Analiz: Türkiye'de gıda denetimleri yeterli mi?

Tarımsal &uuml;retime y&ouml;nelik sorun ve &ccedil;&ouml;z&uuml;m yollarını konuşurken s&uuml;recin son safhası olarak sofralara ulaşan gıda &uuml;r&uuml;nlerinin denetim ve izlenebilirliğine y&ouml;nelik de t&uuml;keticilerin aklında soru işaretleri var. T&uuml;rkiye&rsquo;de gıda denetimleri yeteri kadar yapılıyor mu? T&uuml;ketici ger&ccedil;ek anlamda g&uuml;venli gıdaya ulaşabiliyor mu? Bu soruların cevabına ulaşmak i&ccedil;in &ouml;nce 2013 yılına y&ouml;nelik verileri paylaşalım. Gıda ve Kontrol Genel M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; rakamlarına g&ouml;re T&uuml;rkiye&rsquo;de kayıt kapsamında toplam 637 bini aşkın gıda işletmesi bulunuyor. Bunun yaklaşık 72 bini &uuml;retim yeri, 319 bini satış yeri ve 245 bini de toplu t&uuml;ketim yeri olarak kayıtlara girmiş durumda. 637 bin gıda işletmesi bulunmasına karşın 2013 yılında ger&ccedil;ekleştirilen denetim sayısının sadece 514 bin olması ise dikkat &ccedil;ekici. Burada hemen olası bir yanlış anlamayı d&uuml;zeltmekte fayda var. Bahsettiğimiz rakam (514 bin) 2013&rsquo;te denetlenen işletme sayısı değil denetim sayısı. Yani s&ouml;z konusu rakam, ikincil ve &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml;l denetim ile yıllık kontrol planı, rutin, takip, şikayet, ALO 174, numuneli ve numunesiz denetimleri de kapsıyor. Bu da aslında 637 bini aşkın işletmeden belki de sadece yarısının denetlenebildiği sonucunu ortaya koyuyor. Gıda ve Kontrol Genel M&uuml;d&uuml;rl&uuml;ğ&uuml; verilerine g&ouml;re 2014 yılının ilk 10 ayında ise 480 bin denetim faaliyeti ger&ccedil;ekleştirildi. - &ldquo;T&uuml;rkiye&rsquo;de denetimler eksik ve yetersiz&rdquo; Peki bu iş ka&ccedil; denetmenle yapılıyor? Hemen onu da s&ouml;yleyelim. T&uuml;rkiye&rsquo;de yaklaşık beş bin denet&ccedil;i var ve bu sayının 1,250&rsquo;si gıda m&uuml;hendisi. S&ouml;z konusu veriler, akıllarda denetimlerin nitelik ve niceliksel a&ccedil;ıdan yeterli olup olmadığına y&ouml;nelik soru işaretleri yaratıyor. Bloomberg HT&rsquo;nin konuğu Gıda M&uuml;hendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Sedat Kuru idi. Kuru, T&uuml;rkiye&rsquo;de gıda denetimlerine y&ouml;nelik acı tabloyu dile getirirken somut tespitlerde bulundu. Gıda denetimlerinin şeffaflık noktasında sıkıntılar bulunduğunu kaydeden Kuru, &ldquo;Bu konuda sadece rakamlar ve belli oranda paylaşılan veriler var. Biz sekt&ouml;rden ve meslektaşlarımızdan aldığımız geri d&ouml;n&uuml;ş&uuml;mlerle ve somut &ouml;rnekler sonucu denetimlerin yetersiz olduğunu &ccedil;ok rahat g&ouml;rebiliyoruz&rdquo; diyor. Kuru&rsquo;ya g&ouml;re mevcut tabloya bakıldığında T&uuml;rkiye&rsquo;de gıda denetimlerine y&ouml;nelik ciddi problemler var.Bu sorunların başında ise personel problemi, etkinlik sorunu, ara&ccedil;-gere&ccedil; eksikliği, izlenilebilirlik ve yeni y&ouml;ntemlerle araştırma sıkıntıları var. - &ldquo;T&uuml;rkiye&rsquo;de her 2 işletmeden sadece birisi denetlenebiliyor&rdquo; Ortalama olarak T&uuml;rkiye&rsquo;de her iki işletmeden birisinin denetlenebildiğini savunan Kuru, gidilen işletmelerdeki denetim etkinliğinin de ayrı bir problem olduğu g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. Sedat Kuru, bazı firma sahiplerinden 3 yıldır faaliyette olduğu s&uuml;rede hi&ccedil;bir denetime tabi olmadığı y&ouml;n&uuml;nde duyumlar aldıklarını da belirtiyor. İşin niceliksel tarafı kadar nitelik tarafında da denet&ccedil;i kalibrasyonu bulunmadığını kaydeden Kuru, &ldquo;İşletmeleri bilen, mevzuata hakim olma konusundaki sıkıntılar y&uuml;z&uuml;nden standart bir denetim yapılamıyor. Mevcut denet&ccedil;ilere yılda belirli sayıda denetim yapmaları y&ouml;n&uuml;nde kotalar belirleniyor. Etkinlik bir tarafa denetim sayısına y&ouml;nelik verilen hedeflerin tutturulmasına &ccedil;alışılıyor. Bir şekilde k&ouml;r topal bu denetimler yapılıyor. Etkinlik noktasında b&uuml;y&uuml;k problemler var&rdquo; diyor. - T&uuml;rkiye&rsquo;nin gıda g&uuml;venliği eylem planına ihtiyacı var Başbakan Ahmet Davutoğlu&rsquo;nun ge&ccedil;tiğimiz g&uuml;nlerde iş g&uuml;venliğine y&ouml;nelik a&ccedil;ıkladığı reform paketine benzer şekilde gıda g&uuml;venliği konusunda da bir eylem planına ihtiya&ccedil; olduğunu s&ouml;yleyen Kuru, &ldquo;İş g&uuml;venliğinde toplu &ouml;l&uuml;mler oluyor ve nokta bazlı &ccedil;alışmalar yapılıyor. Biz gıdada yavaş yavaş zehirleniyoruz ve &ouml;l&uuml;yoruz ama farkında değiliz&rdquo; diyerek bu konuda da acil reform ihtiyacına dikkat &ccedil;ekiyor. Bakanlığın gıda &uuml;retimine y&ouml;nelik bazı d&uuml;zenlemeleri ile taklit ve tağşişlere y&ouml;nelik ifşaları &ouml;nemli ama yeterli mi derseniz bu noktada halen eksiklikler olduğu ortada. Kamuoyunda gıda g&uuml;venliğine y&ouml;nelik problemlerin g&ouml;rmezden gelindiği algısı y&uuml;ksek. Burada denetimler kadar firmaların iyileştirilmesi, kesilen cezalara rağmen yeniden başka bir ad ya da marka adı altında şirket kurarak insan sağlığını tehdit eden &uuml;retim yapılmasının engellenmesi kritik &ouml;nemde. Bundan sonraki a&ccedil;ılacak gıda işletmelerinin projelendirilmeden a&ccedil;ılmaması gerektiğini de savunan Kuru, &ldquo;Mevcut işletmelerin de eksikliklerinin giderilerek, modernizasyonuyla ilgili &ccedil;alışmalar yapılmalı&rdquo; diyor. Aslında sorun belli, &ccedil;&ouml;z&uuml;m yolları da ortada. - &ldquo;Meyve ve sebzede tarımsal ila&ccedil; kalıntısı problemi var&rdquo; Hilelerin nasıl yapıldığına dair daha somut tespitte bulunabilmek ve işletmeye hakim olabilmek i&ccedil;in sekt&ouml;rel bazlı uzmanlaşmış denet&ccedil;ilere ihtiya&ccedil; var. Baştan tedbir alınmadığı ve hızlı hareket edilmeği takdirde s&uuml;recin t&uuml;ketici aleyhine işlediğini belirten Kuru, &ldquo;Uzman personel olmazsa o d&ouml;nemde yapılan sağlıksız &uuml;r&uuml;nler t&uuml;ketiliyor. Bu y&uuml;zden konuya hakim olunmadığı i&ccedil;in hile birka&ccedil; nesil sonra &ouml;ğreniliyor ve iş işten ge&ccedil;miş oluyor&rdquo; diyor. Kuru, işlenmiş gıda kadar sebze ve meyve &uuml;r&uuml;nlerindeki sağlık risklerine de dikkat &ccedil;ekiyor. Ge&ccedil;miş d&ouml;neme g&ouml;re bazı d&uuml;zenlemeler yapılıp &ouml;nlem alındığını belirten Kuru, T&uuml;rkiye&rsquo;de h&acirc;l&acirc; sebze ve meyve &uuml;retiminde tarımsal ila&ccedil; kalıntısı problemi yaşandığını ifade ediyor. Gıda M&uuml;hendisleri Odası&rsquo;nın T&uuml;rkiye&rsquo;de gıda denetiminin etkinliğinin artırılmasına y&ouml;nelik &ouml;nerilerini de bir başka analizde ele alacağız. İrfan Donat Bloomberg HT Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Analiz: Türkiye'de gıda denetimleri yeterli mi?

637 bin gıda işletmesinin bulunduğu Türkiye'de geçen yıl 514 bin gıda denetimi yapıldı. Denetimlerin nitelik ve niceliksel açıdan yeterli olup olmadığı akıllarda soru işaretleri yaratıyor.

Öne Çıkanlar