Bob Dylan, John Kennedy, Fed ve 'operation twist'

Bob Dylan, John Kennedy, Fed ve &lsquo;operation twist&rsquo;&ldquo;Operation&rdquo; operasyon, &ldquo;twist&rdquo; de bildiğimiz dans t&uuml;r&uuml;. Fed ilk kez bu aksiyonu 1961 yılında aldı. O d&ouml;nem ABD&rsquo;nin başkanı yeni se&ccedil;ilmiş olan John F. Kennedy&rsquo;di. Bretton Woods&rsquo;tan kalma sabit kur rejimi uygulanıyordu ve diğer &uuml;lkelerin parası ABD dolarına, o da altına bağlıydı. Kennedy başkan olduğunda, yaklaşık 10 yıldır ABD ekonomisi a&ccedil;ık veriyordu ve &uuml;lkede durgunluk vardı. Bu nedenle &uuml;lkeden &ccedil;ok ciddi miktarlarda altın &ccedil;ıkışı yaşanıyordu. Bu da doğal olarak ABD dolarının değerini sabit tutmayı zorlaştırıyordu. Operation twist&rsquo;e bu gidişata dur demek &uuml;zere başvuruldu. İşin teorik &ccedil;er&ccedil;evesi ş&ouml;yleydi: ABD&rsquo;de iş ortamında ve konut talebinde iyileşmeyi uzun vadeli faiz oranları, para birimleri arasındaki arbitrajıysa &uuml;lkeler arasındaki kısa vadeli faiz oranları arasındaki fark belirliyor. Kısa vadeli faiz oranları değişmeden uzun vadeli faiz oranları d&uuml;şerse ABD ekonomi b&uuml;y&uuml;r ve &uuml;lkeden altın &ccedil;ıkışı durur. O d&ouml;nemler &ldquo;rock&rdquo; m&uuml;zik yeniydi ve bu yeni m&uuml;zik akımından esinlenerek ortaya &ccedil;ıkan &ldquo;twist&rdquo; de modaydı. Bu dansı yaparken, faiz eğrisini temsil eden dirsekten kırılmış olan kol yatay hale geliyor. Operation twist nedir? &ldquo;Operation twist&rdquo; esasen bir t&uuml;r &ldquo;swap&rdquo; işlemi. 1961 yılında uzun vadeli faiz oranları ile kısa vadeli faiz oranları arasındaki farkı azaltmak i&ccedil;in yapıldı. Yine aynı şey ama&ccedil;lanıyor. Karar bu y&ouml;nde &ccedil;ıkarsa Fed, bilan&ccedil;osundaki kısa vadeli Hazine k&acirc;ğıtlarını satıp, uzun vadeli k&acirc;ğıtlar satın alacak. B&ouml;ylece portf&ouml;y&uuml;n&uuml;n ortalama vadesi uzamış olacak. Bu yolla Fed, bilan&ccedil;osunu b&uuml;y&uuml;tmeden uzun vadeli tahvil fiyatlarını y&uuml;kselterek faizleri aşağıya &ccedil;ekmeyi hedefliyor. Uzun vadeli tahvil faizi aşağıya d&uuml;ş&uuml;nce kısa vadeyle arasındaki fark kapanacağı i&ccedil;in, uzun vadeli k&acirc;ğıtlara park etmiş olan paranın &ccedil;&ouml;z&uuml;lerek ekonominin canlanmasına hizmet edeceği umut ediliyor. Operasyonun, daha fazla bireysel krediye, mortgate kredilerinin daha kolay finansmanına ve b&ouml;ylece konut talebinde artışa ve biraz da hisse senedi vs. yatırımlarda artışa yol a&ccedil;ması bekleniyor. Merkez Bankası d&ouml;viz satmayarak iyi mi yaptı? Bu operasyonun ABD&rsquo;nin dış ticaret a&ccedil;ığına olumsuz etkisi olacağı malum. Ancak 1961 ve sonrasındaki operasyonlarda olduğu gibi ABD&rsquo;de işlerin d&uuml;zeleceği beklentisi veya en azından işlerin AB&rsquo;dekinden daha fazla kontrol altında olacağı beklentisi nedeniyle ABD doları değer kazanacak. Nitekim S&amp;P not artışına rağmen TL &uuml;zerindeki baskının nedeni bu beklenti. Aynı şekilde diğer &uuml;lke paralarının dolara karşı değer kaybetmesinin nedeni de bu. Beklentinin etkisi ne kadar s&uuml;rer g&ouml;receğiz. Merkez Banka&rsquo;mız da d&uuml;n d&ouml;viz satım ihalesi yapmadı. Nedeni, TL cinsinden menkul kıymetlere gelecek talebin TL &uuml;zerindeki baskıyı hafifleteceği beklentisi olabilir. Muhtemelen son zamanlarda sayısı artarak gelen olumlu yabancı raporlar nedeniyle İMKB&rsquo;ye de talep geleceği varsayıldı. Ancak operasyonun pariteyi aşağıya &ccedil;ekeceği ve bu nedenle TL &uuml;zerinde baskı oluşabileceği varsayılmadı. Ya da bunun ge&ccedil;ici bir etki yapacağı d&uuml;ş&uuml;n&uuml;ld&uuml;. Operation twist başarılı olur mu? Bu konuda farklı g&ouml;r&uuml;şler var. IMF, ABD&rsquo;de b&uuml;t&ccedil;e kısıcı &ouml;nlemlerin durgunluk ihtimalini artırdığı g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. O nedenle genişleme taraftarı Fed&rsquo;e destek veriyor. Cumhuriyet&ccedil;iler enflasyon endişesini dile getiriyor. Kimi piyasa oyuncuları &ldquo;Finansal piyasalar &ccedil;ok kırılgan, durgunluk tehlikesi &ccedil;ok ciddi&rdquo;, diyor. Ancak Fed, &ldquo;operation twist biraz daha riskli varlıklara olan talebi artıracak, o nedenle enflasyonu artırıcı etkisi olmaz&rdquo;, g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. Hatırlarsanız Ağustos ayında Bernanke faiz oranlarının 2013&rsquo;e kadar artmayacağını s&ouml;ylemişti. Fed, faiz oranlarını enflasyon ve işsizlik oranına g&ouml;re ayarlıyor ve ayarlamaya da devam edecek. Bazı Fed &uuml;yeleri &ldquo;enflasyon ve işsizlik oranları hangi d&uuml;zeye geldiğinde faizlerin artırılacağının &ouml;nceden belirlenmesi gerektiği&rdquo;, g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. K&ouml;t&uuml;mser olanlara g&ouml;reyse, ekonomiyi şirket bilan&ccedil;oları (company fundamentals) etkilemiyor. &ldquo;Gelişmeleri beklentiler daha &ccedil;ok belirliyor. O nedenle uzun d&ouml;nemli faiz oranları pek aşağıya gelmez. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; faiz spread&rsquo;ini enflasyon korkusu besliyor. Bu konuda hen&uuml;z bir tehlike yok, ama bu kadar b&uuml;y&uuml;k bir bilan&ccedil;o nasıl k&uuml;&ccedil;&uuml;lecek? Bunun kolay cevabı yok. O nedenle de &lsquo;opretaion twist&rsquo; &ccedil;ok etkili olmaz&rdquo;, deniyor. Operational twist nasıl olacak? Kısa vadelileri satıp yeni uzun vadeli tahvil alarak mı, yoksa enflasyon tehlikesini dikkate alarak halihazırda ihra&ccedil; edilmiş ve bankaların elindeki uzun vadeli kağıtları alarak mı? Yani bir t&uuml;r &ldquo;sterilizasyon&rdquo; yaparak mı? İlki &ccedil;ok ihtimal d&acirc;hilinde değil. Yazımızı 1960&rsquo;lı yıllarda idol haline gelmiş olan bir rock starı Bob Dylan&rsquo;ın &ldquo;I shall be free&rdquo; adlı şarkısının konuyla olduk&ccedil;a alakalı bir kıtasıyla bitirelim: (&hellip;) Well, my telephone rang it would not stop It s President Kennedy callin me up He said, My friend, Bob, what do we need to make the country grow&rdquo;? I said, My friend, John, Brigitte Bardot, Anita Ekberg, Sophia Loren Country ll grow. Terc&uuml;mesi de ş&ouml;yle olsa gerek: &ldquo;Telefonum &ccedil;aldı, susmak bilmiyordu Başkan Kennedy arıyordu Dedi ki: &ldquo;Dostum Bob, ekonominin b&uuml;y&uuml;mesi i&ccedil;in ne yapmamız lazım?&rdquo; Dedim ki: &ldquo;Dostum John, &lsquo;Brigitte Bardot, Anita Ekberg, Sophia Loren&rsquo; &Uuml;lke b&uuml;y&uuml;yecek&rdquo; Yazı kaleme alınırken Fed&rsquo;in ne karar aldığı a&ccedil;ıklanmamıştı. Not: Yukarıdaki yazıyı 21 Eyl&uuml;l 2011 tarihinde yazmışım. Orijinal başlığına sadece Fed&rsquo;i ekledim. The Money Metals and Exchange adlı yayın organının &uuml;nl&uuml; yatırımcı Mark Faber&rsquo;le ge&ccedil;en hafta yaptığı s&ouml;yleşi &uuml;zerine hatırladım. S&ouml;yleşi de Faber, merkez bankalarının borsa endekslerinin nasıl manup&uuml;le ettiklerinde s&ouml;z ederken, Japonya&rsquo;nın bunu a&ccedil;ık&ccedil;a hisse ETF&rsquo;leri satın alarak yaptığını, Fed&rsquo;in de operation twist yoluyla zaman zaman sahneye &ccedil;ıkıp dolaylı olarak S&amp;P&rsquo;ye destek verdiğini s&ouml;yl&uuml;yor. Yazının yayımlandığı tarihten bu yana 4.5 yıl ge&ccedil;miş. Halen ABD ekonomisinin b&uuml;y&uuml;mesi i&ccedil;in halen Fed&rsquo;den medet umuluyo!.. Bana ilgin&ccedil; heldi.