Nobel Barış Ödülü Denis Mekwege ve Nadia Murad'ın oldu

- Denis Mukwege

Hayatının çoğunu Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki cinsel şiddet mağdurlarına yardım etmeye adayan jinekolog Denis Mukwege, yıllardır tecavüz mağdurlarının tedavisi için uğraşıyor.

Mukwege ve ekibinin, cinsel saldırılara maruz kalmış binlerce kişiyi tedavi ettiği biliniyor.

1955 doğumlu aktivist ve insan hakları savunucusu Kongolu jinekolog, savaş ortamında tecavüze uğrayan kadınları Bukavu’da kurduğu Panzi isimli hastanede etkili bir şekilde tedavi etmesiyle yakından tanınıyor.

Kongolu doktor, aralarında BM insan hakları ödülünün de bulunduğu çok sayıda uluslararası ödüle sahip.

- Nadia Murad

Terör örgütü DEAŞ tarafından 2011'de 21 yaşındayken kaçırılan ve 6 erkek kardeşi öldürülen Ezidi aktivist Nadia Murad, daha sonra örgütten kaçmayı başararak Almanya'ya gitmişti.

Eylül 2016'da BM İyi Niyet Elçisi ilan edilen Murad, 2017'de Avrupa Konseyi tarafından düzenlenen Vaclav Havel Ödülü'ne layık görülmüştü.

Kaçtığından beri insan ticaretini durdurmak için mücadele veren Murad, BM'deki görevi sırasında ise özellikle insan ticareti mağduru mülteci kadın ve genç kızlar konusunda farkındalık oluşturmaya yönelik faaliyetlerde bulunuyor.

Bu yıl ödül için 216’sı kişi, 115’i kurum olmak üzere toplam 331 aday bulunuyordu.

Komite geçen yıl, Nobel Barış Ödülü'nün nükleer silah kullanımının yıkıcı sonuçlarına dikkati çektiği ve bu silahların anlaşma temelinde yasaklanması amacıyla harcadığı çığır açan çabalar nedeniyle Nükleer Silahların İmha Edilmesi Kampanyası'na (ICAN) verildiğini açıklamıştı.

- Nobel Barış Ödülü

1901'den bu yana 97 kez Nobel Barış Ödülü verildi. 104 kişi ve 26 örgüte layık görülen ödüllerden 29'u iki kazanan arasında paylaştırıldı. Nobel Barış Ödülü, tarihinde sadece iki kez 3 kişiye verildi: 1994'te Yaser Arafat, Şimon Perez ve Yitzak Rabin, 2011'de ise Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman Nobel Barış Ödülü'nün sahibi oldu.

Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1917, 1944 ve 1963'te 3 kez, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği de 1954 ve 1981'de 2 kez Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.

Nobel Barış Ödülü'nü kazanan 100 kişiden 16'sı kadındı: Bertha von Suttner (1905), Jane Addams (1931), Emily Greene Balch (1946), Betty Williams ve Mairead Corrigan (1976), Rahibe Teresa (1979), Alva Myrdal (1982), Aung San Suu Çii (1991), Rigoberta Menchu Tum (1992), Jody Williams (1997), Şirin Ebadi (2003), Wangari Maathai (2004), Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman (2011) ve Malala Yusufzay (2014).

Nobel Barış Ödülü'nün en genç sahibi, 2014'te 17 yaşındayken ödülü alan Malala Yusufzay oldu. 1995'te Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen 87 yaşındaki Joseph Rotblat ise Barış Ödülü'nü alan en yaşlı kişi olarak tarihe geçti.

- Le Duc Tho ödülünü almadı

ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ile 1973'te Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Vietnamlı siyasetçi Le Duc Tho, ödülü reddetti. Vietnam Savaşı'na son veren barış anlaşmasına yaptığı katkı nedeniyle ödüle layık görülen Le Duc Tho, ülkesindeki durumunu öne sürerek ödülü almayacağını açıkladı.

Alman gazeteci Carl von Ossietzky, Myanmarlı muhalif lider Aung San Suu Çii ve Çinli insan hakları savunucusu Liu Xiaobo ise gözaltında ya da hapiste oldukları için ödül törenine katılamamıştı.

Nobel Barış Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği törende İsveçli sanatçı Gustav Vigeland tarafından tasarlanan madalya veriliyor. Madalyanın bir tarafına Alfred Nobel, diğer tarafına ise kardeşlik bağını temsil eden üç erkek figürü nakşedilmiş. Madalyada aynı zamanda "Pro pace et fraternitate gentium" ifadesi yer alıyor. Latince ifade, "İnsanlığın barışı ve kardeşliği için" anlamına geliyor.

- Nobel'in son isteği

İsveçli kimya mühendisi Alfred Nobel, ölümünden bir yıl önce, 27 Kasım 1895'te üçüncü ve son vasiyetini imzalamıştı. Ölümünden sonra her yıl fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanlarında insanlığa büyük katkıda bulunan araştırmacılara verilecek bir ödülün kurulmasını isteyen Nobel, bunun için kendi keşfi olan dinamit ve diğer patlayıcı maddelerden elde ettiği 33,2 milyon İsveç kronu (yaklaşık 19 milyon lira) tutarındaki servetinin yüzde 94'ünü bağışlamıştı. 1867'de keşfettiği dinamit ve çeşitli ülkelerde kurduğu çok sayıda patlayıcı fabrikasından büyük bir servet elde eden Nobel'in servetini insanlığın geleceği için çalışan bilim adamlarına bağışlama fikrinin, bir Fransız gazetesinde yanlışlıkla verilen ölüm ilanına dayandığı sanılıyor.

İtalya'ya balistit barutu sattığı için 1891'de Fransa tarafından "hain" ilan edilen Alfred Nobel'in ağabeyi ve iş ortağı Ludvig, 1888'de Cannes'da yaşamını yitirmişti. Ölenin Ludvig değil, Alfred Nobel olduğuna dair yanlış istihbarat alan bir Fransız gazetesi, "Ölüm tüccarı öldü" başlıklı bir ilan yayımlamıştı. İlanda "Daha önce hiç olmadığı kadar hızlı bir biçimde ve daha fazla sayıda insanın ölümünü sağlayacak yöntemler bularak zengin olan Dr. Alfred Nobel, dün öldü." ifadeleri kullanılmıştı. Ölenin Alfred değil, kardeşi Ludvig Nobel olduğunun anlaşılması üzerine gazete, bir düzeltme yayımlamıştı. Hayatı boyuncu evlenmeyen ve çocuğu olmayan Alfred Nobel'in, ilanı okuyunca çok üzüldüğü ve gelecek nesillerin kendisini nasıl hatırlayacağı konusunda endişeye kapıldığı ileri sürülüyor.

Nobel'in atadığı Ragnar Sohlman and Rudolf Lilljequist, bilim adamının servetiyle ilgilenmek ve ödülleri dağıtmak için 1900'da Nobel Vakfını kurdu. Nobel Vakfı, ödül verileceklerin seçiminde herhangi bir rol oynamıyor. Daha çok bir yatırım şirketi gibi faaliyette bulunan Vakıf, ödüller için finansal temel oluşturmak üzere Nobel'in servetiyle yatırımda bulunuyor. Vakıf, İsveç'te tüm vergilerden, ABD'de de yatırım vergilerinden muaf tutuluyor. Vakfın, beş kişiden oluşan yönetim kurulunun başkanını İsveç Kralı atıyor.

Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, İsveç Kraliyet Bilim Akademisi Nobel Komitesi ve Norveç Nobel Komitesinin her bir alan için seçilen üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada oyların çoğunu alan aday ödülün sahibi oluyor.

İlk Nobel ödülleri, beş alanda 1901'de dağıtılmıştı. Nobel'in ilk sahipleri X ışınlarını keşfeden Wilhelm Röntgen, kimyasal termodinamiklerin anlaşılmasını sağlayan Jacobus van't Hoff, Fransız şair Sully Prudhomme ve difteri tedavisinde kullanılan bir antidoksin geliştiren Alman mikrobiyolog Emil von Behring olmuştu. Kızılhaç Hareketini kuran İsviçreli Henri Dunant ile Barış Ligini kuran Fransız Frederic Passy, Nobel Barış Ödülü'nün ilk sahipleri olarak tarihe geçmişti.

İsveç Merkez Bankası da 1968'de Nobel'in anısına Ekonomik Bilimler Ödülünü kurmuş, böylece her yıl 6 farklı alanda Nobel Ödülü verilmeye başlanmıştı.

AA