Katar ile yapılan swap anlaşmasını nasıl okuyalım?

Bir s&uuml;redir swap / para birimi takası anlaşması yapmamız gerektiğini paylaşıyorum. Swap ne işe yarayacak? Neden gerekiyorbize bu d&ouml;nemde? Covid19 d&ouml;neminde gelişen hemen t&uuml;m &uuml;lkelerden inanılmaz bir sermaye ka&ccedil;ışı yaşandı. Bir&ccedil;ok hesaba g&ouml;re 2-6 standart sapma b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml;nde sermaye &ccedil;ıkışlarına şahit olduk. Bu ne demek? Daha &ouml;nce yaşanan sermaye &ccedil;ıkışlarına oranla g&ouml;r&uuml;lmedik ama ger&ccedil;ekten g&ouml;r&uuml;lmedik işler oluyor demek. Brezilya da da bu b&ouml;yle. T&uuml;rkiye de de b&ouml;yle. Aşağıda Uluslar Arası Finans Kurumunun ortaya koyduğu grafik var. Covid19 sonrası vuku bulan olay diğer krizlerle karşılaştırıldığında epeyce sivriliyor. Bu, işin herkesi ilgilendiren kısmı. Tabii T&uuml;rkiye yi de. Bir de bunu bize &ouml;zel b&ouml;l&uuml;m&uuml; var. O da şu: Kurduğumuz son sistemlebirlikte artık d&ouml;viz talebini &ccedil;oğunlukla Merkez Bankası, kamu bankaları &uuml;zerinden karşılıyor. Covid19 sebebiyle ihracat ve turizm kaynaklı d&ouml;viz gelirleri neredeyse durunca ve m&uuml;thiş bir d&ouml;viz &ccedil;ıkış talebi oluşunca TCMB nin eriyen rezervleri başlı başına bir risk unsuru olabilirdi. İşte bunu durdurmak i&ccedil;in d&ouml;viz swapı &ouml;nerisi getirmiştim. Swap g&uuml;veni tesis edecek, bu arada parasını d&ouml;vize &ccedil;evirip &ccedil;ıkmakisteyen yurt dışı yerleşikleri finanse edecek ve covid19 sonrası normalleşme gelene kadar bize g&uuml;vence sağlayacaktı. Yoksa swap ile gelen d&ouml;vizin T&uuml;rkiye nin makro ekonomik g&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;n&uuml; ya da finansal istikrarına ilişkin realiteyi değiştirmeyecekti. İşte o swap beklentisinin bir b&ouml;l&uuml;m&uuml; bug&uuml;n realize oldu. TCMB den gelen a&ccedil;ıklamaya g&ouml;re Katar Merkez Bankası ile halihazırda 5 milyar dolar karşılığı yerel paralar ile yaptığımız swapb&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml; 15 milyar dolara &ccedil;ıkacak. Tam teknik ifade ile TCMB deki Katar MB hesabına 10 milyar dolar b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml;nde T&uuml;rkLirası eklenecek. Katar MB deki TCMB hesabına ise aynı miktarda Katar Riyali konacak (a&ccedil;ıklamayı QCB sitesinde bulamadım ancak TMCB sitesinden ulaşılabilir). Katar ya da başka bir &uuml;lke merkez bankası ile yapılan anlaşamda şartlar gizli tutuluyor. Ancak karşılıklı hesaplaşma bu swapişleminin &ccedil;ekme mi yoksa kullanma mı olduğuna g&ouml;re değişiyor. &Ouml;nceki anlaşmamız 3 milyar dolardan 5 milyar dolara y&uuml;kseltilmişti. Bu swap anlaşmasının da 3 yıl ge&ccedil;erli olacağını ve taraflar dokunmadık&ccedil;a ge&ccedil;erliliğin s&uuml;receğini d&uuml;ş&uuml;nmek gerekir. Kullanım ya da &ccedil;ekme demek ise gelen tutarın hangi ama&ccedil;la kullanılacağına g&ouml;re s&ouml;zleşmenin değişeceği anlamına gelir. &Ouml;ncelikle, iki &uuml;lke arasında yaklaşık 1,4 milyar dolarlık dış ticaret hacmi var. Bu demektir ki iki &uuml;lkenin ihracat&ccedil;ısı / ithalat&ccedil;ısı karşılıklı ticaretin finansmanı i&ccedil;in bu meblağdan bankaları aracılığıyla kullanabilirler. Bu durumda iki tarafkullandığı meblağın faizi (anlaşma şartları nasılsa) kadar tutarı karşı tarafın hesabına yatırır. Sanırım piyasanın ilgilendiği ise bunu aşacak kısım. Yani kalan 8,5 milyar dolar ne olacak? &Ouml;ncelikle, gelen fazladan 10 milyar dolar ile TCMB nin br&uuml;t ve net rezervleri artmış olacak. Br&uuml;t rezervler 62 milyar dolara y&uuml;kselmiş olacak. Net rezervler ise 37,5 milyar dolara y&uuml;kselecek. Kamudan gelen a&ccedil;ıklamada başkaca &uuml;lkelerle de g&ouml;r&uuml;şmelerin s&uuml;rd&uuml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; aktarılıyor. Bu durumda rezervlerin karşılığında TL verilip yabancı varlıklar bilan&ccedil;oya konacağı i&ccedil;in daha da artacağını d&uuml;ş&uuml;nmek doğru olur. &Ouml;yleyse, MB bilan&ccedil;osu kısa vadeli y&uuml;k&uuml;ml&uuml;l&uuml;kleri karşılamakta zayıflıyor baskısı ile gelen TL varlık satışları son bulabilir. 8,5 milyar dolar ne olur meselesine gelelim. Katar Riyali &ccedil;ıpalı bir kur. Yani konvertibilitesi olan ve devamlı olarak dolara karşı sabit tutulan bir para birimi. Bu durumda, teorik olarak eldeki riyal verilip lazım olan paradan alınabilir. &Ouml;renğin dolar. Piyasaya m&uuml;dahale etmekte, ticaretin finansmanında vs. nerede gerekiyorsa bu rezerv kullanılabilir. Dediğim gibi teorik olarak. Bu bakımdan yapılmış olan rezerv eklemesinin Fed ile yapılmış bir anlaşmadan farkı yoktur. Fark sinyal etkisinden kaynaklanmaktadır. Fed den doğrudan ya da Katar dan dolaylı olarak rezerv almanın teoride ve pratikte farkı yoktur. Bu rezerv kullanıldığı zaman faizi &ouml;denir. Zamanı gelince de yerine konur. Ancak elbette Avrupa, Amerika gibi merkezlerin bankalarından swap imkanı almak daha prestijlidir. G&uuml;ven g&ouml;stergesidir. Ne var ki buradaki fiyatlama prestij fiyatlamması değildir. Yoksa zaten TL nin reel değeri en diplere inip inip &ccedil;ıkmaktadır. Fiyatlama veya spek&uuml;lasyon ihtiya&ccedil; anında rezerv bulunamacağı ise bu ya da butip anlaşmalar bu korkuyu dindirir. Son olarak, k&ouml;t&uuml; komşunun insanı ev sahibi yapacağı da unutulmamalıdır. ABD nin Dolar ı devamlı olarak bir tehdit unsuruolacak kullanması &uuml;lkeleri yerel para ile ticarete g&uuml;nden g&uuml;ne itmektedir. Fed ile bir swap anlaşması yaparak TL &uuml;st&uuml;ndeki finansal baskının sona ermesini herkes gibi ben de isterim. Ancak Avrupa, Rusya ve &Ccedil;in ile yapılacak olası aynı b&uuml;y&uuml;kl&uuml;kteki anlaşmaları uzun vadede &ccedil;ok daha sağlıklı bulurum ve aslen bunların olmasını isterim. TMCB nin swap portf&ouml;y&uuml;n&uuml; ticarette y&uuml;ksek montanlara &ccedil;ıktığımız b&ouml;lgeler ve &uuml;lkeler ile geliştirebilmesi &ccedil;ok &ouml;nemli oranda rahatlık sağlayacaktır.