Gezi'nin yan etkileri
Taksim Gezi Parkı eylemleri finansal piyasalarda belli bir sarsıntı yarattı. Küresel piyasalarda genelde bir tansiyon yükselmesi, riskten kaçışın ve varlık fiyatlarında gerilemenin söz konusu olduğu bir döneme denk gelen eylemler, Türkiye piyasalarına küresel etkileri daha da büyüttü.
EN ÇOK ETKİ BORSAYA: En büyük sarsıntı borsada yaşandı. Bir günlük kayıp yüzde 10.47'ye vardı ve son 10 yılın en büyük günlük düşüşü yaşandı. Endeks haziran sonunda 85.990 iken 3 Haziran'da 76.984'e kadar indi. Ardından olayların biraz yatışması ile kısmi bir toparlanma yaşandı. Dün yazıyı yazarken endeks 79.042 puandaydı. İki günlük toparlanmanın oranı yüzde 2.67 düzeyinde. Bu sırada
küresel piyasalar genelde düşüyor. İMKB de 22 Mayıs'tan 31 Mayıs'a kadar olan dönemde yüzde 7.93 değer yitirdi. Mayıs'taki bu değer kaybında, küresel piyasaların yanında, uzun zamandır fiyatlanan not artışının gerçekleşmesiyle gelen kâr realizasyonları da belirleyiciydi.
FAİZDE CİDDİ OYNAKLIK: Hazine faizi Türkiye'nin kredi notunun arttığı 17 Mayıs günü yüzde 4.58 ile tarihi en düşük seviyesine indi. Sonrasında hem kâr realizasyonu hem de küresel faizlerin paralelinde yükselişe geçti. 31 Mayıs itibarıyla yüzde 6.05'e kadar çıkan Hazine faizi, olayların etkisiyle yüzde 6.95'i gördü. Böylece 3 hafta gibi çok kısa bir sürede faiz 2.37 puanlık ciddi bir dalgalanma yaşadı. Salı ve dünkü işlemler sonucunda faiz oranları yeniden geriliyor. Oranların yüzde 5.97'ye kadar inmesi ise Gezi Parkı ile gelen ekstra artışın alındığını gösteriyor.
KURDA AZ OYNAKLIK: Yarım dolar ve yarım Euro'dan oluşan döviz sepeti diğer piyasaların aksine hareket etti. 9 Mayıs'ta 2.0617 olan sepet değeri, arada kredi notu artırılsa da yoluna yükseldi ve 31
Haziran itibarıyla 2.1558'e çıktı. Artış oranı yüzde 4.56'ya vardı. Yani asıl artışını, olaylar başlamadan önce yaptı. 3 Haziran'da 2.1863'e kadar çıkan döviz sepetinin olaylar nedeniyle ekstra artışı yüzde 1.41'de kaldı. Son iki günde ise yüzde 0.79 değer yitiren döviz sepeti 2.1690'a indi. Olaylar nedeniyle en az oynaklık döviz piyasasında yaşandı. Bunda Gezi Parkı eylemleri öncesinde döviz kurunun zaten hızla yükselmiş olmasının belli bir etkisi olabilir.
YAN ETKİ NEREDE: Piyasalar, olaylara paralel belli bir yatışma eğiliminde. Yatışma kalıcı olsa bile geriye belli bir tortunun kalacağı açık. Olayların finansal piyasalarda yarattığı etkiler sadece bu fiyat hareketleriyle sınırlı değil. Örneğin bono piyasası faizlerin yükselmesiyle yeniden hareketlendi. Yabancı alıcılar yeniden devreye girdi. Çünkü faiz oranları yüzde 7'ye yaklaşmıştı. Bu yükseliş Türkiye kâğıtlarının cazibesini artırdı.
Aynı durum kısman borsa için de söz konusu. Hisse senedi fiyatları düşsün diye bekleyenler alıma yönlendirdi.
Asıl önemli etki ise döviz kurunda. Kalıcı bir şekilde kurun yükselmesinin belki enflasyona olumsuz etkisi olacak ama şu dar günde ihracatın, hatta türizcinin imdadına yetiştiği de açık. Gerçi olayların
bizzat kendisi İstanbul'a turizmi azaltıcı etki yapar. Ama artan kurlar, duraklamak üzere olan ihracata ve bu yıl pek iyi gitmeyeceği anlaşılan turizm sektörüne destek verebilir. Yan etki her zaman ve her
durumda olumsuz olmuyor.
SONUÇ: "Yan etkisi olmayan eylem yoktur." Barry Commoner