Arap Baharı sonrası ekonomiler bahar nezlesi mi?

Arap Baharı başlayalı d&ouml;rt seneden fazla zaman ge&ccedil;ti. &Uuml;zerine &ccedil;ok yazıldı &ccedil;izildi ve tabii ki ekonomik etkileri hakkında da epey yorum yapıldı. Ger&ccedil;ekten de neredeyse 20 &uuml;lkeye dokunan bu siyasi ve sosyal &ccedil;alkantının &uuml;lkelere nasıl bir etkisi oldu? Bunu anlamak i&ccedil;in 15 &uuml;lkeyi bir mercek altına aldım. İlk baktığım şey, 2010 sonrasında o &uuml;lkelerdeki siyasi-sosyal değişimin ne derece radikal seviyede olduğu. Eğer i&ccedil; savaş veya bir &ouml;l&ccedil;&uuml;de rejim/h&uuml;k&uuml;met değişikliği s&ouml;z konusu ise bunu en &uuml;st seviye olarak kabul edebiliriz. Bazı &uuml;lkelerdeki değişim ise yoğun protestolarla atlatıldı ve son olarak da sınırlı etkiye maruz kalan &uuml;lkeler var. İkinci incelediğim nokta 2010-13 yılları arasında GSMH a&ccedil;ısından nereye geldikleri. D&uuml;nya sıralamasında gerileyen, yerinde sayanlar ve sı&ccedil;rama yapanlar. Tabii ki bu ilk iki kriter arasında bir bağ olup olmadığını merak ediyordum. Ve nihai olarak da Petrol ve Doğalgaz rezervleri a&ccedil;ısından gene d&uuml;nya sıralamasındaki konumlarını analize dahil ettim. Bunu da neden işin i&ccedil;ine kattığımı birazdan a&ccedil;ıklayacağım. Genelleme yapmanın olduk&ccedil;a zor olduğu bir resimle karşı karşıyayız. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; her &uuml;lkenin kendine ait dinamikleri var. Ama en azından değişimlerin radikal olduğu &uuml;lkelerin &ccedil;oğunda şunu g&ouml;r&uuml;yoruz: GSMH liginde &ouml;yle &ccedil;ok fazla basamak olmasa da; ya daha arka sıralara d&uuml;şm&uuml;şler, ya da yerlerinde saymışlar. En fazla gerileyen de tahmin edin kim? Her şeyin başladığı yer olan Tunus. &Ouml;zellikle enerji kaynakları (petrol ve doğalgaz) a&ccedil;ısından ilk sıralarda yer almayan &uuml;lkeler daha fazla etkilenmiş durumdalar. Burada birka&ccedil; istisnaya dikkat &ccedil;ekmek istiyorum. İlki Kuveyt. Doğal kaynaklar a&ccedil;ısından olduk&ccedil;a zengin bir &uuml;lke olsa da 3 senede beş basamak gerilemiş durumda. &Uuml;stelik bu tabloda GCC &uuml;lkeleri arasında b&ouml;yle bir durum sadece bu &uuml;lke i&ccedil;in ge&ccedil;erli. K&ouml;rfez &uuml;lkeleri arasında yabancı yatırımcılar a&ccedil;ısından g&ouml;receli olarak daha az cazip. Buna sebep olarak da b&uuml;rokratik işlemlerin zorluğu g&ouml;steriliyor. Ayrıca ulaştırma ve nakliye altyapısı alanında b&ouml;lgedeki diğer &uuml;lkelere g&ouml;re daha az yatırım yapılması bir diğer etken. İşg&uuml;c&uuml; piyasasının kendine has dinamikleri ve karşılaşılan zorluklar da &uuml;lkeyi rekabet liginde zorluyor. Bunun tam tersi &ouml;rnekler ise Bahreyn ve Umman. Onlar da siyasi otorite sarsıntıları yaşadılar ancak tam tersi şekilde basamakları yukarı doğru tırmanıyorlar. Hem de doğalgaz ve petrol rezervleri diğer &uuml;lkeler ile mukayese edildiğinde &ouml;yle kayda değer d&uuml;zeyde değil. Bu farklılıkların bir sebebi karmaşanın s&uuml;resi olabilir. Mesela Kuveyt&rsquo;te taşların yerine oturması 2 sene s&uuml;rd&uuml;. Umman&rsquo;da ise bu s&uuml;re sadece 5 ay kadardı. Umman&rsquo;ın bu performansına dair yabancı yatırımcılar tarafından daha ge&ccedil; keşfedilmesi, &ouml;nemli altyapı yatırımları, petrol &uuml;retimi dışındaki sekt&ouml;rlere de odaklanmış olması g&ouml;sterilebilir. Bir de daha şanslı bir grup var: Suudi Arabistan, BAE ve Katar &uuml;&ccedil;l&uuml;s&uuml;. GSMH&rsquo;leri tırmanışta. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; hem bu değişim r&uuml;zgarından asgari d&uuml;zeyde etkilendiler; hem de OPEC &uuml;lkeleri arasında bile &ouml;zel konuma sahipler. Bu &uuml;lkeler petrol ve doğalgaz zengini. Ve son olarak da komşumuz Irak&rsquo;a ve 15 basamaklık sı&ccedil;ramasına değinmek istiyorum. &Uuml;lkedeki i&ccedil; savaşa, hem de &ouml;yle Arap Baharı ile başlayan değil, yıllara sari kaotik ortama rağmen b&ouml;yle bir b&uuml;y&uuml;me s&ouml;z konusu ise temel sebep tabii ki doğal kaynaklar. Bu 15 &uuml;lke arasında, toplam petrol artı doğalgaz kaynakları a&ccedil;ısından daha fazla rezerve sahip sadece bir &uuml;lke var: O da Suudi Arabistan. Demek ki kaynak bolsa, b&uuml;y&uuml;me o kadar zor değil. 2014 yılına damgasını vuran d&uuml;şen petrol fiyatları sonrası resmin nasıl değişeceğini ise hep birlikte g&ouml;receğiz.