Merkez Bankası, sürü psikolojisi ve harekete geçme yanılgısı

Merkez Bankası&rsquo;nın 425 baz puan ile piyasada beklentilerin &uuml;zerinde bir faiz indirimine gitmesi sonrası gerek yurt i&ccedil;i gerek yurt dışı analistler bu kararın etkileri i&ccedil;in &ldquo;uzun vade&rdquo; vurgusu yaptı. Bank of Tokyo-Mitsubishi Kur Stratejisti Lee Hardman karardan &ouml;nce &ldquo;Eğer TCMB 400 baz puan faiz indirirse bu dolar/TL&rsquo;yi yılsonu 5,90-6 seviyelerine &ccedil;ekebilir&rdquo; derken, Rabobank EM Stratejisti Piotr Matys &ldquo;Karara uzun vadede bakacak olursak endişeliyiz&rdquo; a&ccedil;ıklamasını yaptı. Karar sonrası konuştuğum ve piyasanın &ccedil;ok sert tepki vermediğini belirttiğim birka&ccedil; i&ccedil; piyasa uzmanı da kararın etkilerinin şimdi değil ancak bir s&uuml;re ge&ccedil;mesinin ardından g&ouml;r&uuml;leceğini s&ouml;yledi. Peki Merkez Bankası&rsquo;nın b&ouml;ylesine agresif bir indirime gitmesinin ardında psikolojik olarak yatan neden ne olabilir? TCMB karar a&ccedil;ıklamasında &ldquo;son d&ouml;nemde iktisadi faaliyette ılımlı toparlanma&rdquo;, &ldquo;rekabet g&uuml;c&uuml;ndeki artışın ihracatı da artırması&rdquo;, &ldquo;turizmdeki g&uuml;&ccedil;l&uuml; seyrin&rdquo; iktisadi faaliyete sağladığı desteğin kararın arkasındaki nedenler olarak altını &ccedil;iziyor. Turizmde rekor kırılan yaz d&ouml;neminin birka&ccedil; ay sonra biteceği, ihracattaki artışın k&uuml;resel ticaret gerilimi nedeniyle her an tehdit altında olabileceği, enflasyonun da baz etkisiyle Eyl&uuml;l ayına kadar d&uuml;ş&uuml;ş&uuml;n&uuml;n devam edip sonra yeniden y&uuml;kselişe ge&ccedil;ebileceği beklentilerini g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alınca, TCMB&rsquo;nin davranışsal finanstaki &ldquo;şimdiki zaman yanılgısı&rdquo;na kapılıp kapılmadığı sorgulanır hale geliyor. Şimdiki zaman yanılgısı, i&ccedil;inde bulunulan şartların ve duyulan arzuların kuvvetine diren&ccedil; g&ouml;steremeyerek gelecekte potansiyel olarak zararlı olmasına rağmen kısa vadede faydalı olabilecek kararların alınmasını işliyor. Yani y&uuml;ksek kalorinin gelecekteki zararına rağmen pizzanın şimdiki hazzını istemek, y&uuml;ksek şekerin gelecekteki tehlikesine rağmen dondurmalı baklavayı şimdi yemek gibi. Merkez Bankası&rsquo;nın bu yanılgıya d&uuml;ş&uuml;p d&uuml;şmediğine tam olarak karar vermek ise bankanın geleceğe dair ne d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;, gelecekle ilgili nasıl &ouml;ng&ouml;r&uuml;lerde bulunduğunu bilmeden biraz zor. Faiz kararı metnine bakıldığında banka &ldquo;ekonomideki toparlanmanın devam edeceğini&rdquo;, &ldquo;cari işlemler dengesindeki iyileşme eğiliminin s&uuml;rmesini&rdquo; bekliyor. Yani bir diğer deyişle Merkez Bankası faiz indirimi sonrası ekonomide her şeyin iyi gideceğine inanıyor, analistler ise &ldquo;uzun vadede&rdquo; işlerin karışabileceği uyarısını yapıyor. Merkez Bankası&rsquo;nın bakış a&ccedil;ısına g&ouml;re ortada &ldquo;şimdiki zaman yanılgısı&rdquo;na s&ouml;z konusu herhangi bir davranış yok fakat analistlerin &ldquo;etkiler uzun vadede g&ouml;r&uuml;lecek&rdquo; vurgusuna bakılırsa karar, biraz daha kısa vadeli bakış a&ccedil;ısıyla alınmış durumda. Geleceği hafife alan &ldquo;şimdiki zaman yanılgısı&rdquo; insanların para biriktirmesi, diyete başlaması ve gelecekle ilgili bir&ccedil;ok planlarını ger&ccedil;ekleştirmesinin &ouml;n&uuml;ne ge&ccedil;iyor. Bu yanılgı tabii ki her zaman insanların değil, insanlar tarafından y&ouml;netilen kurumların da kararlarını etkileyebiliyor. Piyasada s&uuml;r&uuml; psikolojisi ve &ldquo;harekete ge&ccedil;me yanılgısı&rdquo; Kısa vadeli bakış a&ccedil;ısı ve hemen harekete ge&ccedil;me eğilimi yalnızca merkez bankaları değil k&uuml;resel piyasa akt&ouml;rlerinin tamamını etkisi altına alan tehlikeli bir akımı temsil ediyor. T&uuml;rkiye Sermaye Piyasaları Birliği&rsquo;nin (TSPB) son raporuna g&ouml;re yerli yatırımcının bir BIST100 hissesini elinde tutma s&uuml;resi ortalama 27 g&uuml;n, yabancı yatırımcının ise 119 g&uuml;n. &Uuml;stelik bu rakamlar algoritmik işlemlerin yayılmasıyla hızla d&uuml;şmeye devam ediyor. Deutsche Securities Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Albert Krespin de yerli yatırımcının bir hisseyi elinde tutma s&uuml;resinin ortalama 3 hafta olduğunu belirterek bu bilgiyi doğruluyor. TEB Yatırım/BNP Paribas Stratejisti Işık &Ouml;kte ise T&uuml;rkiye&rsquo;nin gelişen piyasalarda ağırlığının d&uuml;şmesine ve insanların artık Rusya, G&uuml;ney Afrika ve Polonya gibi yerleri tercih ettiklerine dikkat &ccedil;ekiyor. &ldquo;Bu da bizim piyasada yerli portf&ouml;y y&ouml;neticilerinin ve BES fonlarının &ouml;nemini artırdı. Onlar da &ccedil;ok d&ouml;n&uuml;yor&hellip; Oradan oraya, oradan oraya&hellip; Yatırım değil, tamamen trade olayı.&rdquo; &Ouml;kte&rsquo;nin son c&uuml;mlesi &ouml;zellikle can yakıcı. Piyasa akt&ouml;rlerinin artık yatırımdan ziyade &ccedil;oğunlukla trade odaklı işlem yapması, tehlikeli iki tuzağa da işaret ediyor: s&uuml;r&uuml; psikolojisi ve harekete ge&ccedil;me yanılgısı. Ticaret savaşları, jeopolitik gerginlikler, borsalarda trend eksikliği derken k&uuml;resel belirsizlikler artık yatırımcılar arasında da pozisyonların hızlı değişmesine yol a&ccedil;ıyor. Bir d&uuml;ş&uuml;n&uuml;n, bu yılın başında Fed&rsquo;in Temmuz ayında faiz indireceği aklınıza gelir miydi? Dolayısıyla piyasa işlemcilerinin her yeni gelişmeye tepki vererek pozisyon değiştirmeleri, pozisyonunu değiştirmesi gerekmeyen bir işlemciyi de &ldquo;s&uuml;r&uuml; dışında&rdquo; kaldığı ve s&uuml;r&uuml;ye karşı durarak kayıp yaşaması durumunda bunun acısının daha ağır olacağı korkusuna s&uuml;r&uuml;kl&uuml;yor. Harekete ge&ccedil;me yanılgısı da uzun vadede pozisyonunda daha fazla para kazanabilecek bir işlemciyi, sırf piyasada yeni normal 27 g&uuml;nde bir pozisyon değiştirmek olduğu i&ccedil;in harekete ge&ccedil;meye y&ouml;nlendiren bir psikolojik yanılgı olarak dikkat &ccedil;ekiyor. Bu &ldquo;harekete ge&ccedil;me&rdquo; d&uuml;rt&uuml;s&uuml;n&uuml; g&uuml;n&uuml;m&uuml;zde ince eleyip sık dokumadan evlenen gen&ccedil;lerde, neden bir yanılgı olduğunu ise artan boşanma istatistiklerinde kısmen g&ouml;rebilirsiniz. Herkes evleniyor diye evlenilmez&hellip;