Tarım piyasasındaki son gelişmeler neye işaret ediyor?

Hakikaten olağan&uuml;st&uuml; bir d&ouml;nemden ge&ccedil;iyoruz. Baş d&ouml;nd&uuml;r&uuml;c&uuml; hızdaki gelişmeler sonucu tarım piyasasında farklı y&ouml;nlerden r&uuml;zg&acirc;rlar esiyor. Bug&uuml;n size son bir haftada meydana gelen k&uuml;resel ve T&uuml;rkiye &ouml;zelindeki gelişmeleri &ouml;zetlemeye &ccedil;alışacağız. Aslında bug&uuml;nk&uuml; yazımızda &ouml;ne &ccedil;ıkan her bir başlık ayrı bir yazı konusu ama dediğimiz gibi g&uuml;ndem o kadar yoğun ve hızlı ilerliyor ki sizlere hepsini &ouml;zet halinde sunalım istedik. Bildiğiniz &uuml;zere k&uuml;resel gıda fiyatları Aralık ta &uuml;st &uuml;ste yedi aylık y&uuml;kseliş trendini s&uuml;rd&uuml;rd&uuml;. FAO Gıda Fiyat Endeksi, 2020 boyunca &uuml;&ccedil; yılın en y&uuml;ksek seviyesine ulaştı. Bloomberg Tarım Emtia Endeksi ise 2014 yılından bu yana en y&uuml;ksek seviyesini test ediyor. Endekse g&ouml;re gıda fiyatları 6 yılın zirvesinde! Peki neler oluyor piyasada? Gelin birlikte bir g&ouml;z atalım&hellip; ARJANTİN&rsquo;İN MISIR İHRACATINI KISITLAMA GİRİŞİMİ Arjantin, hem i&ccedil;erideki tedariki sorunsuz s&uuml;rd&uuml;rmek hem de fiyat istikrarı sağlamak gerek&ccedil;esiyle mısır ihracatında kısıtlamaya gitti. &Ouml;nce, Ocak ve Şubat aylarında t&uuml;m mısır ihracatını askıya alma kararını a&ccedil;ıkladı. Bazı &uuml;lkelerin Arjantin&rsquo;deki gibi mısır ihracatını askıya alma ya da kısıtlama hamleleri sonucu &ouml;zelikle son iki haftada mısır fiyatları periyodik olarak y&uuml;kseliş trendine girdi. Arjantinli &ccedil;ift&ccedil;ilerin s&ouml;z konusu hamleye tepkisi &uuml;zerine, h&uuml;k&uuml;met mısır ihracatını g&uuml;nde 30 bin ton ile sınırlandırdığını a&ccedil;ıkladı. Ancak &ccedil;ift&ccedil;iler, bu kararı da protesto ederek eldeki &uuml;r&uuml;nleri satmadı ve mahsul&uuml;n&uuml; piyasadan &ccedil;ekti. 3 g&uuml;nl&uuml;k satış yapmama protestosunun ardından Arjantin y&ouml;netimi &uuml;reticilerin s&ouml;z konusu tepkisi karşısında kısıtlamayı kaldırırken, tarım bakanlığı yerli mısır fiyatlarını izlemek i&ccedil;in bir komisyonun g&ouml;revlendirileceğini a&ccedil;ıkladı. ABD TARIM BAKANLIĞININ RAPORU ABD Tarım Bakanlığı tarafından yayınlanan son g&ouml;r&uuml;n&uuml;m raporu da gıda fiyatlarındaki y&uuml;ksek seyrin devamına ve bundan sonraki s&uuml;recin zorluğuna işaret ediyor. Rapora g&ouml;re, Covid-19 salgını sırasında artan gıda talebi sonucu bozulan k&uuml;resel tedarik zinciri ve ticaret dengelerine ek olarak tarım emtiasında iklim etkisiyle aşağı y&ouml;nl&uuml; ger&ccedil;ekleşen rekolte revizyonları, gıda fiyatları &uuml;zerindeki baskıyı daha da arttırıyor. &Ouml;zellikle buğday, soya ve mısırda ge&ccedil;en sezona g&ouml;re daha d&uuml;ş&uuml;k rekolte beklentileri ve stok tahminlerindeki geri &ccedil;ekilme, her &uuml;&ccedil; &uuml;r&uuml;n&uuml;n fiyatlarında da rekor seviyelerin g&ouml;r&uuml;lmesine neden oldu. Buğday vadeli işlemleri 5 Ocak ta altı yılın en y&uuml;ksek seviyesini test etti. Mısır vadeli işlemleri 7 yılın en y&uuml;ksek seviyesini g&ouml;rd&uuml;. Soya fasulyesi fiyatları da 2014 ten bu yana en y&uuml;ksek seviyeye ulaştı. S&ouml;z konusu &uuml;r&uuml;nlerin fiyatlarındaki artışta &Ccedil;in etkisini de es ge&ccedil;memek lazım. &Ccedil;in, son d&ouml;nemde soya fasulyesi, mısır ve buğday ithalatını &ouml;nemli &ouml;l&ccedil;&uuml;de arttırdı. K&Uuml;RESEL BUĞDAY TİCARETİNDE AVUSTRALYA ETKİSİ Avustralya daki buğday ihracat&ccedil;ıları rotayı Kuzey Afrika ve Ortadoğu ya &ccedil;evirdi. Neden mi? Bu sorunun cevabını vermek i&ccedil;in Avustralya&rsquo;daki gelişmeleri de aktarmakta fayda var. Avustralya tarımı son d&ouml;nemde tıpkı diğer &uuml;lkeler gibi sadece pandemiden olumsuz etkilenmedi. &Ccedil;in ile artan gerginliklerden dolayı yaşanan ticaret kesintileri de tarım sekt&ouml;r&uuml;n&uuml; olumsuz etkiledi. Ama t&uuml;m bu gelişmelere rağmen buğday &ccedil;ift&ccedil;ileri i&ccedil;in g&ouml;r&uuml;n&uuml;m nadiren daha iyi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Zira Avustralya buğday ihracatında d&uuml;nyanın ilk beş &uuml;lkesi arasında yer alıyor. Her ne kadar d&uuml;nyanın farklı b&ouml;lgelerinde kuraklığın olumsuz etkileri hissedilse de g&uuml;ney yarımk&uuml;redeki Avustralya&rsquo;da yağışlar olduk&ccedil;a iyi ve bu yıl 30 milyon tonu aşan bir buğday rekoltesi beklentisi ile şimdiye kadarki en iyi ikinci hasat sezonunu ger&ccedil;ekleştirmeye hazırlanıyor. Bu da d&uuml;nyanın farklı b&ouml;lgelerinde olumsuz hava koşullarıyla birlikte rekolte tahminlerinin aşağı &ccedil;ekildiği bir d&ouml;nemde Avustralya&rsquo;nın elini g&uuml;&ccedil;lendiriyor. Son yıllarda, G&uuml;neydoğu Asya nın talebini karşılayacak hacimlere sahip olmayan Avustralya şimdilerde Endonezya, Tayland ve Vietnam pazarına da odaklandı. &Ouml;zellikle Rusya&rsquo;da olumsuz hava koşullarının etkileri daha &ccedil;ok hissedilir ve rekoltede kayıplar yaşanırsa, Avustralya buğdayının Kuzey Afrika ve Orta Doğu pazarına girmesinin de yolu a&ccedil;ılmış olur. T&uuml;rkiye, un ihracatında d&uuml;nya birinciliği ve makarna ihracatında da d&uuml;nya ikinciliği koltuğunda oturuyor ama unutmayalım ki s&ouml;z konusu ihracata konu olan mamullerin hammaddesini ağırlıklı olarak Rusya, Ukrayna gibi &uuml;lkelerden tedarik ediyoruz. Hammadde tedarikinde yaşanacak sorun ya da artacak maliyetler rekabet&ccedil;ilikte elimizi zayıflatacak &ouml;nemli bir unsur. 2021&rsquo;DE GIDA FİYATLARINI BELİRLEYECEK FAKT&Ouml;RLER Anlaşılan o ki gıda fiyatlarındaki yukarı y&ouml;nl&uuml; seyri bir s&uuml;re daha konuşacağız. 2020 yılındaki y&uuml;ksek seyrin ana tetikleyicisi pandemi dolayısıyla &uuml;lkelerin gıda g&uuml;vencelerini sağlamak adına g&ouml;sterdikleri stoklama refleksiydi. Bazı &uuml;r&uuml;nlerin ihracatına kota getirildi ve kısıtlamaya gidilirken bazılarında ihracata ek vergiler konuldu. En yakın ve somut &ouml;rnek Rusya. Moskava Y&ouml;netimi buğday ihracatını 17,5 milyon ton ile sınırladı. Ton başına 25 Euro ek vergi getirdi. İhracat kotasının aşımı halinde y&uuml;zde 50 ek vergi uygulama karar aldı. Buna karşın ithalat&ccedil;ı &uuml;lkelerin artan gıda g&uuml;vencesine y&ouml;nelik paniği, k&uuml;resel tedarik zincirinde yaşanan kısmi olumsuzluklar ve b&ouml;yle bir ortamda tarım emtiasına y&ouml;nelik artan yatırımcı iştahı fiyatları daha da yukarı &ccedil;ekti. Şimdi, 2020&rsquo;den 2021 yılına miras kalan bu etkilere bir de iklim koşullarını ekleyin. Başta kuraklık olmak &uuml;zere olumsuz iklim şartları d&uuml;nyanın farklı b&ouml;lgelerinde temel hammadde niteliğindeki &uuml;r&uuml;nler &uuml;zerinde &ldquo;rekolte kaybı&rdquo; odaklı ciddi bir baskı yaratıyor. Gelelim son 1 haftada T&uuml;rkiye&rsquo;de g&ouml;ze &ccedil;arpan gelişmelere&hellip; BİTKİSEL YAĞ FİYATLARINA Y&Uuml;ZDE 20 ZAM YOLDA Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Başkanı Tahir B&uuml;y&uuml;khelvacıgil, bug&uuml;n 2020 değerlendirmesi ve 2021 &ouml;ng&ouml;r&uuml;lerine yer verdiği bir basın toplantısı ger&ccedil;ekleştirdi. Ge&ccedil;en yıl ham yağın tonunu 700 dolara ithal ederken, bu yıl aynı yağı bin 325 dolara ithal ettiklerini s&ouml;yledi. 2020 ilk &ccedil;eyreğinde 5 litrelik Ay&ccedil;i&ccedil;ek yağının fiyatını 25 lira civarında olduğunu hatırlatırken, aynı yağın şuan marketlerde 75 liradan satıldığını s&ouml;yledi. Zaten 2020 yılında fiyatı en &ccedil;ok artan gıda &uuml;r&uuml;nleri arasında y&uuml;zde 52 zam ile Ay&ccedil;i&ccedil;ek yağı, y&uuml;zde 50 zam ile de mısır&ouml;z&uuml; yağı dikkat &ccedil;ekiyor. Ama Tahir B&uuml;y&uuml;khelvacıgil&rsquo;e g&ouml;re bunlar daha iyi g&uuml;nlerimiz. Zira, ham maddedeki son maliyet artışlarının hen&uuml;z raf fiyatlarına yansımadığını kaydeden B&uuml;y&uuml;khelvacıgil, maliyet artışına bağlı olarak y&uuml;zde 20&rsquo;lik bir fiyat artışı daha beklediğini ifade ediyor. TMO&rsquo;NUN İTHALATI ARALIKSIZ S&Uuml;R&Uuml;YOR T&uuml;rkiye, buğday a&ccedil;ısından i&ccedil; t&uuml;ketiminde kendi kendine yeter g&ouml;z&uuml;kse de ihracata giden &uuml;r&uuml;nler a&ccedil;ısından ithal hammaddeye bağımlı durumda. Ge&ccedil;en sezon 9,8 milyon ton buğday ithal eden T&uuml;rkiye, 2020-2021 sezonunda da yine rekor seviyelerde ithalata sahne olacak gibi g&ouml;z&uuml;k&uuml;yor. Zira, Toprak Mahsulleri Ofisi&rsquo;nin alım ihaleleri son aylarda sıklaştı ve yoğunlaştı. Piyasada oluşan buğday fiyatlarının TMO&rsquo;nun a&ccedil;ıkladığı alım fiyatlarının &ccedil;ok &uuml;zerinde olması TMO&rsquo;nun i&ccedil; piyasadan yeterli &uuml;r&uuml;n almasını engelledi ve stoklarında a&ccedil;ık yarattı. S&ouml;z konusu a&ccedil;ığı kapamanın tek yolu da ithalat olunca TMO, a&ccedil;ılan ihalelerle birlikte yoğun bir buğday ithalatına y&ouml;neldi. Ağustos 2020-Ocak 2021 arasında şuana kadar 7 buğday alım ihalesine &ccedil;ıkıldı. 19 Ocak taki 7&rsquo;nci ihale ile TMO&rsquo;nun 5 aylık buğday ithalatı toplamı 2.5 milyon tona ulaşacak. REKABET KURUMU 34 FİRMAYA CEZA KESTİ Gıda enflasyonunda ekmek ve tahıl grubundaki fiyat artışları da &ccedil;ok konuşuldu. Rekabet Kurumu, ge&ccedil;tiğimiz g&uuml;nlerde resmi internet sitesinden &ouml;nemli bir duyuru yayınladı. Duyuruda, buğday unu pazarında faaliyet g&ouml;steren 46 teşebb&uuml;s&uuml;n ihalelerde danışıklı teklif vermek suretiyle Rekabetin Korunması Hakkında Kanunu ihlal edip etmediklerinin tespitine y&ouml;nelik y&uuml;r&uuml;tt&uuml;ğ&uuml; soruşturmanın tamamlandığı a&ccedil;ıklandı. Rekabet Kurumu, buğday unu pazarında faaliyet g&ouml;steren 34 teşebb&uuml;se toplam 25 milyon lirayı bulan idari para cezası verdi. Rekabet Kurumu&rsquo;nun bu yıl fiyatlarda spek&uuml;latif ve manip&uuml;latif etkileri takip ederek gıda sekt&ouml;r&uuml;ne y&ouml;nelik benzer soruşturmaları a&ccedil;ması ve cezalar kesmesi muhtemel. S&Uuml;T VE S&Uuml;T &Uuml;R&Uuml;NLERİNE Y&Uuml;ZDE 25 ZAM GELDİ Beklendiği &uuml;zere, 1 Ocak itibariyle market raflarında s&uuml;t ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nlerine y&uuml;zde 20-30 arasında zam geldi. Hatırlanacağı &uuml;zere &ccedil;iğ s&uuml;t referans fiyatı 15 Kasım 2019 ile 1 Ocak 2021 arasında 2,30 TL idi. S&ouml;z konusu d&ouml;nemde &ccedil;ift&ccedil;inin sadece yem maliyeti y&uuml;zde 60 artarken, 1 Ocak&rsquo;tan itibaren &ccedil;iğ s&uuml;t tavsiye fiyatı y&uuml;zde 21,7&rsquo;lik fiyat artışı ile 2,80 TL oldu. İşte o artışın yansıması anında market raflarına yansıdı. 2021 yine hem &uuml;retici hem de t&uuml;ketici a&ccedil;ısından olduk&ccedil;a sprizlere a&ccedil;ık ve harekeli ge&ccedil;ecek gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Gelişmeleri takip edip, sizlerle payşlaşmaya devam edeceğiz. İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Tarım piyasasındaki son gelişmeler neye işaret ediyor?

Diğer Yazılar