Yapısal reformlar yolunda

Ekonomi politikalarının amacı ne olmalıdır diye bir soru sorsak herhalde &ccedil;oğumuzun vereceği yanıt kabaca daha &ccedil;ok &uuml;reten ve yatırım yapılan bir &uuml;lke yaratmak ve bunun s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliğini sağlamak olabilir. T&uuml;rkiye ekonomisinin bu &ccedil;er&ccedil;evede istediğimiz noktada olmadığını g&ouml;r&uuml;yoruz. Bug&uuml;nlerde &ccedil;ok konuştuğumuz yapısal reformların amacının ekonomiyi bu istenen noktaya getirecek değişim olduğunu s&ouml;yleyebiliriz. Futbol&rsquo;dan bir &ouml;rnekle başlamak istiyorum. 1980&rsquo;li yıllar hatta 1990&rsquo;lı yıllarda T&uuml;rkiye&rsquo;de futbol sahalarının, altyapının yetersizliğinden bahsediliyordu. Ger&ccedil;ekten ciddi bir altyapı eksikliği bulunuyordu. Zamanla altyapıya y&ouml;nelik ciddi yatırımlar yapıldı, sahalar g&uuml;zelleşti ve belli başarılar geldi. Futbolun ilerlemesi i&ccedil;in bu kesinlikle gerekli ama yeterli değildi. D&uuml;nyadaki başarılı &ouml;rneklere baktığımızda, bunun &uuml;zerine takım i&ccedil;in altyapıdan başlayarak iyi bir sistem inşa etmek ve başarı i&ccedil;in de sabretmek gerekiyor. Bunu ekonomiye uyarlarsak, ekonominin sahası, zemini d&uuml;ş&uuml;k enflasyondur. &Ouml;rneğin 1980&rsquo;li ya da 1990&rsquo;lı yıllarda T&uuml;rkiye&rsquo;de enflasyon y&uuml;zde 100&rsquo;ler civarındayken, mevduat faizleri, y&uuml;zde 120, bono faizleri y&uuml;zde 140, kredi faizleri y&uuml;zde 160 -170&rsquo;leri buluyordu. B&ouml;yle bir ortamda, yatırım yapmak isteyen bir girişimci y&uuml;zde 160 ile kredi kullanıp, sermayesini &ouml;rneğin mevduat ya da bonoda tutmak yerine yatırıma d&ouml;n&uuml;şt&uuml;rd&uuml;ğ&uuml;nde y&uuml;zde 200&rsquo;lerin &uuml;zerinde k&acirc;r etmesi gerekiyordu ki bu yatırımı yapsın. Alternatif ise risk alıp b&ouml;ylesine y&uuml;ksek k&acirc;rlı alanları aramak yerine parasını mevduat ya da bonoda tutmaktı. Doğal olarak b&ouml;yle bir ortamda &ccedil;oğu yatırımcı alternatife y&ouml;nelip mevduat ya da bonoyu tercih ediyor, faaliyet yerine faaliyet dışı gelirlerle firmasını d&ouml;nd&uuml;r&uuml;yordu. T&uuml;rkiye&rsquo;de enflasyonun y&uuml;zde 2&rsquo;lere indiğini d&uuml;ş&uuml;nelim. B&ouml;yle bir enflasyonun kalıcı olması halinde mevduat faizleri y&uuml;zde 2,5, kredi faizleri y&uuml;zde 3,5 - 4 civarında olacaktır. Sizce bu durumda aynı girişimci ne yapar? Parasını y&uuml;zde 2,5 ile faize yatırmayı mı tercih eder yoksa y&uuml;zde 7,5 -10 k&acirc;r edeceğini d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml; bir iş olsa ona mı y&ouml;nelir? &Ccedil;ok muhtemel &uuml;retim ve yatırıma y&ouml;nelecektir. Faiz getirisinin 3-4 katı k&acirc;rlılık olan bir durumda ne yapsam, ne &uuml;retsem sorusu &ouml;n plana &ccedil;ıkacaktır. Bir başka ifade ile, ekonomi faaliyet dışından faaliyete y&ouml;nelecektir. Enflasyonun birinci ligi y&uuml;zde 2 enflasyondur. Bug&uuml;n d&uuml;nyada g&ouml;rece istikrarlı ve y&uuml;ksek gelirli &uuml;lkelerin &ccedil;oğunun enflasyon hedefi y&uuml;zde 2&rsquo;dir. Y&uuml;zde 1,5&rsquo;un altı deflasyon, 2,5&rsquo;un &uuml;st&uuml; enflasyon olarak algılanır ve para politikası acilen enflasyonu y&uuml;zde 2 seviyelerine d&ouml;nd&uuml;rmeye &ccedil;alışır. Futbol benzetmesine d&ouml;necek olursak, &uuml;reten ve yatırım yapan bir ekonominin bulunması gereken zemin d&uuml;ş&uuml;k, y&uuml;zde 2 civarı enflasyondur. Bu &ccedil;er&ccedil;evede ekonomide yapısal değişimin en &ouml;nemli hedeflerinden birisi d&uuml;ş&uuml;k enflasyon olmalıdır. T&uuml;rkiye&rsquo;de enflasyonun en &ouml;nemli nedeni d&ouml;viz kurlarındaki artıştır. D&ouml;viz kurlarındaki artışın en &ouml;nemli nedeni ise ekonominin dışa &ccedil;ok bağımlı olması ve y&uuml;ksek cari a&ccedil;ığın hem akım olarak hem de yarattığı dış bor&ccedil; ile stok olarak getirdiği d&ouml;viz talebidir. Bu &ccedil;er&ccedil;evede başta enerji olmak &uuml;zere ara malı ithalatını azaltmaya y&ouml;nelik yapısal değişim ile ihracatı y&uuml;ksek katma değerli &uuml;r&uuml;nlere y&ouml;nlendiren yapısal değişim enflasyon, dış denge ya da b&uuml;y&uuml;me gibi makro dengeleri sağlama a&ccedil;ısından son derece &ouml;nemli olacaktır. Bunun yanında, gıdadan kaynaklanan enflasyonu engelleyebilmek i&ccedil;in tarımsal &uuml;r&uuml;n arzını talebin &uuml;zerine &ccedil;ıkaran, verimliliği ve rekabeti esas alan bir tarım reformu da &ccedil;ok &ouml;nemli olacaktır. Son olarak, kayıt dışı ile m&uuml;cadele ederek vergi gelirini arttırmak ve b&uuml;t&ccedil;e dengelerini tutturmak kamunun y&ouml;nlendirdiği ve y&ouml;nettiği fiyatlara olan baskıyı azaltarak enflasyon ile m&uuml;cadeleyi kolaylaştıracaktır. Ekonomide beklentilerin davranışları ve bunun sonucunda ger&ccedil;ekleşmeleri etkilemede son derece &ouml;nemli bir role sahip olduğunu biliyoruz. Fakat bu beklentiler sadece ekonomiye y&ouml;nelik değil ekonomi dışı bir&ccedil;ok unsuru da i&ccedil;eriyor. Enflasyonu kalıcı bi&ccedil;imde y&uuml;zde 2 seviyelerine oturtmak &ccedil;ok &ouml;nemli ama yeterli olmayacaktır. Futbol &ouml;rneğinde olduğu gibi iyi bir sahanın, zeminin &uuml;zerine iyi bir sistem, iyi bir yapı oturmak da aynı derecede &ouml;nemli olacaktır. Burada &ouml;ng&ouml;r&uuml;lebilirlik ve g&uuml;ven a&ccedil;ısından kurumsallaşmanın ana unsur olduğu d&uuml;ş&uuml;ncesindeyiz. Eğitimden hukuk sistemine, teknoloji geliştirmeden sosyal g&uuml;venlik sistemine kadar kurumsallaşmanın uluslararası standartlarda başarıldığı, insan hakları ve &ouml;zg&uuml;rl&uuml;kleri &ouml;n plana alan bir sistemi oluşturmak T&uuml;rkiye i&ccedil;in en &ouml;nemli yapısal reform alanlarından birisi olmalıdır. Yapısal reformlar sonu&ccedil;ları uzun vadede alınacak bir değişimi ifade ediyor. Yine futbolda olduğu gibi s&uuml;re&ccedil; sabır gerektiriyor. &Ouml;rneğin eğitimde yapacağımız bir reformun sonucunu g&ouml;rmek yıllar alabilecektir. Ya da ihracat i&ccedil;erisinde y&uuml;ksek katma değerli &uuml;r&uuml;nlerin ağırlığını arttırmak uzun s&uuml;re alabilir. Bu nedenle, beklentileri iyi y&ouml;netmek a&ccedil;ısından stratejik planlarla gitmek, performans kriterleri koymak, yapısal reformların başarı şansını arttıracak unsurlar arasında olur d&uuml;ş&uuml;ncesindeyiz.