Küresel ticaret savaşlarında geçici ateşkes

Ge&ccedil;tiğimiz hafta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump ile Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker arasında Beyaz Saray&rsquo;da ger&ccedil;ekleştirilen ticaret g&ouml;r&uuml;şmesinden bir uzlaşı &ccedil;ıkması ş&uuml;phesiz ki olumlu bir durum. Ancak tarafların yaptıkları taahh&uuml;tler, somut bir takvime bağlanmış değil, bağlayıcılıkları yok ve başta &Ccedil;in olmak &uuml;zere k&uuml;resel ticaretin diğer b&uuml;y&uuml;k akt&ouml;rlerini kapsamıyor. Dolayısıyla Trump-Juncker g&ouml;r&uuml;şmesinin sonucunda, k&uuml;resel ticaret savaşlarında bir ateşkes olduğunu s&ouml;ylemek m&uuml;mk&uuml;nse de, bunun kırılgan, kısmi ve ge&ccedil;ici bir ateşkes olduğunu da eklemek gerekiyor. ABD ile AB arasındaki ticaret, k&uuml;resel ekonominin temel eksenlerinden birisini oluşturuyor. D&uuml;nya Bankası verilerine g&ouml;re, 2017 yılında ABD ile AB&rsquo;nin 28 &uuml;lkesi arasındaki karşılıklı ticaret hacmi, 729,1 milyar dolarak olarak ger&ccedil;ekleşti. Bu ticarette ABD ciddi bir a&ccedil;ık veriyor; bahsi ge&ccedil;en yıl ABD, AB&rsquo;ye 284,2 milyar dolarlık ihracat yaparken, bunun karşılığında AB&rsquo;den 444,9 milyar dolarlık ithalat ger&ccedil;ekleştirdi. Bu ticaret a&ccedil;ığından muzdarip olan ve uygulanmakta olan g&uuml;mr&uuml;k tarifelerinin kendisi i&ccedil;in haksız bir durum meydana getirdiğini ileri s&uuml;ren ABD y&ouml;netimi, m&uuml;ttefiki AB&rsquo;ye karşı son aylarda bazı &ouml;nlemler almaya başladı. &Ouml;nce AB&rsquo;den ithal edilen &ccedil;eliğe y&uuml;zde 25&rsquo;lik ve al&uuml;minyuma y&uuml;zde 10&rsquo;luk bir vergi getirildi. AB, buna misilleme olarak bazı Amerikan &uuml;r&uuml;nlerinin vergisini y&uuml;kseltme kararını aldı. Son olarak ABD, Avrupa&rsquo;dan ithal edilen otomobillere karşı y&uuml;zde 20 ile 25 arasında bir tarife artırımı g&uuml;ndemine aldı. Bu &ouml;nemli, &ccedil;&uuml;nk&uuml; AB&rsquo;nin ABD&rsquo;ye ihracatında en y&uuml;ksek hacimli kalemi, binek otomobilleri oluşturuyor. 2017 yılında AB&rsquo;den ABD&rsquo;ye 43,9 milyar dolarlık otomobil ihracatı ger&ccedil;ekleştirildi ve bunun 20,9 milyarlık kısmını Almanya menşeli otomobiller oluşturdu. Son olarak da AB, otomobil &uuml;zerindeki vergilerin artırılması durumunda, karşılık olarak ABD&rsquo;den ithal edilmekte olan ve 20 milyar dolarlık bir ticarete karşılık gelen &uuml;r&uuml;nlerin &uuml;zerindeki tarifelerin artırılacağını bildirdi. T&uuml;m bu gelişmeler yaşanırken, iki taraf arasındaki s&ouml;ylemlerin de şiddetlendiğini g&ouml;r&uuml;yoruz; Kanada&rsquo;daki G20 zirvesi ile Br&uuml;ksel&rsquo;deki NATO toplantılarında gerginlikler yaşandı, hatta Donald Trump&rsquo;ın Avrupa&rsquo;nın kendilerine &rdquo;ticarette yaptıkları nedeniyle&rdquo; bir &ldquo;d&uuml;şman&rdquo; olduğunu bile ifade etti. - S&uuml;recin nasıl devam edeceği belirsiz Aslında, Donald Trump ile birlikte uluslararası m&uuml;zakerelerde yeni bir şablon oluşmaya başladı. Anlaşmazlıkları olan &uuml;lkeler arasında &ouml;nce karşılıklı yaptırımlar uygulanıyor ve bu yaptırımlara sert ve kimi zaman diplomatik nezaket kurallarını hi&ccedil;e sayan s&ouml;ylemler eşlik ediyor, sonrasında bir diyalog ortamı beliriyor, y&uuml;z y&uuml;ze g&ouml;r&uuml;şmeler yapılıyor ve karşılıklı iltifatlar ediliyor, ama ortaya somut bir &ccedil;&ouml;z&uuml;m de getirilmeden s&uuml;re&ccedil; bir belirsizliğe doğru yol almaya başlıyor. ABD ile Kuzey Kore arasındaki n&uuml;kleer meselede de &Ccedil;in ile yaşanan ticaret sorunlarında da bu şablonu g&ouml;rd&uuml;k, yine g&ouml;r&uuml;yoruz. Trump ile Juncker arasında g&ouml;r&uuml;şmenin yapılmış olması bile tek başına bir başarı sayılabilir. G&ouml;r&uuml;şmenin hemen &ouml;ncesinde Fransız Maliye Bakanı Bruno Le Maire&rsquo;in &ldquo;Bir ticaret savaşının ortasındayız. Kafamıza bir silah doğrultulmuşken m&uuml;zakere yapamayız&rdquo; şeklindeki a&ccedil;ıklamaları, AB &uuml;yeleri arasında ABD ile yaşanan ticaret sorunları konusunda nasıl hareket edileceğine dair bir fikir birliği oluşmadığını, bazı &uuml;ye &uuml;lkelerin Trump&rsquo;ın tehditleri devam ederken g&ouml;r&uuml;şmeleri başlatmaya istekli olmadıklarını ortaya koymuştu. Bu &uuml;lkelerin başında Fransa ile Hollanda geliyor ve &ouml;zellikle de &ccedil;elik ve al&uuml;minyum &uuml;zerine konulan vergiler kaldırılmadan ABD ile masaya oturulması eleştiriliyor. ABD ile yapılan ticaret konusunda 28 &uuml;lkenin farklı beklentilere ve farklı ama&ccedil;lara sahip olması, Trump y&ouml;netimi ile yapılan pazarlıklarda AB&rsquo;nin elini zayıflatıyor. Trump ile Juncker arasındaki g&ouml;r&uuml;şmeden karşılıklı bir uzlaşı metni &ccedil;ıktı ama s&uuml;recin nasıl devam edeceği konusunda ciddi belirsizlikler var. &Ouml;rneğin taraflar otomobil dışındaki sanayi &uuml;r&uuml;nleri i&ccedil;in vergilerin sıfıra indirilmesi konusunda anlaştılar ve otomobil konusunu da ilerideki bir tarihte ele almayı kararlaştırdılar. Kağıt &uuml;zerinde bu karar ş&uuml;phesiz ki g&uuml;zel duruyor, ancak bir&ccedil;ok soru işareti var burada. Bu vergi indirimleri nasıl bir takvim &uuml;zerinden ger&ccedil;ekleştirilecek? Hangi &uuml;r&uuml;nler bu kapsam i&ccedil;erisinde olacak? &Ccedil;elik ve al&uuml;minyum konusunda taraflar bir &ccedil;&ouml;z&uuml;me ulaşmak i&ccedil;in işbirliği yapacaklarını a&ccedil;ıkladılar; bu ne zaman ve nasıl olacak? Trump, g&ouml;r&uuml;şmeler devam ettiği m&uuml;ddet&ccedil;e otomobile yeni vergi getirilmeyeceğini s&ouml;yledi, ama &ldquo;ilerideki bir tarihte&rdquo; yapılacak g&ouml;r&uuml;şmeler ne zaman ve nasıl yapılacak? Trump-Juncker g&ouml;r&uuml;şmesinden &ccedil;ıkan diğer bir sonu&ccedil; da AB&rsquo;nin ABD&rsquo;den soya fasulyesi ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alımını artırmayı kabul etmesi oldu. Soya fasulyesi, ABD&rsquo;nin tarım sekt&ouml;r&uuml; i&ccedil;in &ouml;nemli bir konu. D&uuml;nya Bankası verilerine g&ouml;re 2017 yılında ABD, 55,7 milyon ton soya fasulyesi ihra&ccedil; etmiş, bunun 32 milyon tonu da &Ccedil;in tarafından satın alınmış. Ancak &Ccedil;in, ABD&rsquo;nin tarife artırımlarına misilleme olarak kendisi de ABD&rsquo;den ithal edilen bir &ccedil;ok &uuml;r&uuml;ne karşı tarife artırımı kararı aldı ve bu &uuml;r&uuml;nlerin başında da soya fasulyesi geliyor. &Ccedil;in artık soya fasulyesini başka yerlerden (&ouml;zellikle Brezilya&rsquo;dan) alacak, ABD de &uuml;rettiği soya fasulyesi i&ccedil;in yeni pazarlar arayacak. Ancak Avrupa&rsquo;nın soya fasulyesi talebi ABD&rsquo;deki arza ne kadar karşılık verebilir, bu me&ccedil;hul. 2017&rsquo;de AB&rsquo;nin 28 &uuml;lkesinin ABD&rsquo;den aldığı soya fasulyesinin toplam miktarı 4,4 milyon ton; yani &Ccedil;in&rsquo;in tek başına aldığının sadece sekizde biri. LNG&rsquo;de de benzer bir durum var. ABD ge&ccedil;en yıl 22,3 milyar dolarlık LNG ihracat etmiş; bunun ancak 1,4 milyar dolarlık kısmı AB&rsquo;ye gitmiş. Ancak LNG ve genel olarak enerji, soya fasulyesinden farklı bir durum teşkil ediyor. Enerji alanında Rusya&rsquo;ya bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa i&ccedil;in Amerikan gazı doğru bir tercih olabilir. Trump-Juncker g&ouml;r&uuml;şmesinde taraflar D&uuml;nya Ticaret &Ouml;rg&uuml;t&uuml; (DT&Ouml;) reformu, fikri m&uuml;lkiyet hakkı ihlalleri ve zorunlu teknoloji transferleri gibi konularda işbirliği yapmaya karar verdiler. Ancak bu konularda da somut bir &ouml;neri, bir yol haritası ya da bir takvim s&ouml;z konusu değil. - Yeni gruplaşama arayışları ABD ile AB arasında en &uuml;st d&uuml;zeyde yapılan bu g&ouml;r&uuml;şme, k&uuml;resel ticarete ge&ccedil;ici de olsa bir nefes aldırdı. Ancak k&uuml;resel ekonomi, sadece ABD-AB ekseninden oluşmuyor ve bir&ccedil;ok farklı eksende k&uuml;resel ticaret savaşları devam ediyor. &Ouml;rneğin, otomobil konusu, Avrupa&rsquo;yı olduğu kadar ABD&rsquo;nin komşuları Kanada ve Meksika ile birlikte Asya&rsquo;nın b&uuml;y&uuml;k ekonomileri Japonya ve G&uuml;ney Kore&rsquo;yi de etkiliyor. Diğer yandan ABD ile &Ccedil;in arasında ticaret savaşları devam ediyor. Son olarak ABD, &Ccedil;in&rsquo;den ithal edilen 34 milyar dolara karşılık gelen &uuml;r&uuml;nler &uuml;zerindeki tarifeleri artmış, &Ccedil;in buna misillemede bulunmuş, ABD ise bu tutarın 500 milyar dolara kadar &ccedil;ıkartılabileceğin a&ccedil;ıklamıştı. Bu arada 2017 yılında ABD&rsquo;nin &Ccedil;in&rsquo;den ithalatı 526,2 milyar dolardı. Yani ABD, &Ccedil;in&rsquo;den yaptığı ithalatın neredeyse tamamına vergi uygulayacağını s&ouml;yl&uuml;yor. K&uuml;resel ticaret sistemi ciddi bir belirsizliğin i&ccedil;erisine s&uuml;r&uuml;kleniyor. Bu ortamda &uuml;lkeler arasında bir takım gruplaşma &ccedil;abalarının olduğu da g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. &Ccedil;in ile Rusya ekonomik anlamda yakınlaşıyor. AB ile Japonya ge&ccedil;tiğimiz haftalarda bir ekonomik ortaklık anlaşmasına imza attılar. Trump ile Juncker&rsquo;in g&ouml;r&uuml;şmesinde ise &Ccedil;in&rsquo;e karşı bir ortak tutum geliştirme konusu g&uuml;ndeme geldi. Ancak bu t&uuml;r gruplaşmalar da &ccedil;&ouml;z&uuml;m değil. Her akt&ouml;r&uuml;n birbirine bağımlı olduğu bir k&uuml;resel ekonomide esas olan ayrımları derinleştirmek değil, &ccedil;ok taraflı olarak diyaloğu ve ortaklıkları geliştirmek olmalı. Hi&ccedil;bir &uuml;lkenin, ben falanca &uuml;lkeye kapılarımı kapatırım, diğerleriyle ticaretimi yaparım diye bir l&uuml;ks&uuml; yok, bu durum k&uuml;resel ekonominin doğasına da aykırı. Aslında taraflar da bunun bilincindeler. Juncker, Trump ile &Ccedil;in&rsquo;e karşı alınacak &ouml;nlemleri konuşurken, AB &uuml;lkelerinin liderleri art arda Pekin&rsquo;i ziyaret ediyorlar ve &Ccedil;in&rsquo;le milyarlarca dolarlık anlaşmalar imzalıyorlar. K&uuml;resel kriz ile sarsılan, Trump ile birlikte iyice bir belirsizlik ve g&uuml;vensizlik ortamına giren k&uuml;resel ticaret sisteminin yenilenmeye ihtiyacı var. Ticaret savaşlarının kazananı olmaz, Trump-Juncker g&ouml;r&uuml;şmesi gibi inisiyatifler ise sadece ge&ccedil;ici bir rahatlama sağlar. Esas olan g&uuml;veni yeniden tesis ederek, k&uuml;resel ticaret sistemini bunun &uuml;zerine yeniden inşa etmek. Bunun i&ccedil;in de d&uuml;nyanın tarife artırımlarına değil, daha fazla diyaloğa ihtiyacı var. [Doktorasını Boğazi&ccedil;i &Uuml;niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler B&ouml;l&uuml;m&uuml; nde tamamlayan Altay Atlı, Ko&ccedil; &Uuml;niversitesi &ouml;ğretim g&ouml;revlisidir] Dr. Altay Atlı AA

Küresel ticaret savaşlarında geçici ateşkes

Trump ile Juncker arasındaki görüşme küresel ticarete geçici de olsa bir nefes aldırdı ama sürecin nasıl devam edeceği konusunda ciddi belirsizlikler var

Öne Çıkanlar