Zorluk çeken işletmelerin sayısı hâlâ azımsanmayacak seviyede

İstanbul Sanayi Odası nın Durum Tespit Anketi &ccedil;alışması kapsamında, 2010 yılının ikinci yarısında &uuml;retim, i&ccedil; satış, dış satış ve yeni siparişlerde azalış bildiren işletmelerin oranı ilk yarıya g&ouml;re daha d&uuml;ş&uuml;k oldu. İstihdamda ise bir &ouml;nceki d&ouml;neme g&ouml;re k&uuml;&ccedil;&uuml;k bir farkla da olsa azalış bildiren işletmelerin oranı arttı. &Uuml;retimde azalış ger&ccedil;ekleştiğini bildiren işletmelerin oranı 2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 21,4 iken, ikinci yarıda bu oran y&uuml;zde 19,5 e geriledi.2010 un ilk yarısından ikinci yarıya i&ccedil; satışlarının azaldığını bildiren işletmelerin oranı y&uuml;zde 21,7 den y&uuml;zde 18,8 e, dış satışlarının azaldığını bildiren işletmelerin oranı y&uuml;zde 26,1 den y&uuml;zde 23,7 ye, yeni siparişlerinin azaldığını bildiren işletmelerin oranı ise y&uuml;zde 19,2 den y&uuml;zde 17,3 e d&uuml;şt&uuml;. Buna karşın istihdamlarının azaldığını bildiren işletmelerin oranı 2010 un ilk yarısından ikinci yarıya 0,8 puanlık artışla y&uuml;zde 16,8 den y&uuml;zde 17,6 ya y&uuml;kseldi.D&ouml;nemler arası karşılaştırmada kullanılan 5 temel g&ouml;stergeye dayalı olarak hesaplanan İSO Sanayi Gelişim Endeksi , en y&uuml;ksek değerine 130,5 ile 2004 yılı ilk yarısında &ccedil;ıkarken, en d&uuml;ş&uuml;k değer 60,9 ile kriz yılı 2001 in ilk yarısında g&ouml;r&uuml;ld&uuml;. 2008 in ikinci ve 2009 un ilk yarılarında olduk&ccedil;a d&uuml;ş&uuml;k seviyelerde olan endeks değeri, 2009 un ikinci yarısında 112,6 ya, 2010 un ilk yarısında 125,6 ya ve ikinci yarısında da 129,7 ye y&uuml;kseldi. Endekste 2011 yılının ilk yarısına y&ouml;nelik endeks beklenti değeri ise 150 ile olduk&ccedil;a y&uuml;ksek. Beklenti y&uuml;ksek olsa da &ccedil;alışmada hakim eğilim olarak ger&ccedil;ekleşmeler genellikle beklentilerin altında kalıyor. Ankete g&ouml;re, bu yılın ilk yarısında da ger&ccedil;ekleşmenin bu beklenti değerinin altında kalması b&uuml;y&uuml;k olasılık taşıyor.Anket kapsamında &ccedil;alışmaya katılan işletmelerin ortalama kapasite kullanım oranları, tartısız kapasite kullanımı y&ouml;ntemine g&ouml;re hesaplanıyor. Bu y&ouml;ntemde işletmelerin &uuml;retim b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml; dikkate alınmaksızın kapasite kullanım oranlarının ortalaması alınıyor. 2009 un yılı ilk ve ikinci yarılarında işletmelerde ortalama tartısız kapasite kullanım oranları y&uuml;zde 58,3 ve y&uuml;zde 62,3 olarak ger&ccedil;ekleşirken, 2010 yılının ilk yarısında y&uuml;zde 63,8 e, ikinci yarısında ise y&uuml;zde 66,3 e y&uuml;kseldi.Ortalama kapasite kullanım oranı &ouml;l&ccedil;ekler bazında incelendiğinde &ouml;l&ccedil;ek b&uuml;y&uuml;d&uuml;k&ccedil;e oranın da arttığı g&ouml;r&uuml;ld&uuml;. 2010 un ikinci yarısında k&uuml;&ccedil;&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerde ortalama kapasite kullanım oranı y&uuml;zde 61,1 iken, orta &ouml;l&ccedil;eklilerde y&uuml;zde 68,2, b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;eklilerde ise y&uuml;zde 75,1 oldu. T&uuml;m &ouml;l&ccedil;ek gruplarında kapasite kullanım oranları bir &ouml;nceki d&ouml;neme g&ouml;re artış eğilimi g&ouml;sterdi. Nispi artışa karşın kapasite kullanım oranlarının d&uuml;zeyi, t&uuml;m &ouml;l&ccedil;eklerde olduk&ccedil;a y&uuml;ksek oranlarda atıl kapasitenin varlığına işaret ediyor.&Ccedil;alışma kapsamında ihracat yapan işletmeler oranı 1998-2001 yılları arasında ortalama olarak y&uuml;zde 66,1 d&uuml;zeyinde iken, bu oran 2002-2009 yılları arasında y&uuml;zde 75,8 e kadar y&uuml;kseldi. 2010 ilk yarıda y&uuml;zde 76,9 olan ihracat yapan işletmeler oranı, ikinci yarıda y&uuml;zde 78 e &ccedil;ıktı. Bu durumun, sanayicinin dış pazarlardaki arayışını g&ouml;stermesi a&ccedil;ısından &ouml;nemli olduğu belirtildi.İhracat yapan işletmeler oranı &ouml;l&ccedil;ekler itibarıyla incelendiğinde 2010 un ikinci yarısında &ccedil;alışmaya katılan b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerin y&uuml;zde 85,7 sinin, orta &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerin y&uuml;zde 84,7 sinin ve k&uuml;&ccedil;&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerin de y&uuml;zde 68,9 unun ihracat yapabildikleri g&ouml;r&uuml;ld&uuml;.KARLILIKTAKİ GELİŞMELERAnkete g&ouml;re, 2010 un ikinci yarısında ankete katılan işletmelerin y&uuml;zde 27 si bir &ouml;nceki yılın aynı d&ouml;nemine g&ouml;re daha fazla kar ettiklerini belirtti. 2010 un ilk yarısında ise bu oran y&uuml;zde 31,1 olmuştu. İki yarı arasındaki farklılık, 2009 un ilk yarısının karlılık a&ccedil;ısından son derece olumsuz bir d&ouml;nem olmasıyla ilgili baz etkisinden kaynaklandı.Ge&ccedil;en yılın aynı d&ouml;nemine g&ouml;re karları azalan işletmeler oranı 2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 30,3 olurken, ikinci yarıda y&uuml;zde 34,8 e y&uuml;kseldi. Burada da baz etkisi s&ouml;z konusu oldu. 2010 un ikinci yarısında &ouml;nceki yılın aynı d&ouml;nemine g&ouml;re karlılığının azaldığını veya zarar ettiğini belirten işletmelerin oranı ise y&uuml;zde 41,2 olarak ger&ccedil;ekleşti. 2010 yılının ilk yarısındaki y&uuml;zde 41,3 e g&ouml;re 0,1 puanlık bir iyileşme s&ouml;z konusu. 2010 un ikinci yarısında ilk yarıya g&ouml;re nispi bir olumsuzluk s&ouml;z konusu olsa da, 2009 verilerine g&ouml;re de nispi bir iyileşme ger&ccedil;ekleşti. Ankete yanıt verenlerin y&uuml;zde 41,2 gibi b&uuml;y&uuml;k bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n karlarının ge&ccedil;en yılın altında olduğunu ya da zarar ettiklerini belirtmesi, işletmelerin halen k&uuml;&ccedil;&uuml;msenemeyecek bir kaynak sıkıntısı i&ccedil;inde olduğunu ortaya koydu.2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 69,9 olan satış hedefi ger&ccedil;ekleşme oranı, 2010 un ikinci yarısında y&uuml;zde 72,8 e &ccedil;ıktı. Satış hedefi ger&ccedil;ekleşme oranı, t&uuml;m &ouml;l&ccedil;eklerde bir &ouml;nceki d&ouml;neme g&ouml;re iyileşti.Ankete g&ouml;re, kriz d&ouml;nemlerinde bozulan finansal dengeler nedeniyle vadeli işlemler karşılığı verilen &ccedil;ek ve senetlerin karşılıksız &ccedil;ıkma ve protesto olma olasılıkları artıyor. 2009 un ilk yarısında y&uuml;zde 71 olan karşılıksız &ccedil;ek ve protestolu senetle karşılaşan işletmeler oranı, aynı yılın yarısında y&uuml;zde 77,9 gibi &ccedil;ok y&uuml;ksek bir d&uuml;zeye &ccedil;ıktı. 1998 yılından bu yana en y&uuml;ksek karşılıksız &ccedil;ek ve protestolu senet oranı ile karşılaşılan 2009 un ikinci yarısını takiben, ekonomideki nispi toparlanmayla birlikte s&ouml;z konusu oran 2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 49,1 e, ikinci yarısında y&uuml;zde 45,9 a d&uuml;şt&uuml;.Karşılıksız &ccedil;ek ve protestolu senetlerle karşılaşan işletmeler oranı azalırken, karşılıksız &ccedil;ek ve protestolu senetlerin satışlara oranı da d&uuml;şt&uuml;. Krizin başlangıcı olan 2008 in ikinci yarısında, karşılıksız &ccedil;ek ve protestolu senetlerin satışlara oranı y&uuml;zde 7,7 gibi olduk&ccedil;a y&uuml;ksek bir seviyede iken, bu oran, b&uuml;y&uuml;k bir d&uuml;ş&uuml;şle 2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 2,6 ya, ikinci yarısında ise y&uuml;zde 2,5 e geriledi.FİNANSMAN DARBOĞAZINDA OLAN İŞLETMELER2001 sonrasında ekonomideki olumlu gelişmeler paralelinde y&uuml;zde 50 ler civarında seyreden finansman darboğazında olan işletmeler oranı, 2008 in ikinci yarısında y&uuml;zde 69,9 a &ccedil;ıktı. Bu d&ouml;nemden sonra azalma trendine giren finansman darboğazı i&ccedil;inde olan işletmeler oranı, 2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 52,3 e geriledi, ikinci yarıda ise y&uuml;zde 55,1 e y&uuml;kseldi. Faiz oranlarındaki gerilemeye karşın finansman darboğazında olan işletmeler oranının hala y&uuml;zde 50 lerin &uuml;zerinde seyretmesinin dikkati &ccedil;ekici olduğu ifade edildi.Ankete g&ouml;re, 2010 un ikinci yarısında finansman sıkıntısı &ccedil;eken işletmelerde kredi maliyetlerinin y&uuml;ksekliği y&uuml;zde 41,8 lik payla ilk sıradaki sorun olurken, ikinci sırada y&uuml;zde 37,1 lik pay ile işletme sermayesi yetersizliği, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; sırada ise y&uuml;zde 31,3 pay ile sekt&ouml;rdeki teşviklerin azalışı sorunu geldi.Kriz d&ouml;neminde nispeten azalan d&ouml;viz ya da d&ouml;vize endeksli kredi kullanımı, artış eğilimine girdi. &Ccedil;alışmaya katılan işletmelerin y&uuml;zde 47,7 si toplam kredileri i&ccedil;inde d&ouml;viz ya da d&ouml;vize endeksli kredi bulunduğunu belirtirken, oran, &ouml;l&ccedil;ek b&uuml;y&uuml;d&uuml;k&ccedil;e arttı. K&uuml;&ccedil;&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerde y&uuml;zde 34,6 olan bu oran, orta &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerde y&uuml;zde 54,9 a, b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerde ise y&uuml;zde 63,6 ya &ccedil;ıktı.2010 un ikinci yarısında ankete yanıt veren işletmeler arasında kredi kullanan işletmelerin y&uuml;zde 45,6 sı, kullandıkları toplam krediler i&ccedil;inde d&ouml;viz ya da d&ouml;vize endeksli kredilerin oranının y&uuml;zde 70 den y&uuml;ksek olduğunu belirtti. Bu oran, 2010 un ilk yarısındaki değerine g&ouml;re 5,9 puan arttı. D&ouml;viz ve d&ouml;vize endeksli krediler, b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerde daha yaygın ve y&uuml;ksek oranda kullanılıyor. 2010 yılının ikinci yarısında b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli işletmelerin y&uuml;zde 53,1 i kullandıkları krediler i&ccedil;inde d&ouml;viz ya da d&ouml;vize endeksli kredilerin payının y&uuml;zde 70 den y&uuml;ksek olduğunu belirtirken, bu oran k&uuml;&ccedil;&uuml;klerde y&uuml;zde 37,1, ortalarda ise y&uuml;zde 47,9 ile daha d&uuml;ş&uuml;k oldu.BU YILIN İLK YARISINDA YURT İ&Ccedil;İ VE DIŞINDA YATIRIM YAPMAYI PLANLAYANLAR ARTTIAnkete g&ouml;re, kriz, yatırım eğilimini son derece olumsuz etkiledi. 2010 un ikinci yarısında işletmelerin y&uuml;zde 50,2 si sabit sermaye yatırımı yapmadıklarını belirtirken, bu oran aynı yılın ilk yarısında y&uuml;zde 52,8 olarak ger&ccedil;ekleşmişti. Yatırım yapmadığını belirten işletmeler oranında 2010 ilk yarıda 1,4, ikinci yarıda ise 2,6 puanlık bir iyileşme s&ouml;z konusu. 2010 un ikinci yarısında iyileşme hızı nispeten artsa da, yatırımlardaki artış hızının halen ihtiya&ccedil; duyulanın altında olduğu belirtildi.Yurt i&ccedil;inde yatırım yapmayı planlayan işletmelerin oranı 2010 un ilk yarısında y&uuml;zde 39,5 iken, ikinci yarıda ise y&uuml;zde 39,8 olarak ger&ccedil;ekleşti. Bu yılın ilk yarısı i&ccedil;in beklenen oran ise y&uuml;zde 51,4 ile olduk&ccedil;a y&uuml;ksek bir seviyeye &ccedil;ıktı. 2010 un ilk yarısında işletmelerin y&uuml;zde 9,6 sı yurt dışında yatırım yapmayı planladıklarını belirtirken, bu, ikinci yarıda y&uuml;zde 11,6 ya y&uuml;kseldi. 2011 in ilk yarısı i&ccedil;in beklenti ise y&uuml;zde 13,7 oldu.Ankete g&ouml;re, 2010 un ilk yarısında girdi/&ccedil;ıktı oranlarının arttığını belirten işletmelerin oranı y&uuml;zde 46,9 iken, azaldığını belirtenlerin oranı y&uuml;zde 11,7 olarak ger&ccedil;ekleşti. İkinci yarıda ise girdi/&ccedil;ıktı oranının arttığını belirtenlerin oranı y&uuml;zde 47,6 ya y&uuml;kseldi, azaldığını belirtenlerin oranı da y&uuml;zde 14,9 a y&uuml;kseldi.2010 un ikinci yarısında işletmelerin y&uuml;zde 46,6 sı &uuml;r&uuml;n kalitesini y&uuml;kselttiklerini belirtti. Ankete katılan işletmelerin rekabet a&ccedil;ısından karşılaştıkları en &ouml;nemli sorunlar arasında ilk sırayı y&uuml;zde 15,3 pay ile kayıt dışı ekonomi ve bunun neden olduğu haksız rekabet ortamı alırken, ikinci sırada y&uuml;zde 13 ile ham madde maliyetlerinin y&uuml;ksekliği, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; sırada ise y&uuml;zde 9,7 ile enerji maliyetlerinin y&uuml;ksekliği yer aldı. S&ouml;z konusu 3 sorun y&uuml;zde 38 gibi b&uuml;y&uuml;k bir ağırlığa sahip. Bu sorunların dışında karlılık oranlarının d&uuml;şmesi, vergi oranlarının y&uuml;ksekliği ve alacakların zamanında tahsil edilememesi gibi sorunlar da sıralamada &ouml;n plana &ccedil;ıktı.T&Uuml;RKİYE NİN &Ouml;NCELİKLİ SORUNLARIT&uuml;rkiye nin &ouml;ncelikli sorunları arasında ise y&uuml;zde 22 ile işsizlik ilk sırada yer alıyor. İkinci sırada y&uuml;zde 9,5 ile kayıt dışı ekonomi ve bunun neden olduğu haksız rekabet ortamı, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; sırada da y&uuml;zde 9,3 ile vergi oranlarının y&uuml;ksekliği yer aldı.2010 da sanayide yıllık &uuml;retim artışının y&uuml;zde 13,1 olduğu, b&ouml;ylece 2009 daki y&uuml;zde 9,9 luk k&uuml;&ccedil;&uuml;lmenin telafi edildiği gibi artıya da ge&ccedil;ildiği ifade edilen ankette, şu g&ouml;r&uuml;şlere yer verildi: G&ouml;r&uuml;nen o ki, 2010, sanayimizin de b&uuml;y&uuml;k katkısıyla kayıtlara y&uuml;zde 8 ve belki de daha y&uuml;ksek oranda b&uuml;y&uuml;me elde edilen parlak bir yıl olarak ge&ccedil;ecektir. Krizin g&ouml;lgesindeki 2 zor yılın ardından 2010 un başarıyla kapanması sevindirici ve moral verici bir gelişmedir ama bir o kadar &ouml;nemlisi, aynı başarının 2011 de ve sonrasındaki yıllarda da tekrarlanabilmesidir. Hedefimiz bu olmalı ve elde edilen başarıda adeta imzası olan sanayimize, hak ettiği şekilde, artık daha fazla &ouml;nem ve destek verilmelidir.2010 yılında faiz oranlarındaki d&uuml;ş&uuml;şle birlikte finansman giderlerinin azalması, KOBİ lere getirilen finansal destek paketi, kriz d&ouml;neminde istihdam ve &ccedil;alışma yaşamına ilişkin olarak getirilen teşvik ve d&uuml;zenlemeler sanayimize y&ouml;nelik olumlu gelişmeler arasındaydı. Bu nispeten olumlu gelişmelere karşın durum tespit anketimizdeki ilgili soruya verilen cevapların da ortaya koyduğu &uuml;zere kayıt dışı ekonomi, y&uuml;ksek vergi y&uuml;k&uuml; ve y&uuml;ksek enerji maliyetleri gibi rekabet g&uuml;c&uuml; ile ilgili temel alanlardaki sorun ve eksikler halen devam etmektedir. Sanayimiz, bu eksik ve sıkıntılara rağmen 2010 da g&ouml;stergelerin de işaret ettiği &uuml;zere ekonomideki iyileşmenin ve b&uuml;y&uuml;menin lokomotifi olmayı başarmıştır.Neredeyse ilk 2 ayını geride bırakmak &uuml;zere olduğumuz 2011 ise bir se&ccedil;im yılı. Biliyoruz ki se&ccedil;im yıllarında siyaset, doğal olarak, daha da &ouml;n plana &ccedil;ıkmakta. Ancak unutmayalım ki T&uuml;rkiye nin &uuml;retim, yatırım, ihracat, rekabet g&uuml;c&uuml; ve &ouml;zellikle de istihdamla ilgili mesele ve sorunlarını ihmal etme veya erteleme l&uuml;ks&uuml; yoktur. 2011, ekonomide elde edilen iyileşmenin devam etmesi ve kalıcı hale gelmesi, krize karşı m&uuml;cadelede sağlanan başarı ile uluslararasında &ouml;ne &ccedil;ıkan, y&uuml;kselen T&uuml;rkiye algısının iyi değerlendirebilmesi a&ccedil;ısından kritik &ouml;nemde bir yıldır. B&ouml;yle bir yılda yatırımı, &uuml;retimi, istihdamı destekleyecek adımların kesintisiz ve hızlanarak devam etmesi her zamankinden daha &ouml;nemli hale gelmiştir. Rekabet g&uuml;c&uuml;n&uuml; artıracak makro ve mikro reformlar se&ccedil;imlere rağmen mutlaka g&uuml;ndeme gelmelidir. Sanayimiz k&uuml;resel rekabet m&uuml;cadelesine her zaman olduğu gibi devam etmenin gayreti i&ccedil;indedir. Gereken destek verildiği, yıllardır beklenen makro ve mikro reform alanlarına el atıldığı takdirde inanıyoruz ki, sanayimizin de katkısıyla ekonomideki toparlanma 2011 de &ouml;ng&ouml;r&uuml;lenden daha y&uuml;ksek bir ivme ile devam edecektir.

Zorluk çeken işletmelerin sayısı hâlâ azımsanmayacak seviyede

İSO Ekonomik Durum Tespit Anketi'nde, faiz oranlarındaki gerilemeye karşın finansman darboğazında olan işletmeler oranının hala yüzde 50'lerin üzerinde seyrettiği belirtildi

Öne Çıkanlar