Cop29'un bilançosu: Öne çıkan kararlar, taahhütler...

Azerbaycan ın başkenti Bak&uuml; de 11 Kasım da başlayan COP29, 22 Kasım daki kapanış oturumunda m&uuml;zakerelerin uzaması &uuml;zerine d&uuml;n gecikmeli sona erdi. Bak&uuml; Olimpiyat Stadyumu nun i&ccedil;inde ve &ccedil;evresinde kurulan ge&ccedil;ici alanlarda ger&ccedil;ekleştirilen konferansa 196 &uuml;lkeden 76 bin kişi katıldı. İklim finansmanına odaklanılan COP29 da gelişmekte olan &uuml;lkelere sağlanan yıllık 100 milyar dolarlık bir &ouml;nceki finansman tutarının 2035 e kadar yıllık 300 milyar dolara &ccedil;ıkarılması kararlaştırıldı. Kamu ve &ouml;zel kaynaklardan sağlanacak finansmanın, 2035 e kadar yıllık 1,3 trilyon dolara ulaşması i&ccedil;in t&uuml;m akt&ouml;rlerin işbirliği i&ccedil;inde &ccedil;alışmasını sağlama noktasında anlaşmaya varıldı. COP29 da neredeyse 10 yıldır s&uuml;ren &ccedil;alışmalar ve ge&ccedil;en iki haftalık s&uuml;re&ccedil;teki gelişmeler dahilinde &uuml;lkeler, Paris Anlaşması kapsamında karbon piyasalarının nasıl işleyeceğine dair son adımları atarak anlaşmaya vardı ve &uuml;lke bazında ticaretin ve karbon kredisi mekanizmasının tamamen işlevsel hale gelmesi sağlandı. COP29 s&uuml;recini ve alınan kararları AA muhabirine değerlendiren Boğazi&ccedil;i &Uuml;niversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi M&uuml;d&uuml;r&uuml; Prof. Dr. Levent Kurnaz, konferansın finans başlığı altında ele alınan konular &ccedil;er&ccedil;evesinde tamamlandığını s&ouml;yledi. AB ve Batılı &uuml;lkeler ağır bastı Kurnaz, daha &ouml;nce gelişmekte olan &uuml;lkelere verilmesi planlanan yıllık 100 milyar dolarlık finansmanın finans kavgasına d&ouml;n&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;n&uuml; dile getirdi. Gelişmekte olan &uuml;lkeler, yılda 1,3 trilyon doların lazım olduğunu s&ouml;yl&uuml;yor. Bu rakam, BM nin belirlediği bağımsız bir ekonomist grubu tarafından tespit edildi. diyen Kurnaz, s&ouml;zlerini ş&ouml;yle s&uuml;rd&uuml;rd&uuml;: Onlar, kendi başlarına bu 1,3 trilyon dolar lafını uydurmuyorlar. Dolayısıyla arada korkun&ccedil; bir fark var. Gelişmiş &uuml;lkeler, 1992 de biz bu anlaşmayı yaparken K&ouml;rfez &uuml;lkeleri aradan ka&ccedil;mışlar, sonra &Ccedil;in de artık &ccedil;ok gelişti, dolayısıyla bu finansa K&ouml;rfez &uuml;lkeleriyle &Ccedil;in in de katkı sağlaması gerekiyor. diyor ancak diğer &uuml;lkeler, Hayır, anlaşma anlaşmadır. Biz neye anlaştıysak o. diyerek kendisini savunuyor. Bu noktada biraz AB ve Batılı &uuml;lkeler ağır bastı yani 300 milyarlık dolarlık destek 2026 dan başlayarak 2035 e kadar kademeli artacak gibi bir şey &ccedil;ıktı ki bu da iklim finansmanı i&ccedil;in tamamen yeterli değil. Bir diğer tartışmanın, &Ccedil;in in AB tarafından getirilen Avrupa Yeşil Mutabakatı nın COP29 da konuşulması talebinin g&uuml;ndeme alınmamasıyla yaşandığını ifade eden Kurnaz, ayrıca ge&ccedil;en yıl Dubai de fosil yakıtlardan uzaklaşılması noktasında alınan karar sonrası, Bak&uuml; de fosil yakıt kelimesinin bile ge&ccedil;mediği bir anlaşmanın ortaya &ccedil;ıktığını s&ouml;yledi. Gelişmiş &uuml;lkelerin gelişmekte olan &uuml;lkelerden karbon satın almasının &ouml;n&uuml;n&uuml;n kurallar konularak a&ccedil;ıldığı bilgisini veren Kurnaz, ş&ouml;yle konuştu: Aşağı yukarı AB finansal olarak ne istiyorsa onların &ccedil;ıktığı bir toplantı oldu &ccedil;&uuml;nk&uuml; AB nin bu toplantıda korkun&ccedil; bir ağırlığı vardı ve geri kalanlar AB kadar toplantının bilincinde ve peşinde değillerdi, dolayısıyla AB de Azerbaycan a yakınlığını kullanarak bastırdı ve istediklerini aldı. Bu &ccedil;ıktıları iki taraftan değerlendirmekte fayda var. T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından bakacak olursak bizi &ccedil;ok fazla ilgilendiren bir &ccedil;ıktısı yok a&ccedil;ık&ccedil;ası ama d&uuml;nya a&ccedil;ısından d&uuml;ş&uuml;necek olursak &ouml;yle bir COP ki burada fosil yakıt, karbondioksit azaltımı doğru d&uuml;r&uuml;st konuşulmadı. Tek konuşulan şey paraydı ki o para da gerekli seviyenin &ccedil;ok altında konuşuldu. T&uuml;rkiye olarak gittik, g&ouml;rd&uuml;k, nasıl yapacağımız konusunda bir fikir sahibi olduk. COP31 i alabilir miyiz? Emin değilim yani burada bir s&uuml;rprizle karşılaşmadık. Beklentilerimizde olduğu gibi bu da havanda su d&ouml;v&uuml;len bir COP oldu. Zaten bir şey bekliyor muyduk? Hayır. Bir şey &ccedil;ıktı mı? Hayır. COP29 a katılımın d&uuml;ş&uuml;k olduğunu, bunun ortaya konulabilecek iklim &ccedil;&ouml;z&uuml;mleri konusunda boşluk oluşturduğuna dikkati &ccedil;eken Kurnaz, organizasyonun iyi yapıldığı ancak konferans i&ccedil;eriğinin beklentiler doğrultusunda başarısız kaldığı g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; paylaştı. &Uuml;lkeler, finansal &ccedil;ıktılardan memnun değil Boğazi&ccedil;i &Uuml;niversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Y&ouml;netim Kurulu &Uuml;yesi Prof. Dr. Murat T&uuml;rkeş de aşırı hava olaylarından en fazla etkilenen az gelişmiş &uuml;lkelerin, iklim finansmanını yetersiz ve ge&ccedil; gelen bir karar şeklinde yorumladığını ve COP29 da k&uuml;resel uyum fonunun hayata ge&ccedil;irilemediğini s&ouml;yledi. Kayıp ve Zarar Fonu ile ilgili kesin uzlaşmaya varılmadığını anlatan T&uuml;rkeş, şu değerlendirmelerde bulundu: Kayıp ve Zarar Fonu altındaki finans projeleri 2025 te başlayacak. Aynı zamanda 2025, Paris Anlaşması nın ikinci y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;klerinin ikinci g&ouml;zden ge&ccedil;irilmesi yani seneye ertelenmiş oldu. Kaynaklara g&ouml;re bug&uuml;ne kadar toplam finans desteği 730 milyon dolara &ccedil;ıkmış. Bu da &ouml;zellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş &uuml;lkeler tarafından yeterli bulunmuyor. Hi&ccedil;biri konusunda bir memnuniyet yok. COP29, biraz para odaklı oldu &ccedil;&uuml;nk&uuml; Paris Anlaşması ağırlıklı g&ouml;n&uuml;ll&uuml; y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;klere dayalı bir k&uuml;resel anlaşma olduğu i&ccedil;in t&uuml;m &uuml;lkelerin desteği bekleniyor. İklim değişikliği m&uuml;cadelesi, uyum, etkiler konusunda finansmana ağırlık verildi ama asıl olarak Paris Anlaşması nın başarılı olması i&ccedil;in gerekli iklim değişikliği m&uuml;cadelesinde &ouml;zellikle sera gazı salımlarının azaltılması, yenilenebilir enerji, yeşil d&ouml;n&uuml;ş&uuml;me ge&ccedil;me, k&ouml;m&uuml;r ve fosil yakıtlardan uzaklaşma konusunda yeni bir ilerleme sağlanamadı. Gelişmiş &uuml;lkelerin hem finansman hem de iklim değişikliğiyle m&uuml;cadelede yeterli samimiyeti ortaya koymadığına, y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;k alma noktasında teredd&uuml;t ettiğine dikkati &ccedil;eken T&uuml;rkeş, COP29 da alınan kararların iklim kriziyle m&uuml;cadeleyi hızlandıracak boyutta olmadığı yorumunu yaptı. İklim finansmanının hızlı şekilde hayata ge&ccedil;irilmesi gerektiğinin altını &ccedil;izen T&uuml;rkeş, şunları dile getirdi: 2030 a 6 yıl kaldı. Paris Anlaşması nın 2030 a kadar karbondioksit salımlarını en az y&uuml;zde 45 azaltım hedefi ancak y&uuml;zde 3 d&uuml;zeyinde başarılmış durumda ve 1,5 santigrat derece k&uuml;resel ısınma eşiği aşılmak &uuml;zere ki zaten son 2 yıldır &ccedil;eşitli mevsimlerde, aylarda sanayi d&ouml;nemine g&ouml;re bu aşıldı. B&uuml;y&uuml;k olasılıkla aralıkta inanılmaz soğuk bir d&uuml;nya yaşanmazsa 2024, tarihsel kayıtlardaki Sanayi D&ouml;nemi ne g&ouml;re hem en sıcak yıl hem 1,5 santigrat derece eşiğinin mutlak aşıldığı bir yıl olacak. Emisyon ticareti ve onun hayata ge&ccedil;tiği karbon piyasası ya da karbon pazarları, bu sistemi kısmen ayakta tutabilmenin kapitalist finans d&uuml;zeneklerinin bir par&ccedil;ası ki benzerleri Kyoto Protokol&uuml; nde de vardı fakat biz buna sıcak hava diyoruz. Bu, k&uuml;resel sera gazı salımlarında doğrudan bir azaltıma yol a&ccedil;mıyor. Dolayısıyla bunun doğrudan iklim değişikliği m&uuml;cadelesine net bir katkısı yok. 2030 a kadar 3 ila 3,5 trilyon dolarlık harcama yapılması gerekiyor İstanbul Bilgi &Uuml;niversitesi İşletme Fak&uuml;ltesi Ekonomi B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, COP29 un &ouml;nceki konferanslarda olduğu gibi d&uuml;nyanın ve gelişmekte olan &uuml;lkelerin ihtiyacına g&ouml;re &ccedil;ok daha d&uuml;ş&uuml;k rakamlarda kalan bir noktada sona erdiği değerlendirmesinde bulundu. Bilimsel &ccedil;alışmalara g&ouml;re d&uuml;nyanın 2030 a kadar 3 ila 3,5 trilyon dolarlık harcama yapması gerektiğine, gelişmekte olan &uuml;lkelere verilmesi planlanan 300 milyar dolar ve 2035 sonrası rakamın, ihtiya&ccedil; duyulan finansmanın &ccedil;ok altında kaldığına işaret eden Aslanoğlu, D&uuml;nyanın askeri harcamalara yaklaşık yılda 3 trilyon dolar harcadığı bir ortamda iklim i&ccedil;in bu kaynağın bulunamaması &ccedil;ok &uuml;z&uuml;c&uuml;. D&uuml;nyanın geleceği s&ouml;z konusu. O y&uuml;zden genel anlamda başarısız sonu&ccedil;landığı kanaatindeyim. g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; paylaştı. Bazı katılımcıların toplantıyı terk etmelerini ve b&ouml;ylesine &ouml;nemli bir konuda hala &ccedil;ok tartışmalı bir noktada bulunulmasını son derece sıkıntılı bir durum olarak nitelendiren Aslanoğlu, iklim finansmanının &uuml;lkelerin hem yeni yeşil d&ouml;n&uuml;ş&uuml;me hazırlanması hem de ortaya &ccedil;ıkan zararların telafisi i&ccedil;in &ccedil;ok acil ihtiya&ccedil;lar olduğunu vurguladı. Karbon piyasasıyla ilgili gelişmelerin hızlı ilerleyebileceğini ancak bu &ccedil;alışmaların asıl sorunu gidermekten ziyade mevcut gidişatın hızını yavaşlatmaya y&ouml;nelik bir &ccedil;aba gibi g&ouml;r&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;n&uuml; kaydeden Aslanoğlu, D&uuml;nyanın enerji &uuml;retim bi&ccedil;iminde ve fosil yakıtların ortadan kaldırılmasında &ccedil;ok g&uuml;&ccedil;l&uuml; adımlar atılması gerekirken bu adımların atılmasında yaşanan zaman kaybı, fosil yakıt &uuml;retimi yapan &uuml;lkelerin avantajını korumaya devam etmelerine olanak sağlayacak şekilde s&uuml;rebilir. dedi.

Cop29'un bilançosu: Öne çıkan kararlar, taahhütler...

Öne Çıkanlar