Swap hattı neden önemli?

Piyasalar uzun zamandır T&uuml;rkiye&rsquo;nin kısa vadeli bor&ccedil; finansmanında kullanmak i&ccedil;in yaratacağı &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; bekliyor. T&uuml;rkiye&rsquo;nin d&ouml;viz rezervinin; kısa vadeli dış borcunu &ccedil;evirmek i&ccedil;in yeterli olup olmadığı konusu ekonomistler tarafından &ccedil;eşitli bakış a&ccedil;ılarıyla defalarca tartışıldı. Son olarak; Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, birka&ccedil; hafta &ouml;nce uluslararası yatırımcılarla yaptığı telekonferansta; T&uuml;rkiye&rsquo;nin bir veya birden fazla &uuml;lke ile swap anlaşması yapabileceğini ifade etmesinin ardından aranan &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;n swap anlaşması olduğu anlaşıldı. Bug&uuml;n yapılan a&ccedil;ıklamaya g&ouml;re; T&uuml;rkiye Cumhuriyet Merkez Bankası; Katar Merkez Bankası ile 2018 yılında imzalanan swap anlaşmasının tutarını, 5 milyar ABD doları karşılığı T&uuml;rk Lirası ve Katar Riyalinden, 15 milyar dolar karşılığına y&uuml;kseltildiğini duyurdu. SWAP ANLAŞMASI NEYDİ? Swap Hattı, merkez bankaları arasında ge&ccedil;ici olarak, belirli bir zaman diliminde, bir varlık ya da y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;ğe bağlı faiz &ouml;demeleri ya da d&ouml;viz cinsini karşılıklı olarak değiştirmek i&ccedil;in yaptıkları anlaşmadır. Bu anlaşma; &uuml;lkelerin, para biriminin arzını spottaki d&ouml;viz kuru &uuml;zerinden, başka bir merkez bankası ile alım satım yapmaya hazır oldukları anlamına gelir. Bankalar bunu sadece gecelik ve kısa vadeli krediler i&ccedil;in kullanırlar. Takas hatlarının &ccedil;oğu iki taraflıdır, yani sadece iki &uuml;lkenin bankaları arasındadır. Bu swap işlemleri, işlem koşulları &ouml;nceden belirlendiği i&ccedil;in d&ouml;viz kuru veya diğer piyasa riskleri taşımaz. D&ouml;viz kuru riskinin olmaması, bu enstr&uuml;manın kullanılmasının sağladığı en b&uuml;y&uuml;k faydadır. Başlangı&ccedil;ta merkez bankaları tarafından belirli piyasa m&uuml;dahalelerini finanse etmek i&ccedil;in kullanılan swap takas hatları; son yıllarda finansal istikrarı korumak ve piyasada oluşan panik havasının, reel ekonomiyi etkilemesini &ouml;nlemek i&ccedil;in kullanılan &ouml;nemli bir ara&ccedil; haline gelmiştir. ANLAŞMA, T&Uuml;RKİYE&rsquo;YE NE SAĞLAYACAK? Anlaşma sonrasında 15 milyar dolar karşılığı Katar Riyali, Merkez Bankası&rsquo;nın rezervleri arasında yer alacak. B&ouml;ylece TCMB&rsquo;nin rezervinin kuvvetlenmesi s&ouml;z konusu olacak. Merkez Bankası, bu kaynağı gerekli g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; taktirde kullanabilecek. Bu anlaşma dolar ya da euro gibi doğrudan bir rezerv para birimi i&ccedil;ermiyor. Ancak gerektiğinde yine &ccedil;eşitli mekanizmalar aracılığıyla bu para birimlerine d&ouml;n&uuml;şt&uuml;r&uuml;lerek kullanma imkanı mevcut. FİNANSMANA KISA YOLDAN &Ccedil;&Ouml;Z&Uuml;M Swap hattı ile ilgili şu notu d&uuml;şmekte fayda var. Bu bir kaynak değil. Yani belli s&ouml;zler karşılığında bir &uuml;lkenin bir yerden kaynak bulması anlamına gelmez. Swap hattında bir &uuml;lke, başka bir &uuml;lke ile karşılıklı aynı s&ouml;zleri vererek bu anlaşmayı yapar ve anlaşmanın yapıldığı s&uuml;re boyunca kendisine likidite sağlamış olur. Kısa vadeli finansman ihtiyacına erişme ihtiyacını karşılar. Bir takas hattının amacı, merkez bankalarının &ouml;zel bankalarına rezerv y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;klerini yerine getirmeleri i&ccedil;in bor&ccedil; verebilecekleri para biriminde likiditeyi korumaktır. Krizler sırasında finansal piyasaların sorunsuz işlemesi i&ccedil;in likidite gereklidir. Bu anlaşmayı yapan iki &uuml;lke; bankalara ve yatırımcılara anlaşma sağladıkları para birimlerinde ticaret yapmanın g&uuml;venli olduğunu g&uuml;vence altına alır. Ayrıca anlaşmaya taraf merkez bankalarının, bu para biriminin arzının; ya da likiditesinin kurumasına izin vermeyeceğini de teyit eder. MERKEZ BANKALARININ SİLAHI OLMAYA DEVAM EDECEK İ&ccedil;inden ge&ccedil;ilen global krizdeki dolar kıtlığının nedenleri arasında d&uuml;nya ticareti ve emtia fiyatlarındaki &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml;n yanı sıra iki fakt&ouml;r daha sayılabilir. Bunlardan ilki gelişmekte olan &uuml;lkerden sermayenin &ccedil;ıkışı. Ş&ouml;yle ki, ocak ayından bu yana gelişmekte olan &uuml;lkelerden sermaye &ccedil;ıkışı 100 milyar doları aştı. Bu tutar 2008 mali krizindeki 26 milyar dolarlık &ccedil;ıkışa kıyasla olduk&ccedil;a y&uuml;ksek. Bir diğer fakt&ouml;r ise d&uuml;nyanın d&ouml;rt bir yanındaki şirketlerin, uzun yıllardır biriktirdikleri dolar borcunu geri &ouml;demek i&ccedil;in şimdi yarattıkları dolar talebi. 2008 krizi sonrası piyasaya pompalanan bol likidite şimdilerde d&ouml;n&uuml;p dolaşıp gelişmekte olan &uuml;lkelerin korkulu r&uuml;yası haline geldi. Ş&ouml;yle ki, Bank of International Settlement ın (BIS), tahminine g&ouml;re, ABD dışındaki banka dışı kuruluşların dolar borcu 12 trilyon dolara seviyesinde. Bu rakamın 2009 yılı sonunda 6 trilyon dolar olduğu g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alındığında ortadaki tablonun vehameti daha net ortaya &ccedil;ıkıyor. Hal b&ouml;yleyken, gelişen &uuml;lkelerden y&uuml;ksek miktarda sermaye &ccedil;ıkışı olduğu i&ccedil;in, bor&ccedil; y&uuml;k&uuml;n&uuml; karşılamak ve likidite adına kısa vadeli finansman daha &ouml;nemli hale geldi. Kısa vadeli finansaman y&ouml;ntemlerin biri olarak swap anlaşmaları, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;nemde merkez bankalarının kullanacağı silah olarak masalarında durmaya devam edeceğe benziyor.