Dış açığın kaynağı İstanbul
İstanbul, vergi gelirlerinin yüzde 40'ını sağlamasına karşın, Türkiye'nin dış ticaret açığının ana kaynağı olarak görülüyor
Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu'nun (TÜRKONFED) hazırlattığı ''Orta Gelir Tuzağı'ndan Çıkış: Hangi Türkiye?'' başlıklı raporuna göre, 2011 yılı sonu itibarıyla dış ticaret hacmi ve büyüme hızları incelendiğinde toplam dış ticaret hacminin yarısından fazlası İstanbul'da gerçekleşti.
İstanbul'un dış ticaret hacminin toplam dış ticaret hacmi içindeki payı, 2002 yılında yüzde 61,6 iken 2011 sonu itibarıyla bu oran yüzde 54,3 oldu.
Dış ticaret hacminin yıllar itibarıyla büyüme hızlarına bakıldığında Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak illerinde büyüme hızlarının birbirlerine yakın seyrettiği ifade edilen raporda, kriz sonrasına denk gelen 2010 yılında söz konusu illeri kapsayan bölgenin (TR33) büyüme hızının yüzde 238,86 olarak hesaplandığı belirtildi.
Öte yandan Van, Muş, Bitlis, Hakkari illerinin bulunduğu bölgenin (TRB2) de kriz öncesi ve sonrasına karşılık gelen 2007 ve 2009 yıllarında yüksek büyüme kaydettiği bilgisine yer verildi.
Raporda, bölgesel bazda kişi başına düşen ihracat rakamlarına göre en yüksek değerin İstanbul bölgesine ait olduğu bildirildi.
Türkiye geneli açısından ihracatın ithalatı karşılama oranındaki değişime ilişkin değerlendirmelerin de yer aldığı raporda, söz konusu oranın 2002-2011 yılları arasındaki dönemin genelinde azalma eğiliminde olduğu kaydedildi.
Raporda, anılan yıllar arasında ihracatın ithalatı karşılama oranının 14 puan gerileyerek yüzde 70 düzeyinden yüzde 56'ya düştüğü ifade edildi.
Dış ticaret açığında İstanbul lider
Rapora göre, Türkiye'nin toplam dış ticaret açığı 2002-2011 yıllarını kapsayan dönemde yaklaşık 7 kat artarak 15,5 milyar dolardan, 105,9 milyar dolara ulaştı.
Bölgesel düzeyde bakıldığında 11 Düzey-2 bölgesi dış ticaret açığı verirken, 15'i ise dış ticaret fazlası verdi.
Dış ticaret açığının en yüksek olduğu bölgenin İstanbul olduğu kaydedilen raporda, şu bilgiler yeraldı:
''İstanbul bölgesinin gerek toplam dış ticaret, gerekse dış ticaret açığı bakımından diğer bölgelerden farklılaşmasında faaliyetlerin İstanbul'da yoğunlaşmasının yanında diğer bölgelerde faaliyet gösteren firmaların bir kısmının İstanbul'da kayıtlı olması da rol oynamaktadır. İstanbul her ne kadar vergi gelirlerinin yüzde 40'ını sağlasa da Türkiye dış ticaret açığının ana kaynağıdır. Son 10 yıl (2002-2011) dikkate alındığında İstanbul'un dış ticaret yapısının ülkeye maliyeti 316,5 milyar dolar olmuştur.''
İhracatçı-ithalatçı firma farkı
Türkiye'deki ihracatçı ve ithalatçı firma sayılarına da yer verilen raporda, iki firma türü arasında ithalatçılar lehine ciddi bir fark bulunduğuna dikkat çekildi.
Buna göre, 2011 yılı sonu itibarıyla Türkiye'de 54 bin 553 ihracatçı firma bulunurken, ithalatçı firma sayısı 66 bin 872 olarak hesaplandı.
Raporda, İstanbul'un tek başına ihracatçı firmaların yüzde 52'sine, ithalatçı firmaların da yüzde 56'sına ev sahipliği yaptığı kaydedildi.
İstanbul'daki ihracatçı firma sayısının, 2002-2011 yılları arasında yüzde 5,46 arttığı bilgisine yer verilen raporda, aynı dönemde ihracatçı firma sayısının en fazla arttığı bölgenin yüzde 20,73 ile Şanlıurfa ve Diyarbakır illerini kapsayan TRC2 bölgesi olduğu ifade edildi.
İthalatçı firmalar açısından değerlendirildiğinde ise 2002-2011 yılları arasında İstanbul'daki ithalatçı firma sayısı yüzde 5,24 artış gösterirken, ithalatçı firma sayısının en fazla arttığı bölge yüzde 27,49 ile Van, Muş, Bitlis ve Hakkari illerini kapsayan TRB2 bölgesi oldu.
Bölgelerin dış ticaret performansı
Raporda, 1996 yılında 100'den fazla ihracatçı işletmeye sahip il sayısının 22 olduğu belirtilirken, bu sayının 2011 yılı sonu itibarıyla 33'e yükseldiğine işaret edildi.
Aynı yıllar itibarıyla 500'den fazla ihracatçı firmaya ev sahipliği yapan il sayısının da 4'ten 13'e çıktığı belirtildi.
1996 yılında 1000'den fazla ihracatçı firma bulunan illerin sadece Ankara, İstanbul ve İzmir oldukları belirtilen raporda yıllar içinde bu illere Bursa, Gaziantep, Kocaeli ve Konya'nın da eklendiği ifade edilerek, 2011 sonu itibarıyla Türkiye'deki toplam ihracatçı firma sayısının yüzde 80'inin söz konusu 7 ilde faaliyet gösterdiği kaydedildi.
2011 yılı sonu verilerine göre ihracatçı-ithalatçı firma sayısı arasındaki farkın ithalatçı firmalar lehine en fazla olduğu illerin sırasıyla İstanbul, Ankara ve İzmir olduğu belirtilen raporda, ihracatçı firma sayısının fazla olduğu iller ise Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye, Bursa, Eskişehir, Bilecik, Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin ve Gümüşhane şeklinde sıralandı.
Raporda, ayrıca, ihracat teknoloji seviyesi orta-ileri teknoloji seviyesine en yakın olan bölgenin Manisa, Afyon, Kütahya ve Uşak illerini kapsayan TR33 bölgesi olduğu ifade edilerek, ''Bunda, bölgede kurulu ileri teknolojili işletmelerin rolü büyüktür'' denildi.
Öte yandan, yine TR33 bölgesi 2011 yılı sonunda ithalat teknolojisi seviyesi en yüksek bölge olarak dikkati çekti.