Türkiye'de sanayinin şampiyonları belli oldu

İlk 100 firmanın İSO 500 içindeki payı ise yüzde 65’lere ulaştı. Sıralamada 100-200 arasında kalan şirketlerin İSO 500’deki ağırlığı yüzde 14,4 olurken, geriye kalan 300 şirket de yüzde 20,6’lık pay aldı.

Üretimden satışlarda yüzde 33,3'lük reel artış

İSO 500 araştırmasının sonuçlarını açıklayan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, sunumunda reel olarak yüksek satışlara dikkat çekti.

Bahçıvan, "2022 yılının verileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında üretimden satışların reel olarak 2021 yılına göre yüzde 33,3 ile oldukça yüksek bir artış sergilediği görülüyor. Reel değişimleri hesaplarken son yıllarda hep yaptığımız gibi bu yıl da, yıl sonu TÜFE enflasyonunu kullandık. Fakat diğer taraftan biliyoruz ki 2022 sonunda TÜFE enflasyonu yüzde 64,27 iken ÜFE enflasyonu yüzde 97,72’ye ulaşmıştı. Nitekim yıl sonu ÜFE enflasyonu kullanıldığında, üretimden satışlardaki reel artış yüzde 10,8’e iniyor" diye konuştu.

İSO 500'ün ihracatı yüzde 14,1 arttı

İSO 500’ün ihracatı ise yüzde 14,1’lik artışla 98 milyar dolara yaklaştı. İSO 500’ün ihracat artışı, Türkiye genelinin 1,2 puan üzerinde gerçekleşti.

İSO 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı yüzde 40’lar civarında gerçekleşti.

İSO 500'ün faaliyet kârı yüzde 96 arttı

İSO 500’ün 2022’de faaliyet kârı yüzde 96 oranında artarak; 342 milyar liradan 671 milyar liraya çıktı.

Buna karşılık faaliyet karlılığı oranı, yüzde 14,8’den 2 puan düşerek yüzde 12,8’e geriledi.

Faiz, amortisman ve vergi öncesi kârın yüzde 100’e yakın bir artışla 405 milyar liradan 808 milyar liraya yükseldi.

Aynı yılda FAVÖK kârlılığı oranı, aynen faaliyet karlılığında olduğu gibi 2,1 puan düşüşle yüzde 17,5’ten yüzde 15,4’e geriledi.

Yine vergi öncesi kâr ve zarar toplamı yüzde 121 artarak 219 milyar liradan 485 milyar liraya yükseldi. Ancak satış karlılığı oranı 0,2 puan düşüşle yüzde 9,3’e indi.

Bahçıvan bu sonuçların tüm kârlılık rasyolarında geçen yıla göre daha düşük bir kâr yılı geçirildiğini gösterdiğini söyledi.

"Sanayici son yıllarda esas faaliyetlerine odaklandı"

2022 yılında İSO 500’ün diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârları 683 milyar lira iken, gider ve zararları 572 milyar lira olarak gerçekleşti.

Bu iki rakam arasındaki fark alındığında, İSO 500’ün üretim faaliyeti dışı net geliri 111 milyar lira artarken bir önceki yıla göre artış oranı da yüzde 14,6 ile sınırlı düzeyde gerçekleşti.

Son 10 yıldaki üretim faaliyeti dışı gelirlerinin dönem kâr ve zarar toplamı içindeki paylarına bakıldığında bu oranın, son 5 yılda yüzde 88 düzeyinden yüzde 23’lere kadar gerilediği görüldü. Bahçıvan bu durumun sanayicinin son yıllarda giderek daha fazla esas faaliyetlerine odaklandığını ve kârını gerçek işinden elde ettiğini gösterdiğine işaret etti.

2022'de finansman yükü azaldı

Araştırmaya göre İSO 500’ün finansman giderleri 2022’de yüzde 32,6 oranında artarak 209 milyar liradan 277 milyar liraya yükseldi.

Finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı belirgin bir düşüş göstererek yüzde 61,1’den yüzde 41,3’e indi.

Veriler 2022’de finansman giderlerinin işletmelere çok daha az yük olduğunu gösterdi.

Bahçıvan finansman giderleriyle ilgili değerlendirmesinde "Burada 2022’nin düşük faiz ortamı ve kredi kullanımını sıkı şartlara bağlayan düzenlemelerin de etkili olduğunu unutmamak gerekiyor.

O günkü finansal koşullar, bugünkü faiz ve krediye erişim koşullarıyla karşılaştırıldığında aradaki makasın ne kadar yüksek olduğu biliniyor. Dolayısıyla finansman giderlerinin faaliyet karına oranındaki görece iyileşmenin, ne kadar sürdürülebilir olduğunu gelecek yıl açıklayacağımız 2023 yılı İSO 500 verilerinde daha net bir şekilde göreceğiz" ifadelerini kullandı.

Borçların payı geriledi

İSO 500 kuruluşlarında borçların payı yüzde 70,7’den yüzde 64,3’e gerilerken; özkaynakların payı yüzde 29,3’ten yüzde 35,7’ye çıktı.

İSO 500’de mali borçlar yüzde 64 artışla 796 milyar liradan 1,3 trilyon liraya çıktı. Diğer borçlar da yüzde 70’e yakın bir artışla 711 milyar liradan 1,2 trilyon liraya yükseldi.

Verilere göre faaliyetlerin finansmanında ticari borçlar daha fazla kullanılmış durumda.

Bahçıvan, "Ticari borç kullanımının artmasından, firmaların kaynak ihtiyacını finans kuruluşları dışında, kendi içlerinde borçlanarak çözmeye çalıştıklarını anlıyoruz. Ekonominin küçülmeye başladığı bir dönemde bu borç döngüsüne girilmesi, reel sektörü en çok zorlayan konulardan biri olacaktır. Bu durumun önümüzdeki günlerde sektörler arasındaki değer zincirlerinde bir kırılmaya neden olabileceğine dikkatinizi çekmek istiyorum" ifadelerini kullandı.

Devreden KDV vurgusu

Erdal Bahçıvan sunumunda devreden KDV konusuna da dikkat çekti.

Bahçıvan devreden KDV ile ilgili olarak şunları söyledi:

İSO olarak her fırsatta dile getirdiğimiz devreden KDV sorunu 2022’de çok daha belirgin bir hale gelmiş durumda. İSO 500’ün devreden KDV yükü yüzde 107 oranında artarak 49 milyar liraya yaklaştı.

Biz bu döngüyü, sık sık vurguladığımız gibi; sanayi kuruluşlarımızın, yüksek kaynak ihtiyacına karşın, devlete sıfır faiz ve sonsuz vade ile borç vermesi olarak tanımlıyoruz. Ne yazık ki bu döngü 2022’de de azalmak yerine artarak devam etmiş.

Enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde, paranın değeri hızla azaldığından bu sorun bugün artık daha önemli hale gelmiş bulunuyor.

Çeşitli platformlarda pek çok defa gündeme getirdiğimiz üzere bu konuda sanayiciyi en çok rahatlatacak çözüm, devreden KDV alacaklarının banka teminatı haline getirilmesidir. Özellikle Eximbank kredilerine dönük bir teminat aracına dönüştürülmesi, bu sorunun en rasyonel çözümü olacaktır.

Teknoloji ve Ar-Ge görünümü

2022 yılında yaratılan katma değer içerisinde en yüksek payı yüzde 37,7 ile orta-düşük teknoloji yoğunluklu sektörler aldı. Bu grubun payı bir önceki yıla göre 5,3 puan arttı.

Buna karşılık düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 4,4 puan düşüşle yüzde 28,9’a, orta-yüksek teknolojili sanayiler grubunun payı 1,1 puan düşüşle yüzde 27,2’ye geriledi.

Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise 0,1 puan artışla yüzde 6,2 oldu.

İSO 500 içinde Ar-Ge yapan kuruluş sayısında, 2013’ten itibaren görülen kademeli artışın, 2018’den sonra durağanlaştığı görüldü. 2021’de 265 olan Ar-Ge yapan kuruluş sayısı, 2022’de 260’a geriledi.

2022'de Ar-Ge harcamaları 16 milyar TL'yi aşarken, Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı yüzde 0,36'ya düştü. 2019'da bu oran yüzde 0,58'e kadar yükselmişti.

Halka açık kuruluşların sayısı arttı

İSO 500 içinde halka açık kuruluşların sayısı 2017-2021 döneminde 65-69 bandında seyrettikten sonra 2022’de 8 adet artarak 73’e yükseldi.

Böylece İSO 500 içinde halka açık kuruluşlar sayısı bugüne kadarki en yüksek düzeyine ulaştı.