Borsada al-sat, işe gir-çık
Biz kısa vadeciliği yaygın biçimde finansal sektörde görüyorduk. Bir zamanlar Hazine'nin temel borçlanma vadesi üç aylıktı. Mevduatta en çok kabul gören vade 3 ay. Borsadaki yatırımın vadesi 36 günle yabancıların 10'da biri kadar. Vadenin bu kadar kısalmasını, geçmişte yaşanan yüksek ve oynak enflasyona, ekonomideki ve siyasetteki istikrarsızlığa, finansal piyasalarda kurumsal yatırımcı yokluğuna bağlamak mümkün.
Ancak bir veri daha ortaya çıktı ki, sanki kısa vadecilik genlerimize işlemiş. Geçen yıl itibarıyla istihdam edilenlerin yarısı kadar bir sayı iş değiştirmiş. Bunu da EGD'nin konuğu olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik in açıklamalarından öğreniyoruz. THY grevi ve işten atılanlar gündemde, kürtaj gündemde, sendika yasası Meclis gündeminde, kıdem tazminatı gündemde. Faruk Çelik de bütün bu konuların ana sorumlusu olarak önemli açıklamalarda bulundu. Ama benim en çok ilgimi çeken bu veri oldu. İlk defa duydum. Hayret ettim.
12.5 İŞ DEĞİŞTİRME: Toplam istihdam edilenlerin sayısı 24 milyon. 2011 yılında iş değiştirme sayısı ise 12.5 milyon. Yani iş değiştirme oranı yüzde 50'den fazla. Bakan'a bunun nedenini soruyoruz: "İş değiştirme sayısı bu. Bir kişi 5-6 kez de iş değiştirebiliyor. Ayın 10'una veya 15'e kadar çalışıyor, gerisini çalışmıyor. Böyle 100 binlerce işçi var. Yoksa bu 12 milyon 500 bin kişi bir yıl içinde işini değiştirmiş değil. Sayı daha az."
Sayı daha az da olsa istihdam piyasasında büyük hareketliliği, kısa süreli çalışmayı, bir yıl içinde birkaç kez iş değiştirmenin yaygın olduğunu gösteriyor bize. İster çalışan memnun olmasın isterse de işveren. Birlikte veya karşılıklı çıkarlar gereği böyle bir yol bulunmuş. İstihdam piyasasının böyle bir sorunu veya kalitesizliği var. İş var mı? Var, ama gel sor bakalım kaç günlüğüne var gibi bir şey bu. Üzerinde durmaya değer.
Konu zaten kıdem tazminatı bölümünde gündeme gelmişti. Yani çalışanların yarı sayısı kadar bir yıl içinde işten ayrılma ve işe giriş oluyorsa, orada kıdem tazminatı mı olur? Kıdem ancak bir yıllık süre dolarsa ve işveren tarafından işten atılırsa olur.
İŞSİZLİK PARASI: İşverenin bu kadar kolaylıkla işten çıkartabildiği, çalışanın memnuniyetsizlik veya başka nedenden bu kadar sık işten ayrıldığı bir ülkede işsizlik parası ödemek de zor. Ödeneğin miktarı artsa veya vadesi uzasa, tıpkı yıl içinde birkaç kez iş değiştirenler gibi, İşsizlik Fonu'nun üzerine yıkılacaklar. Nasıl bugün yeşil karta yüklenme varsa benzeri bir gelişme de işsizlik ödeneklerinde pekâlâ yaşanabilir. Hatta bazı işverenler "maaşını biraz benden biraz işsizlik ödeneğinden" formülünü getirirse bazı çalışanlar da hayır demez. Nasıl olsa fonda 56 milyar lira birikmiş. Bakan Faruk Çelik'in deyişiyle "Fon artık prim geliri elde etmeden kendi ayakları üzerinde durabilecek durumda." Eğer işsizlere daha fazla ödeme yapılmayacaksa işverene yükü yüzde 4'ü bulan kesintinin azaltılması yoluna pekâlâ gidilebilir. Bu da istihdam üzerindeki yükleri hafifletme yoluyla işsizlere bir destektir.
SONUÇ: "İnsan, ahmakça davranan akıllı bir yaratıktır." Albert Schwetter