Büyüme sıkılaşma etkisiyle yavaşladı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ikinci çeyreğe ilişkin dönemsel gayrisafi yurt içi hasıla verilerini yayımladı. Veriler ikinci çeyrekte yıllık yüzde 2,5 ile beklentilerin altında bir büyüme performansına işaret etti. Çeyreklik bazda da büyüme yüzde 0,1 ile sınırlı oldu.
Türkiye ekonomisinde yılın ikinci çeyreğinde sıkılaşmanın etkisi büyüme ivmesinin yavaşlamasını beraberinde getirdi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, yılın ikinci çeyreğinde yıllık büyüme yüzde 2,5 seviyesinde kaldı. Verilere göre çeyreklik bazda da yüzde 0,1'lik sınırlı bir büyüme izlendi.
Bir önceki çeyrekte yıllık büyüme yüzde 5,3 olarak kaydedilmişti. Bloomberg HT anketine katılan ekonomistlerin beklentisi ekonominin yılın ikinci çeyreğinde yüzde 2,95 büyümesi yönündeydi. Çeyreklik bazda ise ankette yüzde 0,6'lık daralma öngörülmüştü.
Tüketim tarafında yavaşlama
Yılın ilk çeyreğinde büyüme performansını yukarı çeken tüketim tarafında yılın ikinci çeyreğinde sınırlı bir katkı geldi.
TÜİK verilerine göre yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları ikinci çeyrekte yıllık olarak yüzde 1,6 arttı. Böylelikle iç tüketimde salgın yılı olan 2020'den bu yana en düşük büyüme performansı izlendi.
Kamu harcamaları yılın ikinci çeyreğinde yüzde 0,7 arttı.
Dış talep görünümüne bakıldığında ise ihracat büyümesi neredeyse sıfır düzeyinde gelirken, ithalatın da tüketime paralel olarak yüzde 5,7 gerilediği görüldü.
Stoklar tarafında da ikinci çeyrekte yüzde 0,5'lik büyüme kaydedildi.
Ana gruplara bakıldığında yılın ikinci çeyreğinde tüketim tarafındaki yavaşlamaya rağmen yine en yüksek katkı tüketimden geldi. Hanehalkı tüketimi yüzde 2,5'lik büyümeye 1,3 puan katkı verdi. Net ihracat da bu dönemde 1,3 puanlık katkı sundu. Kamu harcamaları ve yatırımların katkısı 0,1'er puanda kalırken, stoklar büyümeden 0,2 puan sildi.
Sanayide daralma, hizmetlerde sınırlı büyüme
Yılın ikinci çeyrek büyüme performansına sektörel olarak bakıldığında birçok sektörde büyümenin yavaşladığı, sanayi tarafında ise daha olumsuz bir görünümle daralma gerçekleştiği izlendi.
TÜİK verilerine göre yılın ikinci çeyreğinde sanayi yüzde 1,8 daraldı. Böylelikle 2022 yılının dördüncü çeyreğinden bu yana en kötü sanayi performansı görüldü.
Hizmetler tarafında da ivme kaybedilse de büyüme performansının sürdüğü izlendi. Yılın ikinci çeyreğinde hizmetler sektörü yüzde 2,9 büyüdü. Bu büyüme de salgın yılının üçüncü çeyreğinden bu yana en yavaş büyüme olarak kaydedildi.
Aynı dönemde tarım sektörü ile gayrimenkul faaliyetleri yüzde 3,7, bilgi ve iletişim faaliyetleri ile finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 3,4, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,2, hizmetler yüzde 2,9, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 0,6 büyüdü.
Ekonomi 1,2 trilyon doları aştı
Üretim yöntemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2024 yılının ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 78,6 artarak 9 trilyon 949 milyar 792 milyon TL oldu. GSYH'nin ikinci çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 308 milyar 158 milyon olarak gerçekleşti.
Yıllıklandırılmış olarak bakıldığında ise ekonominin 1,2 trilyon doları aştığı görüldü.
“Yavaşlama kademeli olarak devam ediyor”
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz ikinci çeyrek büyüme rakamlarını Bloomberg HT’ye değerlendirdi. Yılmaz, “Sanayideki daralma beklenen bir daralmaydı. Tarım biraz daha iyi gelmiş gibi gözüküyor. İnşaatta zaten deprem harcamalarından dolayı bir artış bekleniyordu. Diğer sektörlerde büyüme oranının biraz daha düşük gelmesini beklerdim. Harcama kalemlerine baktığımızda beklenen yavaşlama gerçekleşiyor. Diğer bahsedilmesi gereken nokta ise revizyon; birinci çeyrek büyüme rakamı aşağı yönlü yüzde 5,3 olarak revize edilmiş daha önce yüzde 5,7’idi. Bu dönemki rakamın da gelecek çeyrekte tekrar aşağı yönlü revize edilebilir. Veriler yavaşlamanın kademeli olarak devam ettiğini gösteriyor” dedi.
İşgücü ödemelerinin payında artış
TÜİK verileri yılın ikinci çeyreğinde ekonomiden emeğin aldığı payın da yükseldiğini gösterdi. İşgücü ödemeleri, 2024 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 112,4 arttı. Net işletme artığı/karma gelir yüzde 47,7 arttı.
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma değer içerisindeki payı geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 33,8 iken, bu oran 2024 yılında yüzde 40,8 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 44,6 iken yüzde 37,4 oldu.
Öncü göstergeler sinyali vermişti
Öncü göstergeler de ekonomide yılın ikinci çeyreği itibariyle yavaşlama sinyalleri vermişti. Mart ayı sonunda yapılan seçimlerin ardından tüketicilerin kurda ve enflasyonda artış beklentisiyle tüketim tercihlerini öne çektiği izlenmişti. Bu durumun etkisiyle yılın ilk çeyreğinde canlı bir tüketim ortamı görülmüştü.
İkinci çeyrekle birlikte hem öne çekilen tüketimin, hem de sıkılaşma sürecinin etkisiyle perakende satışlar tarafında ivme kaybı belirginleşmişti. TÜİK verilerine göre, perakende satışlarda Nisan ayında yüzde 1,8'lik, Mayıs ayında da yüzde 0,2'lik aylık gerileme izlenmişti.
Büyümede ivme düşerken, dikkatler OVP'de
Büyümede sıkılaşmanın etkisiyle yavaşlama kaydedilirken, dikkatler bu durumun ekonomi yönetiminin tahminlerine ne kadar yansıyacağına çevrildi. Orta Vadeli Program'ın (OVP) ilerleyen günlerde açıklanması beklenirken, büyüme tahminlerinde revizyon olacağı beklentisi de yükseldi.
Son OVP'ye göre 2024 yılı için büyüme tahmini yüzde 4 olarak açıklanmıştı. Yerli kurumların beklentisi bu yıl için yüzde 3-3,5 aralığında bir büyümeye işaret ederken, yabancı kurumların ise daha karamsar bir şekilde yüzde 2-3 aralığında tahmin girdiği görüldü.
Bloomberg HT'nin büyüme anketinde de 2024 yılının tamamında büyümenin yüzde 3,2 olması beklenirken, 2025 yılına yönelik büyüme tahmini yüzde 3,5 seviyesinde gerçekleşti.
Son OVP'de 2025 yılı büyüme beklentisi ise yüzde 4,5 düzeyinde.