İran'ın nükleer enerji anlaşması, artıları ve eksileri

İran ın haftasonu a&ccedil;ıklanan n&uuml;kleer enerji konusunda anlaşması b&ouml;lge i&ccedil;in &ccedil;ok şey ifade etmekte. Ger&ccedil;i bu anlaşma sadece 6 aylık bir s&uuml;reyi kapsıyor ve s&uuml;re sonunda daha zorlu bir s&uuml;re&ccedil; İran ı beklemekte ama ABD ve İran ın bir masanın etrafına gelip, antlaşma imzalayabilmesi tarihi bir olay. İran anlaşmasının detaylarıİran ve P5+1 diye tanımlaman ABD, İngiltere, Rusya, &Ccedil;in, Fransa ve Almanya nın n&uuml;kleer enerji konusunda varmış oldukları anlaşmanın en temel &ouml;zelliği bunun bir ge&ccedil;iş s&uuml;reci olduğu. Yani 6 aylık s&uuml;re zarfında İran kararlaştırılan oranda uranyum işlemeye devam edecek. Bunun karşılığında da bazı yaptırımlardan muaf olacak. Bu s&uuml;re i&ccedil;inde hali hazırda İran ın Batı &uuml;lkelerindeki bankalarda dondurulmuş (frozen) durumda olan rezervlerinden 6-7 milyar dolarlık bir kısmı kendisine iade edilecek. Yine bu s&uuml;re i&ccedil;inde g&uuml;nl&uuml;k 1 milyon varil civarında olan İran ın petrol sevkiyatının devamı &ouml;ng&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. İran dan petrol alan başta &Ccedil;in, Hindistan, Japonya, G.Kore ve T&uuml;rkiye gibi &uuml;lkeler &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 6 ay boyunca bu ticaretlerinde daha rahat olacaklar. &Ouml;zellikle AB nin İran dan petrol sevkiyatı yapan tankerlere uyguladığı ambargonun da bu d&ouml;nemde kalkıyor olması yine İran petrol sevkiyatı konusunda işleri kolaylaştıracaktır. İran anlaşması bizi nasıl etkiler?İlk etki anlaşmanın arkasından Brent petrol fiyatlarında g&ouml;r&uuml;lecek olan gerileme &uuml;zerinden olacaktır. Hafta sonu yapılan anlaşmanın etkisi ile Brent petrol fiyatı ilk işlem g&uuml;n&uuml;nde y&uuml;zde 2 oranında geriledi. Enerji uzmanları BRENT fiyatları &uuml;zerinde İran etkisinin &ccedil;ok y&uuml;ksek olmayacağınu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Anak her hal&uuml;karda bizim i&ccedil;in kritik &ouml;nemde olan global petrol fiyatlarının daha fazla y&uuml;kselmemesi i&ccedil;in &ouml;nemli bir gelişme olduğunun da altı &ccedil;iziliyor. Diğer konu parasal olarak rahatlayacak olan İran ın başta alt yapı olmak &uuml;zere bir &ccedil;ok sekt&ouml;rde para harcamaya başlayacak olması. Son d&ouml;nemde uygulanan ambargoların da etkisi ile ekonomide ciddi bir gerileme yaşayan İran ın alacağı parayı direkt yatırıma &ccedil;evirmesi bekleniyor. Daha &ouml;nce Irak ta da g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z gibi T&uuml;rk firmalarının bu s&uuml;re&ccedil;te İran da iş almaları &ccedil;ok s&uuml;rpriz olmaz. Ancak bir konuyu hatırlatmaktra fayda var, finansal ambargo duruyor. Dolayısı ile İran da yapılacak işlerin &ouml;demeleri yine eski sisteme tabii olacaktır. Yani ticaretin artması beklenebilir ancak para transferi konusunda eski ambargolar yerinde duruyor. Madalyonun bir de diğer y&uuml;z&uuml;ne bakalım,Bilindiği gibi İran ve T&uuml;rkiye bir s&uuml;redir petrol alış verisi yapmakta. Bu ticarette İran sattığı petrol&uuml;n parasını T&uuml;rkiye de ki kamu bankalarında tutuyor. Finansal ambargo sebebi ile paranın SWIFT sistemi ile transferi m&uuml;mk&uuml;n değil. Ancak İran ambargonun izin verdiği T&uuml;rkiye menşeili &uuml;r&uuml;nleri&ccedil;in bu rezervini kullanabiliyor. Aynı zamanda ge&ccedil;en sene de &ccedil;ok konuşulduğu gibi zaman zaman T&uuml;rkiye den altın alımı (fiziksel taşınmak sureti ile) ile de bu bakiyenin kullanıldığını duymaktaydık. Şimdi yeni s&uuml;re&ccedil;te bizim gibi bir &ccedil;ok &uuml;lke (ABD dışı) benzer bir uygulamaya gidecek olursa muhtemelen İran ile yaptığımız petrol alışverişindeki g&ouml;receli avantajlı durumumuzu kaybedebiliriz. Yani İran i&ccedil;in artık &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki 6 aylık s&uuml;re&ccedil;te AB ve ABD dışında petrol ihra&ccedil; etmek isteyen b&uuml;t&uuml;n &uuml;lkeler aynı mesafede olacak. En azından kağıt &uuml;zerinde. Olaylara bir de İran ın bizde tutmak durumunda kaldığı rezervler a&ccedil;ısında bakalım. NYT ın haberine g&ouml;re İran ın Japonya, Hindistan, G.Kore, &Ccedil;in ve T&uuml;rkiye gibi petrol alışverişi olduğu &uuml;lkelerde 50 milyar dolar civarında bir rezervi birikmiş durumda. Finansal ambargo nedeni ile bunlar ABD Doları cinsinden değil yerel para birimleri yada Euro &uuml;zerinden o &uuml;lkelerin bankalarında duruyor. T&uuml;rkiye de kamu bankalarında İran ın bir miktar rezervi olduğunu biliyoruz. Son anlaşma arkasından İran T&uuml;rkiye de ki paralarını bir başka &uuml;lke ile yapacağı ithalat i&ccedil;in kullanır mı? B&ouml;yle bir durumda bizim cari a&ccedil;ık fonlamasında kaybımız olur mu? İşte bunlar da sorulması gereken diğer sorular. Son s&ouml;z, Suriye den sonra b&ouml;lgedeki diğer sıkıntılı konu olan İran sorununun da masa başında &ccedil;&ouml;z&uuml;lebilme ihtimali her hal&uuml;karda b&ouml;lge i&ccedil;in iyi haberdir. Ancak orta ve uzun vadeli gelişmeler b&ouml;lgedeki her &uuml;lkeye aynı derecede pozitif katkı sağlamayabilir.