Değirmenin suyu nereden gelecek?

Amerikan Merkez Bankası'nın ortalığa saçtığı parayı geri toplama kararı ile doların miktarı azalırken değeri yükseliyor, faiz oranları artıyor.

Dolarla fiyatlanan bütün malların fiyatları bu değerlenme oranında düşüyor. En başta da altın. Çünkü altın likidite artışından en çok yararlanan varlıktı. Şimdi bu likiditenin geri çekilmesinden en çok etkilenecekler arasında yerini alıyor.

FAİZLERE ETKİSİ: Miktarı azaltılacak dolar likiditesi genel faizleri de, kredi maliyetlerini de artırıyor. Artık yeni bir döneme giriyoruz ve bu dönemde para daha değerli olacak, paraya erişim zorlaşacak. Bunun ilk etkilerini de görmeye başladık.

■ ABD faizinin 63 baz puan artışı bizim Hazine faizini 3 puan yükseltti. Yukarıda yer alan tablo en son açıklanan mevduat ve kredi faizlerinin tarihi olan 14 Haziran dikkate alınarak hazırlandı. Gezi olaylarının başlama tarihini mayıs sonu kabul ettik. İki haftalık sürede Hazine faizi artışı sınırlı görünüyor.

■ Bizim Merkez Bankası politika faizini sabit tutarken bankaları fonlama faizini 0.53 puan artırdı.

■ Bankalar da mevduat faizlerini yükseltti. Değişik vadelerin ortalama faiz artışı 0.33 puan. Ancak aradan geçen 1 0 günde artış devam etmiş olabilir.

■ Kredi faizleri de genelde yükseliyor. Ticari kredi faizleri yüzde 6.50'den yüzde 7.29'a çıktı. Buna karşılık tüketici kredi faizi ortalaması düşüyor. Mayıs sonunda yüzde 10.35'ten 9.97'ye inen faizi aşağı çeken ise konut kredisi. Konut kredi faizi yüzde 8.48'den 14 Haziran'da yüzde 8.29'a indi. Faiz makasındaki bu değişiklikten bankaların kredi riskini yaymak ve ticari krediden tüketici kredilerine ağırlık vermek istediğini çıkarıyoruz. Ancak yine de maliyet artışı tüketici kredilerini ve konut kredilerini yukarı itecek.

BİR ETKİSİ KONUTA: Bu da konut alımını, dolasıyla konut talebini ve fiyatlarını etkilemeye aday. Önce alım-satımlar hız kesebilir, sonra da fiyat artışları. Paranın maliyetinin yükselmesi kalıcı olacaksa konut ve inşaat sektörü ivme kaybedebilir.

EN ÇOK ETKİ BANKAYA: Faiz artışının en çok etkileyeceği sektör ise bankalar. Çünkü düşük faizli hazine kâğıdını en çok alanlar onlar ve bir de yabancılar. Faiz ne kadar yükselirse banka bilançolarında o kadar tahribat yaratabilir. Özkaynaklar o oranda azalır ve paralel olarak açacakları kredi miktarı da düşer.

AYRICA DA BORSAYA: Yine banka bilançolarının alacağı hasara en duyarlı olacak yer, banka hâkimiyetinden dolayı borsa. Bu hasarı da baştan aldı bile. 22 Mayıs 24 Haziran arasında bankaların ortalama kaybı yüzde 32'ye vardı. Piyasa değerlerinin üçte biri gitti.

YENİ KAYNAK İHTİYACI: Kredi artışı sınırlanacağından ve maliyeti de yükseleceğinden dolayı yeni yatırımlara kaynak bulunması zorlaşabilir. Bu durum karşısında yeni finansman kaynakları ve alanları bulunmalı. Sonunda geldik mi sermaye piyasasının stratejik önemine. Şirketler finansman yaratmak için halka açılmak zorunda kalacaklar.

SONUÇ: "Kaynağa ulaşmak için akıntıya karşı yüzmek gerekir."Stanislaw Lec