Küresel kriz, iş gücü göçünü de azalttı
Ekonomik kriz ülkelerin işsizlik oranlarını yükseltirken, iş gücü göçlerini de etkiledi Son 5 yılda göç eden Türk işçi sayısı, yüzde 32,6 geriledi
Küresel ekonomik kriz, ülkelerin işsizlik oranlarını yükseltirken, bu durum iş gücü göçlerini de etkiledi. Dünyada yaşanan gelişmeler, gerek yurt dışına giden işçi sayısını, gerekse iş gücü göç alanlarını değiştirdi.
Türkiye'den yurt dışına giden işçi sayısı yıllar içinde giderek azalırken, 60'lı yıllarda daha çok Avrupa'ya giden Türk işçileri, 70'li yıllarda Arap ülkelerine, 1990 sonrasında Rusya ve Türk Cumhuriyetlerine yöneldi.
İŞKUR ve TÜİK verilerinden yaptığı hesaplamalara göre, Türkiye, ilk kez İŞKUR aracılığıyla 1961 yılında yurt dışına işçi gönderdi. İlk yıl 1.476, ikinci yıl 11 bin 185 kişi İŞKUR aracılığıyla yurt dışına gönderilirken, 1973 yılında bu rakam, 132 bin 674 kişiye çıktı.
1973 yılındaki petrol krizi sonucunda Batı Avrupa ülkelerinin iş gücü taleplerinin azalmaya başlaması üzerine, yurt dışına gönderilen işçi sayısı 1974 yılında 18 bin 272'ye, 1975 yılında ise 1.612 kişiye düştü. 1961-1975 yılları arasında yurt dışına gönderilen işçilerin yaklaşık yüzde 81'i Almanya'ya giden işçilerden oluştu.
-Petrol krizi sonrasında iş gücü göçü
1973 yılındaki petrol krizi Avrupa ülkelerinin ekonomilerini alt üst ederken, petrol ihracatçısı Arap ülkelerini ise zenginleştirdi. Bu durumun sonucunda, Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde alt yapı çalışmalarına hız verilirken, inşaat sektöründe yeterli nitelikte iş gücü ve teknolojik bilginin olmaması nedeniyle, bu ülkeler dışarıdan iş gücü talebinde bulunmaya ve müteahhitlik hizmeti almaya yöneldi. Böylece, 1970'lerin ikinci yarısından sonra, Türkiye'den özellikle Libya ve Suudi Arabistan gibi ülkelere iş gücü göçü başladı.
Bu dönemde, yurt dışına iş gücü göçünün büyük çoğunluğu Arap ülkelerinde ihale alan müteahhitlik firmalarının yurt dışına götürdüğü işçilerden oluştu. 1970'li yıllarda, Arap ülkelerine yönelen iş gücü göçü, Körfez krizi sonrasında azalma trendine girdi.
1975-1994 yılları arasında 421 bin 779'u Suudi Arabistan, 219 bin 539'u Libya, 42 bin 211'i Irak, 2 bin 818'i Kuveyt, 1.599'u Yemen ve 1.188'i de Ürdün olmak üzere İŞKUR aracılığıyla yaklaşık 700 bin kişi Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine gitti. Bu dönemde, yurt dışına gönderilen işçilerin yüzde 84'ü Arap ülkelerine giderken, Avrupa ülkelerine giden işçilerin oranı yüzde 4'de kaldı.
-Soğuk savaşın bitmesi, eksen değiştirtti-
1990 yılında SSCB'nin dağılması ve soğuk savaşın sona ermesi ile yurt dışına işçi gönderilmesi açısından Türk işçileri için yeni bir göç alanı oluştu. Dağılan SSCB'nin eski üyeleri olan Rusya ve Türk Cumhuriyetlerinin yeniden yapılanma sürecine girmeleri, Türk müteahhitlik firmalarını söz konusu ülkelerde ihale almalarını sağlayarak, Türk işçilerinin yolunu açtı. 1991 yılında Almanya ile yeni bir iş gücü anlaşması imzalanması da Almanya'da iş almış olan Alman firmaları ile taşeronluk sözleşmesi yapan Türk firmalarının sözleşme gereğini yerine getirirken, çalıştıracağı işçilerin Türk olması imkanını sağladı.
-Ekonomik iyileşme, iş gücü göçünü azalttı
Türkiye'deki ekonomik iyileşme, iş gücü göçünü de etkiledi. TÜİK verilerine göre, Türkiye'nin küresel ekonomik kriz ortamında işsizlik oranı gerilemesini sürdürdü. Türkiye'de 2009 yılında yüzde 14 olan işsizlik oranı, 2010 yılında yüzde 11,9'a gerilerken, bu yılın ocak-haziran döneminde ise yüzde 9,2'ye geriledi. Bunun yanı sıra, Avrupa ülkelerinde ve ABD'de yaşanan ekonomik olumsuzluklar ile Arap Baharı olarak adlandırılan gelişmeler, Türk işçilerinin yurt dışında iş arayışını azalttı.
Son beş yılda İŞKUR aracılığıyla, yurt dışına giden Türk işçi sayısı yüzde 32,6 geriledi. 2006 yılında 81 bin 379 kişi İŞKUR aracılığıyla yurt dışına gönderilirken, bu sayı yıllar itibariyle azalarak, 2010 sonunda 54 bin 847'ye düştü.
Son beş yılda, İŞKUR aracılığıyla en fazla işçi Rusya'ya gönderildi. 2006'dan bu yana Rusya'ya giden işçi sayısı 80 bin 786 kişi oldu. Rusya'yı 44 bin 990 Türk işçinin gittiği Suudi Arabistan ve 28 bin 303 Türk işçinin gittiği Irak izledi.
-Arap Baharı, iş gücü göçünü sekteye uğrattı
Bu yılın ocak-temmuz döneminde, yurt dışında çalışmak için İŞKUR'a yapılan başvurular yüzde 8,5 oranında azalırken, aynı dönemde yurt dışına gönderilen işçi sayısı da 27 bin 421'e düştü.
Yurt dışında çalışmaya gidişin azalmasında, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki Arap Baharı etkili oldu. 2010 yılı ocak-temmuz döneminde en fazla işçi gönderilen ülkelerden biri olan Libya'ya 10 bin 239 kişi giderken, bu yılın aynı döneminde bu sayı 943'e geriledi.
-Çinli ve Hintli işçiler, Türk işçilerin rakibi
Yurt dışına gönderilen işçilerin büyük çoğunluğu müteahhitlik firmalarınca talep edilirken, hac döneminde de kurbanlık kesimi için kasap ve hizmet sektöründe çalışmak üzere, Suudi Arabistan'dan işçi isteniyor.
Öte yandan, daha düşük ücretle çalışmayı kabul eden Çinli ve Hintli işçiler, yurt dışında Türk işçilerinin rakibi olmayı da sürdürüyor.
Son 5 yılda, İŞKUR aracılığıyla Türk işçilerinin gittiği ülkeler ve işçi sayıları şöyle:
ÜLKELER 2006 2007 2008 2009 2010
------------- -------- ------- -------- ------- -------
Rusya 24.142 23.349 16.095 9.482 7.718
Suudi Arabistan 19.841 4.049 7.556 7.195 6.349
Irak 7.525 6.696 4.791 3.886 5.405
Kazakistan 8.627 7.994 4.723 1.595 1.011
Katar 4.597 5.160 2.412 3.312 3.687
Afganistan 2.228 1.326 334 2.858 2.920
Almanya 708 2.022 1.398 1.280 1.094
Libya 770 2.574 5.991 13.578 15.643
Ukrayna 1.926 2.753 2.575 832 217
BAE 1.176 1.398 2.106 1.980 132
Ürdün 2.239 1.099 351 364 280
Türkmenistan 1.086 741 1.249 4.291 4.625
Cezayir 1.478 875 793 1.834 1.963
Azerbaycan 632 1.299 975 858 555
Fransa 377 487 300 241 136
Diğer ülkeler 4.027 8.202 6.953 5.893 6.032
--------------- ---------- -------- -------- --------- --------
TOPLAM 81.379 70.024 58.602 59.479 54.847