ABD'de Trump'lı dönem ne anlama geliyor?

Yaklaşık bir yıldır d&uuml;nya kamuoyu medya &uuml;zerinden ABD başkanlık se&ccedil;imine kulak kabartmıştı. Hillary Clinton&rsquo;ın kazanacağını iddia eden b&uuml;t&uuml;n kamuoyu yoklamalarının aksine, ABD başkanlık se&ccedil;imlerini Cumhuriyet&ccedil;ilerin adayı Donald Trump b&uuml;y&uuml;k bir s&uuml;rprizle kazandı. Propaganda d&ouml;nemindeki c&uuml;retkar yabancı d&uuml;şmanlığına ve azınlıkları dışlayan diline rağmen, &ouml;zg&uuml;rl&uuml;kleri ve Amerikan r&uuml;yası nın diriltilmesi &uuml;zerine kurulu pop&uuml;list ve vaadk&acirc;r bir s&ouml;ylemle başkanlık koltuğuna oturmuş oldu. Trump, ABD hukuku ve siyasi team&uuml;llerine g&ouml;re, selefi olan Obama&rsquo;dan siyasi ve idari g&ouml;revleri ocak ayı i&ccedil;inde devralmış olacak. ABD&rsquo;deki se&ccedil;imlerin, d&uuml;nyanın tek kutuplu hale d&ouml;n&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; 1989&rsquo;dan bu yana, artık herkes i&ccedil;in &ouml;nem arz etmeye başladığı gayet a&ccedil;ık. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; ABD i&ccedil; politikaları sadece ABD vatandaşlarını, ge&ccedil;ici iş&ccedil;ileri, g&ouml;&ccedil;men ve m&uuml;ltecileri ilgilendirirken, dış politika tercihlerinin b&uuml;t&uuml;n d&uuml;nyayı etkileyen sonu&ccedil;lar doğurduğu herkes&ccedil;e malum. Yeni başkanın, se&ccedil;imden hemen sonra verdiği beyanatta, ABD i&ccedil;erisinde kamuoyuna verdiği beklenmedik bir mesajla, kendisini destekleyen, desteklemeyen b&uuml;t&uuml;n se&ccedil;meni kucaklayan bir motivasyon dili kullanıldığı g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. 1990&rsquo;lardan itibaren Ortadoğu&rsquo;da savaşan g&uuml;&ccedil; olarak askeri g&uuml;c&uuml;yle var olan ABD&rsquo;nin, Trump&rsquo;la birlikte girdiği yeni d&ouml;nemde, dış politikasını hangi minvalde y&uuml;r&uuml;teceği merak uyandırıyor. Bu politikaların, hi&ccedil; ş&uuml;phesiz sadece ABD ve Ortadoğu ile sınırlı kalmayacağı da ortada. ABD&rsquo;nin yeni d&ouml;nemde &Ccedil;in, Rusya ve T&uuml;rkiye ile ilişkileri b&uuml;t&uuml;n d&uuml;nya i&ccedil;in &ouml;nemli sonu&ccedil;lar doğurabilir. ABD&rsquo;de geleneksel olarak i&ccedil; ve dış politikanın belirleyicisi olarak bilinen başkaca unsurlar vardır: İ&ccedil;işleri bakanlığı, dışişleri bakanlığı, CIA, etnik ve dini lobiler, &ouml;zellikle silah ve enerji sahasında faaliyet g&ouml;steren &lsquo;&ccedil;ok uluslu şirketler&rsquo; ve daha bilmediğimiz diğer unsurlar, siyasal yapıcıları (policy maker) olarak aktiftirler. ABD&rsquo;de &ouml;teden beri hi&ccedil;bir başkanın kendisine Pentagon ve Kongre tarafından &ccedil;izilen sınırın dışına &ccedil;ıkamayacağı g&ouml;r&uuml;ş&uuml; sıklıkla savunulsa da, bazen hafif politika değişikliklerinin bile dikkate değer sonu&ccedil;larının olabileceği unutulmamalı. Ocak ayında h&uuml;k&uuml;meti kuracak olan Trump&rsquo;ın, dış politika ile ilgili se&ccedil;im propagandası boyunca savunduğu g&ouml;r&uuml;şlerin ne kadarını uygulayabileceği, ne kadarının ise ABD&rsquo;nin geleneksel dış politikası ger&ccedil;ekleri karşısında vazge&ccedil;ilebilir olduğunu bizlere zaman g&ouml;sterecek. O g&uuml;ne kadar ise hem kabinesini oluşturacak, hem de uygulamaya koymayı planladığı i&ccedil; ve dış siyasetini şekillendirmeye &ccedil;alışacak. Trump se&ccedil;im &ccedil;alışmaları sırasında verdiği beyanatlarda ve konuşmalarında, başkan olursa izleyeceği politikanın ipu&ccedil;larını da vermişti. Trump, Michael Moore&rsquo;un vurguladığı ekonomik gerek&ccedil;eler dolayısıyla, &ouml;zellikle ABD&rsquo;nin kuzey eyaletlerinden aldığı &ldquo;&ouml;fkeli beyazların oyları&rdquo;yla y&uuml;kselirken, se&ccedil;menin g&uuml;venilmez ve &ccedil;elişkili bulduğu Hillary Clinton yeterli destek bulamadı. Se&ccedil;im kampanyası boyunca T&uuml;rkiye&rsquo;ye karşı herhangi bir olumsuz angajman veya &ouml;nyargı sinyali vermemiş olan Trump&rsquo;ın, T&uuml;rkiye ilişkilerinde daha &ouml;l&ccedil;&uuml;l&uuml; bir politika izlemesi bekleniyor. Uzun s&uuml;redir bir i&ccedil; savaş olmaktan &ccedil;ıkan Suriye savaşı, T&uuml;rkiye&rsquo;nin itirazlarına rağmen devam eden PKK/PYD-ABD ilişkileri ve son d&ouml;nemde yaşanan FET&Ouml; olayları dolayısıyla, T&uuml;rkiye-ABD ilişkileri, belki de bug&uuml;ne kadar hi&ccedil; olmadığı kadar gerilmiş oldu. Trump d&ouml;neminde, se&ccedil;im propagandası s&uuml;resince T&uuml;rkiye ile ilişkiler konusunda sarf edilen c&uuml;mleler, ilk bakışta olumlu bazı ipu&ccedil;larını ele veriyor. Fakat bu ipu&ccedil;larına ge&ccedil;meden &ouml;nce Pentagon&rsquo;un ve Kongre&rsquo;nin dış politikada ne denli bir değişikliğe izin vereceği konusunda herkes farklı ş&uuml;pheler taşıyor. Genel olarak Trump, ABD&rsquo;nin Ortadoğuda asker bulundurmasından veya savaşan taraf durumunda olmasından rahatsızlığını defalarca dile getirmişti. Hatta b&ouml;lgede Rusya&rsquo;nın DEAŞ&rsquo;a karşı desteklenmesinin ABD&rsquo;nin &ccedil;ıkarlarını ger&ccedil;ekleştirmeye yeteceğini, rejim veya DEAŞ ile ABD&rsquo;nin desteklediği paramiliter gruplardan hangisinin ABD &ccedil;ıkarları bakımından daha iyi olduğu konusunda ş&uuml;pheleri olduğunu dile getirmişti. B&uuml;t&uuml;n bunların yanı sıra, Rusya ile ilişkilerin her sahada geliştirilmesi gerektiğini s&ouml;yleyerek alışılagelmişin dışında bir dış politikanın sinyallerini &ouml;nceden vermişti. Bug&uuml;ne kadar ABD&rsquo;nin Suriye&rsquo;deki savaşın sona erdirilmesi i&ccedil;in b&uuml;t&uuml;n g&uuml;c&uuml;n&uuml; sarf ettiği s&ouml;ylenemez. Bundan sonrası i&ccedil;in ise ABD&rsquo;nin ya b&ouml;lgeden tamamen &ccedil;ekilmesi ya da başta T&uuml;rkiye ve Rusya olmak &uuml;zere, b&ouml;lgedeki diğer akt&ouml;rlerle uzlaşarak Suriye&rsquo;de kalıcı bir barışın tesisi i&ccedil;in &ccedil;alışılabileceği &uuml;midi doğmuş oldu. Anlaşılan o ki, Suriye konusunda ABD&rsquo;de yeni d&ouml;nemde s&ouml;ylem/eylem &ccedil;elişmesi yaşanabilir. Her ne kadar &ouml;yle olmasını &uuml;mit etsek de, ABD dış politikası Ortadoğu&rsquo;dan tamamen &ccedil;ekilme gibi stratejik bir kararı kolaylıkla veremeyecektir. Ger&ccedil;ekten, bir yandan Irak, diğer yandan Suriye ve İ&ccedil; Asya&rsquo;da, Afganistan&rsquo;da aktif bir ordu bulunduran ve artık bu y&uuml;ksek maliyetli dış operasyonlardan yorulan ABD kamuoyunun desteği ve daha &ouml;nemlisi ABD&rsquo;deki lobiler ve &ccedil;ıkar gruplarının da bu g&ouml;r&uuml;ş&uuml; desteklemesi halinde, ge&ccedil;tiğimiz 30 yıldır devam eden Ortadoğu politikasında ciddi bir değişiklik beklenebilir. Fakat bu durumda bile, ABD&rsquo;nin uzun s&uuml;ren bu geleneksel politikalarını bir anda terk etmek yerine, b&ouml;lgede kendi adına savaşacak, bir başka ifadeyle vekaleten savaş y&uuml;r&uuml;tecek partnerleri ikna etmeye &ccedil;alışacağını tahmin edebiliriz. Trump&rsquo;ın DEAŞ&rsquo;ı ABD&rsquo;nin Ortadoğu&rsquo;daki m&uuml;dahaleci politikalarının &uuml;r&uuml;n&uuml; olarak adlandırması, Obama y&ouml;netiminin Suriye&rsquo;deki muhalefetin silahlandırılmasına destek olmasına eleştirel yaklaşması, niyetlerini ortaya koysa da, siyasi ve filli durumun nasıl şekilleneceğini ancak &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki yıl g&ouml;rebileceğiz. Bizleri ilgilendiren ikinci nokta ise Trump&rsquo;ın T&uuml;rkiye&rsquo;nin Suriye&rsquo;deki kırmızı &ccedil;izgilerinden olan PYD&rsquo;ye yaklaşımı meselesidir. ABD&rsquo;nin genel Suriye politikasının PYD bahsinde herhangi bir değişim yapmaya g&ouml;n&uuml;ll&uuml; olmadığı anlaşılıyor. ABD&rsquo;li devlet adamlarının, PYD ve benzer yapılar &uuml;zerinden K&uuml;rt halkının daha fazla sek&uuml;lerize edilmesi ve Batılı &ccedil;ıkarlara yatkın bir ara&ccedil; olarak kullanılması y&ouml;n&uuml;ndeki genel politikanın şimdilik aynen korunacağı ve hem T&uuml;rkiye hem de PYD ile aynı anda dans edilebileceği beklentisini taşıdıkları g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Tabii ki T&uuml;rkiye&rsquo;nin Suriye&rsquo;de umulanın &ccedil;ok dışında, g&uuml;&ccedil;l&uuml; bir şekilde b&ouml;lgede kendisini g&ouml;stermiş olması, hesapları b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de değiştirmeye başlamıştır. ABD&rsquo;nin Irak&rsquo;taki savaşına karşıtlığını ve bu savaşın b&ouml;lgeyi istikrarsızlaştıracağı tezinin doğru &ccedil;ıktığını a&ccedil;ık&ccedil;a dile getiren Trump&rsquo;tan, ABD&rsquo;nin kendi sınırları i&ccedil;ine &ccedil;ekilmesi y&ouml;n&uuml;nde bir politika izlemesi umuluyor. Trump b&ouml;lgede kazanan g&uuml;c&uuml;n İran olduğunu, bundan duyduğu rahatsızlığı ve İran&rsquo;la başa &ccedil;ıkmanın yollarını da bildiğini dile getirmişti. Bu yeni d&ouml;nem, İran&rsquo;ın b&ouml;lgede Obama d&ouml;nemindeki rahatlıkla at koşturamaması anlamına gelebilir. Fakat bunu net bir şekilde anlamak i&ccedil;in, yine &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki ayları izlememiz gerekiyor. T&uuml;rkiye-ABD g&uuml;ncel ilişkilerinde &ouml;ne &ccedil;ıkan &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; başlık ise Fetullah G&uuml;len&rsquo;in iadesi konusu. Trump&rsquo;ın FET&Ouml;&rsquo;n&uuml;n Clinton&rsquo;ın se&ccedil;im kampanyasına destek vermesini eleştirmesi, darbe konusunda T&uuml;rk halkının m&uuml;cadelesini &ouml;vmesi, bu konu hakkında az ya da &ccedil;ok bilgi sahibi olduğunu g&ouml;steriyor. &Ouml;rg&uuml;tle ilgili olarak, a&ccedil;ık teması ve maddi destek almış olması dolayısıyla Clinton&rsquo;un angajmanları olacağını, Trump&rsquo;ın ise bu t&uuml;r angajmanlardan uzak olduğunu s&ouml;ylemek gerekir. T&uuml;rk-Rus ilişkilerinin yeniden inşası s&uuml;recine, Rusya&rsquo;ya olumsuz bakmayan Trump&rsquo;ın da katkısı olabilir. Bunun yanında, Ortadoğu&rsquo;da y&uuml;kselen İran&rsquo;dan rahatsızlığını her fırsatta dile getirmesi de, Suriye&rsquo;deki aktif akt&ouml;rlerle ABD&rsquo;nin ilişkilerini ve T&uuml;rkiye&rsquo;nin aldığı aktif pozisyondaki dengeleri olumlu y&ouml;nde değiştirebilir. Mısır&rsquo;da Sisi rejimini &ouml;ven, Filistinli &ccedil;ocukların adını ter&ouml;rle birlikte anan, i&ccedil;eride ise zaman zaman keskin yabancı d&uuml;şmanlığıyla aşırı sağ bir s&ouml;ylem &uuml;reten, siyahileri ve M&uuml;sl&uuml;manları tedirgin eden, Meksikalı g&ouml;&ccedil;menleri tecav&uuml;zc&uuml; olarak adlandıran Trump&rsquo;un, Ocak ayından itibaren, b&uuml;t&uuml;n sosyal yapıyı tehdit edecek bu ayrıştırıcı s&ouml;ylemden uzak durması gerekiyor. Aksi halde, 2001&rsquo;den bu yana yara almış olan &lsquo;&ouml;zg&uuml;rl&uuml;k&ccedil;&uuml; Amerikan r&uuml;yası&rsquo; efsanesinin sona ermesi hi&ccedil; de uzak bir ihtimal olmayacak. AA

ABD'de Trump'lı dönem ne anlama geliyor?

Trump'ın, savunduğu görüşlerin ne kadarını uygulayabileceği, ne kadarının ise ABD'nin geleneksel dış politikası gerçekleri karşısında vazgeçilebilir olduğunu zaman gösterecek

Öne Çıkanlar