Sermaye piyasalarının marifeti

Gelişmiş ekonomiler arasında en iyi performans g&ouml;steren Amerikan ekonomisi. Bir&ccedil;ok gelişmiş ekonomi reel olarak k&uuml;&ccedil;&uuml;l&uuml;rken, Amerikan ekonomisi y&uuml;zde 2 civarında b&uuml;y&uuml;yor. İşsizlik her yerde artma eğilimindeyken, Amerika&rsquo;da işsizlik d&uuml;şme eğiliminde. Amerikan ekonomisinin g&ouml;reli iyi performansı, &ccedil;oğunlukla Amerikan Merkez Bankası&rsquo;nın (FED) para politikasına bağlanıyor. FED&rsquo;in farklı d&ouml;nemlerde devreye soktuğu parasal genişleme girişimleri sonucunda Amerikan ekonomisinin toparlandığı konusunda neredeyse herkes hem fikir. Amerikan deneyiminden yola &ccedil;ıkarak bir&ccedil;ok iktisat&ccedil;ı Avrupa ekonomilerinin g&ouml;reli zayıf performansını, Avrupa Merkez Bankası&rsquo;nın (ECB) FED gibi davranmadığına bağlıyor. ECB&rsquo;nin para politikasındaki &ccedil;ıkışlarının hem ge&ccedil; hem de &ccedil;ok az olduğu g&ouml;r&uuml;ş&uuml;ndeler. FED&rsquo;İN MARİFETİ FED ne yaptı? FED, politika faizini neredeyse sıfıra getirdi. Sıfıra yakın faizle bankalara para verdi. Yetmedi, bankaların ellerindeki Hazine bonoları ve konut kredilerine dayalı menkul kıymetlerin bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; alarak ek parasal genişlemeye gitti. B&uuml;t&uuml;n bunlardan ama&ccedil;, neredeyse bedavaya mal ettikleri paralarla bankaların hane halkına ve şirketlere ucuz kredi vererek t&uuml;ketim ve yatırımın artmasıydı. FED bu sonucu &ccedil;ok arzuladığı halde başaramadı. Aksine, hane halkı bankalara olan bor&ccedil;luluğunu b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de azalttı. Şirketler kendi &ouml;z kaynaklarıyla yatırım yapmayı tercih etti. O halde ne oldu? D&uuml;ş&uuml;k faizler t&uuml;keticileri ve yatırımcıların tercihlerini radikal bir bi&ccedil;imde değiştirmedi, ama piyasadaki bol para varlık fiyatlarını artırdı. Mal ve hizmet fiyatlarında enflasyon yaratamazken, FED varlık fiyatlarında enflasyon yaratmayı başardı. Hisse senedi fiyatları 2008 yılı &ouml;ncesinin &uuml;zerine &ccedil;ıkarken, krizle beraber d&uuml;şen konut fiyatları tırmanışa ge&ccedil;ti. Artan varlık fiyatları hane halkının servetini artırdı. Artan nominal servet, d&uuml;şen bor&ccedil;lulukla birleşince, hane halkının net değeri (net worth) arttı. Bug&uuml;n Amerika&rsquo;da hane halkının net değeri 2008 yılı &ouml;ncesinden dahi y&uuml;ksek, t&uuml;m zamanların en y&uuml;ksek d&uuml;zeyinde. D&uuml;ş&uuml;k faizler hane halkı t&uuml;ketimini artırmazken, servetlerinin artmasıyla hane halkı bor&ccedil;lanmadan yeniden t&uuml;ketimlerini artırmaya başladı, daha fazla peşin &ouml;deyerek yeniden konut alımına ge&ccedil;ti. Krizden &ouml;nce konut fazlası s&ouml;z konusuyken, kriz d&ouml;neminde d&uuml;şen konut &uuml;retimi, artan konut talebiyle birlikte şimdi konut a&ccedil;ığının oluşmasına neden oldu. Konut fiyatları y&uuml;kselişe ge&ccedil;ti. ECB&rsquo;NİN BAŞARISIZLIĞI Avrupa&rsquo;da bunların hi&ccedil;biri aynı d&uuml;zeyde ger&ccedil;ekleşmedi. ECB de politika faizini 0.75&rsquo;e kadar indirdi. ECB de sınırsız para basacağını a&ccedil;ıkladı. FED kadar olmasa da, ECB bilan&ccedil;osunu ikiye katladı. Ama, t&uuml;ketim artmadı. Yatırımlar azalmaya devam etti. Avrupa&rsquo;da da hisse senedi fiyatları arttı. Artan hisse senedi fiyatları Amerika&rsquo;daki kadar servet etkisi yaratmadı. &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, Avrupa&rsquo;da hane halkı serveti i&ccedil;inde hisse senetlerinin payı Amerika&rsquo;ya g&ouml;re &ccedil;ok az. Amerika&rsquo;da finansal sistemin neredeyse y&uuml;zde 80&rsquo;i sermaye piyasası ara&ccedil;larından oluşuyor. Avrupa&rsquo;da bunun tam tersi. Bankalar finansal sistemin neredeyse y&uuml;zde 80&rsquo;ini oluşturuyor. Dolayısıyla, parasal genişleme Avrupa&rsquo;da bankalara takılırken, Amerika&rsquo;da sermaye piyasası yoluyla, varlık fiyatlarını etkileyerek bankaları by-pass edip hane halkına ulaşabiliyor. Para politikasının &ccedil;alışma kanalları Amerika&rsquo;da Avrupa&rsquo;ya g&ouml;re farklı. Sorun yapısal. ECB, FED kadar saldırgan olabilseydi dahi, FED&rsquo;in başarabildiğini başaramayabilirdi. &Uuml;st&uuml;ne &uuml;stl&uuml;k, ECB&rsquo;nin bir de Euro&rsquo;nun itibarını korumak zorunda kalması s&ouml;z konusuydu. Avrupa&rsquo;daki &ldquo;bor&ccedil; krizi&rdquo; para politikasının &ccedil;alışma kanallarını da farklılaştırdı.