Dünya Bankası çalışması: Gelişenlerde 'fiyat bulmacası' daha farklı

D&uuml;nya Bankası&rsquo;nın yayınladığı &ldquo;Gelişmekte olan &uuml;lkelerde para politikası aktarımına ilişkin bulmacaları &ccedil;&ouml;zmek&rdquo; isimli &ccedil;alışmaya g&ouml;re, parasal sıkılaştırma politikalarının gelişmekte olan &uuml;lke ekonomilerinde gelişmiş &uuml;lke ekonomilerinden daha farklı reaksiyonlara yol a&ccedil;tığı tespit edildi. Jongrim Ha, Dohan Kim, M. Ayhan K&ouml;se ve Eswar S. Prasad tarafından hazırlanan makalede &ouml;zellikle gelişmekte olan &uuml;lke ekonomilerinin bir&ccedil;oğunda parasal sıkılaşmayla birlikte sanılanın aksine fiyat artışları ve &uuml;lke para biriminde deval&uuml;asyon g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; belirtiliyor. Bu kavramlar literat&uuml;rde fiyat bulmacası ve d&ouml;viz kuru bulmacası olarak ge&ccedil;iyor. Bu bulmacaların ortaya &ccedil;ıkmasının &ouml;ncelikli sebebi olarak, gelişmekte olan &uuml;lke ekonomilerinde para politikasının ekonomik aktiviteyi ve finansal piyasaları etkilediği kanalın d&uuml;zg&uuml;n &ccedil;alışmaması veya bu &uuml;lkelerde para politikasının d&ouml;ng&uuml;sel bir yapıda olması g&ouml;steriliyor. Ayrıca gelişmekte olan &uuml;lke ekonomilerinde makroekonomik g&ouml;stergelerin olduk&ccedil;a volatil olması standart modellerin bu &uuml;lkelerdeki para politikası etkilerini a&ccedil;ıklamakta yetersiz olduğunu g&ouml;steriyor. Fiyat bulmacasında d&ouml;rt unsur Bu &ccedil;alışmaya g&ouml;re d&ouml;viz kuru bulmacasından kurtulmak fiyat bulmacasını ortadan kaldırıyor. Fiyat bulmacasının ortaya &ccedil;ıkmasının yani faiz artırım politikaları sonrası fiyatlarda y&uuml;kseliş g&ouml;r&uuml;lmesinin ise başlıca d&ouml;rt sebebi var: 1- Yanlış teşhis Gelecek enflasyon tahminlerini etkilemesi beklenen bazı değişkenlerin ekonomik modele eklenmemiş olması fiyat artışları sorununa yol a&ccedil;abiliyor. Sonu&ccedil; olarak, gelecek enflasyon beklentisine tepki olarak uygulanan parasal sıkılaştırmanın piyasada bir politika şoku olarak algılanması durumuna varılıyor ve bu da fiyat artışlarına sebep oluyor. &Ccedil;alışmada buna konut piyasasındaki fiyatlamalar &ouml;rnek olarak g&ouml;steriliyor. Sıkılaştırıcı politika şoku konut fiyatlarında d&uuml;ş&uuml;şe sebep olurken kiralarda artışa sebep olacak ve b&ouml;ylece fiyat bulmacası oluşacaktır. Ya da 2007-2008 krizi sonrası bazı gelişmekte olan ekonomilerde parasal sıkılaştırma politikasının pozitif enflasyonist etki yarattığı &ouml;zel durumlar bu kategoride hesaba katılabilir. 2- Para politikası aktarımının maliyet kanalı Bu perspektife g&ouml;re parasal sıkılaştırma d&ouml;nemlerinde faiz artırımıyla birlikte y&uuml;kselen &uuml;retim maliyetleri ve bunun sonucunda y&uuml;kselen fiyatlar a&ccedil;ısından bakılır. Bu senaryoda faiz artırımı enflasyonun y&uuml;kselmesine sebep olacaktır. Parasal sıkılaştırma arz kanalında talep kanalından daha baskın etkiye sahipse bu, pozitif enflasyonist etkileri ortaya &ccedil;ıkarır. 3- D&ouml;viz kuru ge&ccedil;işkenliği &Ccedil;alışmada, şartlı d&ouml;viz kuru davranışlarının standart varsayımlardan sapma eğiliminde olduğu ifade ediliyor. &Ouml;rneğin, pozitif i&ccedil; parasal şok durumlarında &uuml;lke para birimi ya uzun vadede değerlenecektir ya da deval&uuml;asyona uğrayarak d&ouml;viz kuru bulmacasını oluşturacaktır. Araştırmalara g&ouml;re 49 gelişmekte olan &uuml;lkenin 37&rsquo;sinde faize bağlı pozitif şoklar sebebiyle d&ouml;viz kuru değer kaybına uğradı. Bu da gelişmekte olan &uuml;lkelerde d&ouml;viz kuru bulmacasının olduk&ccedil;a yaygın olduğunu g&ouml;steriyor. Ayrıca parasal şokların fiyatlar &uuml;zerindeki etkisi ancak d&ouml;viz kuru kanalı dikkate alındığında kayda değer boyuta ulaşıyor. &Ccedil;alışmada d&ouml;viz kuru davranışlarındaki farklılaşmanın, &uuml;lkelerin para politikası şoklarına tepkilerinin heterojenleşmesinde bir temel unsur olduğu a&ccedil;ıklanıyor. Var olan &ccedil;alışmalar, gelişmekte olan &uuml;lkelerdeki d&ouml;viz kuru bulmacasının oluşumunu; bor&ccedil; finansmanına y&ouml;nelik endişeler, d&ouml;viz kuru seviyelerindeki kararlılık, tahvil ve para piyasaları arasındaki kopukluk ve para politikası şoklarını takiben likidite problemlerinin tepkileri gibi sebeplere bağlıyor. IMF nin eski başekonomisti Blanchard&rsquo;a g&ouml;re; reel faiz oranlarındaki artış bor&ccedil; &uuml;zerindeki temerr&uuml;d&uuml; artırıyorsa, bu devlet bor&ccedil;lanmasının &ccedil;ekiciliğini azaltarak deval&uuml;asyona sebep oluyor. Bu senaryoyla bor&ccedil; stoku ve risk primi y&uuml;ksek olan &uuml;lkelerde daha sık karşılaşılıyor. Bu gibi &uuml;lkelerde enflasyonla m&uuml;cadele para politikasıyla sağlanmaya &ccedil;alışıldığında reel faiz oranlarındaki artış daha y&uuml;ksek enflasyona ve deval&uuml;asyona sebep oluyor. Bu nedenle para politikası yerine mali politika kullanımı daha doğru bir se&ccedil;enek olarak g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. 4- Belirsizlik Ekonomik fakt&ouml;rlere bağlı olmayan dışsal şoklar sebebiyle meydana gelen fiyat bulmacalarından da bahsetmek m&uuml;mk&uuml;nd&uuml;r.

Dünya Bankası çalışması: Gelişenlerde 'fiyat bulmacası' daha farklı

Dünya Bankası Grubu Başekonomist Yardımcısı ve Beklentiler Grubu Direktörü Ayhan Köse'nin de aralarında bulunduğu araştırmacılar sıkılaşma süreçlerinin gelişmiş ve gelişen ülkelerde farklı etkilere neden olduğuna dikkat çekti.

Öne Çıkanlar