İşsizlik krizi ve borçluluk sorunu

Ge&ccedil;enlerde Yapı Kredi Bankası nın daveti nedeniyle dinleme fırsatı bulduğumuz Nobel &Ouml;d&uuml;l&uuml; sahibi Peter Diamond Amerikan ekonomisini ş&ouml;yle tanımladı: Amerika da işsizlik krizi var. Aynı zamanda, bor&ccedil;luluk sorunu yaşanıyor. İşsizliğin kriz olmasının nedeni bir yıldan fazla işsiz kalanların toplam işsizler i&ccedil;indeki payının &ccedil;ok y&uuml;ksek olması. B&ouml;yle bir yapıda, uzun s&uuml;re işsiz kalanların yeni iş bulabilme şansları doğal olarak &ccedil;ok y&uuml;ksek olmuyor. Krizin bir başka boyutunun da işsiz sayısına g&ouml;re yeni istihdam olanaklarının yetersizliği olduğu vurgulanmalı. Diamond a g&ouml;re, Amerika da kamunun bor&ccedil;luluğu bir sorun, ama hen&uuml;z kriz aşamasına gelmemiş. Son aylarda &ccedil;ok konuşulan mali u&ccedil;urum olgusuna &ccedil;ok &ouml;nem vermiyor. Bu yıl bitmeden Amerikan Kongresi nin mali u&ccedil;urum oluşmaması i&ccedil;in bir şeyler yapması gerekiyor. Diamond sorunun &ccedil;&ouml;z&uuml;lebileceği inancında. O nedenle bor&ccedil;luluk bir kriz değil, ama bir sorun. KRİZ UZUN S&Uuml;RER Peter Diamond d&uuml;nyanın en saygın &uuml;niversitelerinden Massachusetts Institute of Technology de hocalık yapıyor. İşg&uuml;c&uuml; piyasası ve işsizlik &uuml;zerine yaptığı &ccedil;alışmalardan dolayı 2010 yılında Dale Mortensen ve Christopher Pissarides ile beraber Nobel &Ouml;d&uuml;l&uuml; ne layık g&ouml;r&uuml;ld&uuml;. Sayılan ve lafı dinlenen iktisat&ccedil;ılardan. Obama idaresi tarafından Amerikan Merkez Bankası (FED) y&ouml;netim kurulu &uuml;yeliğine aday g&ouml;sterilmişti. Amerikan Senatosu Obama nın teklifini onaylamadı. Diamond siyasi &ccedil;ekişmelerin kurbanı oldu. Avrupa yı anlatırken neyin sorun, neyin kriz olduğu değişiyor. Diamond a g&ouml;re, Avrupa da işsizlik sorun, ama bazı &uuml;lkelerde bor&ccedil; krizi yaşanıyor. Krizin bu denli uzamasının sorumlusu olarak Almanya yı g&ouml;r&uuml;yor. Yunanistan ın Euro dan &ccedil;ıkmasını desteklemiyor. Ama, Eğer Yunanistan ın Euro dan &ccedil;ıkması iyi bir fikirse, &ccedil;ıkmanın en iyi zamanı aldığı mali destek i&ccedil;in y&uuml;zde 5 gibi bir faiz istendiği zamandı diyor. Amerika da bir konut piyasası krizinin yaşandığını herkes kabul ediyor. Konut krizinin finansal krizlerden farklı olduğuna vurgu yapıyor. Hisse senedi fiyatları d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;nde hemen toparlanabiliyor, ama konut fiyatları d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;nde, toparlanmanın &ccedil;ok uzun s&uuml;re alması ger&ccedil;eğinden hareketle, bir&ccedil;ok iktisat&ccedil;ı gibi, Diamond da Amerika daki konut krizinin uzun s&uuml;receğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Hisse senedi fiyatlarının d&uuml;şmesi ile konut fiyatlarının d&uuml;şmesinin yarattığı servet erimesinin, kapsadığı kitle a&ccedil;ısından, farklarına vurgu yapıyor. FED in parasal genişleme yapmasının doğru y&ouml;nde bir adım, ama yetersiz olduğu g&ouml;r&uuml;ş&uuml;nde. FED in &ccedil;abalarının yanında maliye politikasının da genişleme yanlısı olması gerektiğini s&ouml;yl&uuml;yor. Ama, kamuoyunun bu konuda yanlış y&ouml;nlendirilip maliye politikasında gevşeme konusunda ikna edilemediğinden şik&acirc;yet ediyor. Bu konuda bir diğer Nobel &Ouml;d&uuml;l&uuml; sahibi iktisat&ccedil;ı Paul Krugman ile aynı paralelde d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. LİBERAL BAKIŞ Sohbetimiz sırasında dikkatimi &ccedil;eken c&uuml;mleler: - Merkez bankalarının yalnızca fiyat istikrarına odaklanmalarını hi&ccedil;bir zaman desteklemedim. - Finansal sistemin d&uuml;zenlemesinde sıkılaştırmaya gitmenin en uygun zamanı krizlerden hemen sonradır. - Finansal sistemde sıkılaştırma y&ouml;n&uuml;nde yapılacak d&uuml;zenlemeler hemen uygulamaya konmamalı, ileri bir tarihe ertelenmelidir. - Ge&ccedil;mişteki tarım arazilerinde yaşanan krizde elde edilen dersler ve o d&ouml;nemde bulunan &ccedil;&ouml;z&uuml;mler bug&uuml;nk&uuml; sorunları &ccedil;&ouml;zmekte yardımcı olabilir. - B&uuml;y&uuml;me sorununa &ccedil;&ouml;z&uuml;m altyapı yatırımlarını hızlandırmak, işg&uuml;c&uuml;n&uuml; yeniden eğitmek gibi stratejilerdir. Peter Diamond Amerika da kullanılan şekliyle liberal bir iktisat&ccedil;ı. Dolayısıyla, liberal iktisat&ccedil;ı &ccedil;izgisinin dışına taşan şaşırtıcı hi&ccedil;bir şey s&ouml;ylemedi. Amerika daki bug&uuml;nk&uuml; siyasi ortamda Senato tarafından FED &uuml;yeliğine se&ccedil;iminin onaylanmamış olması da bu a&ccedil;ıdan şaşırtıcı değil.