K&uuml;resel finansal sistem, işin doğası gereği kaldıra&ccedil;lı olarak &ccedil;alışıyor. Yani sistem sahip olunan bug&uuml;nk&uuml; gelirden (sermayeden) &ccedil;ok, gelecekteki gelirle (bor&ccedil;lanmayla) &ccedil;alışıyor. K&uuml;resel ekonomi bakımından sorunun kaynağı şu: Bu kaldıra&ccedil; oranının belli bir noktadan sonra spek&uuml;latif saikle, reel sekt&ouml;rden bağımsız olarak artması ve bu artışı &ouml;nleyecek bir mekanizmanın bulunmaması. En azından maj&ouml;r merkez bankalarına sahip &uuml;lkeler itibariyle durum b&ouml;yle.&rdquo;