Fındık ve kakaonun kavanoza girme hikayesi: Sagra

Bildiğiniz &uuml;zere d&uuml;n, tarım ve gıda sekt&ouml;r&uuml; a&ccedil;ısından &ouml;nemli bir haber g&uuml;ndeme geldi. Sanset Gıda ile satın alma anlaşması imzalayan OYAK, T&uuml;rkiye &ccedil;ikolatalı &uuml;r&uuml;nler pazarının k&ouml;kl&uuml; markalarından Sagra ile birlikte Tadelle, Saralle ve Gol markalarını da OYAK Grup Şirketleri b&uuml;nyesine katmak i&ccedil;in Rekabet Kurumu&rsquo;na başvurdu. S&ouml;z konusu haber iki a&ccedil;ıdan &ccedil;ok &ouml;nemli. İlki, Sagra markası T&uuml;rkiye i&ccedil;in &ouml;nemli bir değer ve potansiyel. İkincisi ise bu değerli markayı yine yerli ve milli bir şirket satın aldı; deyim yerindeyse yabancıya gitmedi . Yeni nesil &ccedil;ok farkında olmayabilir ama Sagra, herhangi bir marka değildir. T&uuml;rkiye a&ccedil;ısından &ccedil;ok &ouml;nemli bir hikaye dir. Neden mi? Lafı fazla uzatmadan bug&uuml;n k&ouml;şeyi araştırmacı-yazar Naim G&uuml;ney&rsquo;in Ağustos 2018&rsquo;de Karadeniz Ekspres Gazetesinde kaleme aldığı &ldquo;Fındıkta Devrim Yapan Bir Aile &ldquo;Kahraman Sağra ve &Ccedil;ocukları&rdquo; başlıklı yazıya ayıracağız. Naim G&uuml;ney, &ldquo;Tarih K&ouml;şesi&rdquo;nde Sagra&rsquo;nın d&uuml;nden bug&uuml;ne T&uuml;rkiye&rsquo;ye mal olan hikayesinin detaylarını harika şekilde &ouml;zetlemiş. Biz de buradan yazıyı sizlerle paylaşıyoruz. Yazı biraz uzun gelebilir ama sonuna kadar okumanızı tavsiye ederim. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; bu hikayeden &ccedil;ıkarılacak &ccedil;ok ders var. &ldquo;Ordu şehrinin 1,5 asır &ouml;nce fındıktan haberi yok denecek kadar azdı. Ordu&rsquo;nun bu kadar kısa s&uuml;re i&ccedil;inde, fındığın en &ccedil;ok &uuml;retildiği ve ihracatının ger&ccedil;ekleştirildiği bir merkeze d&ouml;n&uuml;şmesi asla tesad&uuml;f değildi. Bazen &ldquo;Bir aile, bir şehrin kaderinde b&uuml;y&uuml;k roller &uuml;stlenebilir&ldquo; derler ya, işte bu hik&acirc;ye de aynen bu deyişe uymaktadır. Bu hik&acirc;ye, Ordu&rsquo;yu fındığın başkenti yapan bu m&uuml;tevazı, d&uuml;r&uuml;st, girişimci Kahraman Sağra ve &ccedil;ocuklarının hik&acirc;yesidir. Ama biz Ordulular, Sağra ailesinin hak ettiği değeri vermek i&ccedil;in ne yaptık? Araştırdık, hepsi sadece bir caddeye ismi verilmişti. Biz Sağra ailesinin hakkında bulabildiğimiz bilgi ve belgeleri, sizlere aktararak sorumluluk anlayışımız gereği bir g&ouml;revi yapmak istiyoruz. Şeyhoğulları s&uuml;lalesinden olan ailenin lakabı &ldquo;Sağıroğulları&rdquo; kelimesinden kısaltılarak &ldquo;Sağra&rdquo; soyadı olarak alınmıştı. Sağra ların en b&uuml;y&uuml;kbabası Ağazade Kahraman Ağa, Ordu civarının en zengin kişilerinden birisi idi ve bir zamanlar Ordu Belediye Reisliği g&ouml;revlerinde bulunmuştu. Onun oğlu, Kahraman Sağra da herkes tarafından &ldquo;O haddinden fazla d&uuml;r&uuml;st ve seviyeli bir insandır&rdquo; diye kabul edilen ve şehirde &ccedil;ok saygı ve sevgi g&ouml;ren bir kişilikti. Kahraman Sağra da bu k&uuml;&ccedil;&uuml;k şehrin değişimi ve gelişiminde &ouml;nemli roller &uuml;stlenmiş biri olarak her daim hatırlanması ve unutulmaması gereken, fındığın sanayileşme s&uuml;recindeki &ouml;nderi ve bu işlerin doğal lideri idi. Kahraman Sağra nın ilk girişimcilik denemelerinden biri, 1962 yılında Fatma Hatun sokakta kurduğu matbaasında &ccedil;ıkardığı Zaman gazetesidir. Gazetede Rıza Şimşek Yazı İşleri M&uuml;d&uuml;r&uuml;, Bilal K&ouml;yden M&uuml;essese M&uuml;d&uuml;r&uuml; olarak g&ouml;rev yaparlar. Matbaanın &uuml;st&uuml;nde a&ccedil;tığı yazlık sinema da Ordu&rsquo;daki ilklerindendi. Kahraman Bey, daha sonraları Gima mağazasının Ordu&rsquo;da şubesini, ayrıca şehirdeki binaların ihtiyacı olan her t&uuml;rl&uuml; inşaat malzemelerinin bulunduğu bir işyerini de a&ccedil;ar ve ticari ivmesini ve cirosunu s&uuml;rekli y&uuml;kseltir ve genişletir. Bu arada, Kahraman Sağra, iki oğlu Yener ve &Uuml;nal Sağra&rsquo;yı iyi yetişmesi ve donanması i&ccedil;in Almanya&rsquo;da okumaya yollar. Sanayici Kahraman Sağra, aynı zamanda &ccedil;ocuklarından, Avrupa&rsquo;ya ihra&ccedil; ettiği fındığın nasıl ve ne şekilde işlendiği sanayileşmesi s&uuml;reci hakkında konuyu takip edip &ouml;ğrenmelerini ısrarla ister&hellip; Kahraman Sağra, bug&uuml;nk&uuml; Nejdet ve Dursun G&uuml;rsoy babası olan Halit G&uuml;rsoy ile de bir m&uuml;ddet ortak fındık ticareti de yaparlar. Oğul &Uuml;nal Sağra, Almanya&rsquo;da fındık sanayiciliği ve pazarlanması konusunda olduk&ccedil;a deneyim kazanır, yeni bilgiler &ouml;ğrenir, kardeşi Yener de fındıkta kullanılan makineleri tanır. &Uuml;nal Sağra, ayrıca d&uuml;nya fındık&ccedil;ılık tarihinde atılan &uuml;&ccedil; &ouml;nemli adımı da &ccedil;evresinde ş&ouml;yle s&ouml;yler. Bunlar: 1-) Alman K&ouml;hler&rsquo;in &ccedil;ıkardığı ilk fındıklı &ccedil;ikolata, 2-) Atat&uuml;rk&rsquo;&uuml;n Fiskobirlik &uuml;retici kooperatiflerini (FKB)kurması, 3-) Hamburg fındık borsasının kurulmasıdır. 1964 YILI FINDIK İ&Ccedil;İN ORDU İLİNDE BİR MİLAT Artık, Ordu&rsquo;da entegre bir fındık tesisi kurmak i&ccedil;in Sağra Ailesi d&uuml;ğmeye basmaya hazır hale gelmiştir. Şarkiye Mahallesi, Fatma Hatun Sokak ta bulunan Sağra&rsquo;lara ait binada fındığın &ccedil;uvaldan &ccedil;ıkıp modern ambalajlarda işlenmesine başlanması i&ccedil;in tesiste her şey A&rsquo;dan Z&rsquo;ye hazırlanır. 1964 yılı fındık i&ccedil;in Ordu ilinde bir milattır. Sağra ailesine ait yeni fındık makineleri &ccedil;alışmaya başlaması ile Ordu insanına yeni bir iş kapısı a&ccedil;ılır. Yani fındıkta katma değer artık yavaş yavaş Ordu&rsquo;da kalmaya başlayacaktır. Artık, bir s&uuml;r&uuml; kadın ve erkek yıl boyunca bir fabrikada &ccedil;alışmaktan dolayı son derece &ccedil;ok sevin&ccedil;li ve mutludur. Patron Kahraman Sağra&rsquo;dan en alttaki hamalına kadar herkes umut dolu bi&ccedil;imde kolları sıvarlar ve &uuml;retmeye başlarlar. Yine Kahraman Sağra, 70&rsquo;li yıllardan sonra, ilk defa fındığı kendi Ordu tesislerinde kavurup paketleme s&uuml;recine ge&ccedil;erek, Karadeniz&rsquo;in ilk ger&ccedil;ek sanayicisi olur. &Uuml;nal Sağra&rsquo;nın Almanya&rsquo;daki eğitimini bitirmesinin ardından Ordu&rsquo;ya d&ouml;nmesi ile Kahraman Sağra tarafından kurulmuş olan fındık işleme tesislerinde, fındık kavrularak ve akabinde &ccedil;ikolata &uuml;retimine başlanacaktır. Sağra tesisleriyle artık ulusal bir marka olmak yolunda ilk adımlar atılmış olmaktadır. SAĞRA&rsquo;YA B&Uuml;ROKRASİ ve MEVZUAT S&Uuml;REKLİ ENGELLER &Ccedil;IKARTTI &Uuml;nal Sağra ile tesislerin başarılı ve &ouml;zverili Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Şerafettin Turan, &ccedil;ok hızlı &ccedil;alışmalar yapmaya başlarlar. Ama bu ikilinin unuttukları bir şey vardır. İthalat ve ihracat hususunda olduk&ccedil;a yasak&ccedil;ı ve katı bir b&uuml;rokrasi ile karşılaşırlar. Hi&ccedil; ummadıkları yerlerden karşılarına engeller &ccedil;ıkar ve mevzuata &ccedil;arparlar. Sağra Ailesi &uuml;lkenin ihtiyacı olan d&ouml;vizi getirecek fındığı işledikleri i&ccedil;in destek g&ouml;receklerine, g&uuml;mr&uuml;k mevzuatı, ithalat ve ihracat rejimindeki bir &ccedil;ok b&uuml;rokratik engelleri ile uğraşırlar. &Uuml;nal Sağra, ilk başta Almanya&rsquo;dan g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; 30 bin marklık ufacık bir ezme ve toz fındık makinesi satın almak ve fabrikasına bu makineyi kurmak ister. Makineyi T&uuml;rkiye&rsquo;ye getirmek i&ccedil;in devletin resmi kurumlarına dilek&ccedil;e yazan &Uuml;nal Sağra, yasal olarak bir izin ister. Yazdığı 50 sayfalık m&uuml;racaatına devletin bakanlığından resmen &ldquo;hayır&rdquo; cevabı gelir. Hatta Sağra, bu makineyle &uuml;lkeye yılda 20 milyon dolar d&ouml;viz getireceği garanti etmesine rağmen olumsuz yanıt alınca bu makineleri ka&ccedil;ak&ccedil;ılar vasıtasıyla el altından mecburen temin etmek zorunda kalır. Binbir macera sonunda yurda getirilen bu makineler fındıkta devrim yaratacaktır. Sağra Ailesi, bu makineyi &ccedil;alıştırınca artık ezme ve toz fındık ihracatına başlayabilirler. Bu yasaklar ve katı b&uuml;rokrasi y&uuml;z&uuml;nden Sağra&rsquo;lar yeni ihtiya&ccedil;ları olan modern fındık makinelerinin Avrupa&rsquo;daki benzerlerini Ordu&rsquo;da kendileri &uuml;retmek zorunda kalırlar. Allah&rsquo;tan Ordu&rsquo;da ilgin&ccedil; mucitler vardır. Boztepe&rsquo;den Kenan Mağden adında &ccedil;ok yetenekli bir makineci bu mucit ustalardan sadece birisidir. Kenan Usta ile &Uuml;nal Sağra Ordu&rsquo;daki m&uuml;tevazi at&ouml;lyede Almanya&rsquo;da fotoğrafladıkları fındık makinelerinin daha da gelişmişlerini yaparak Sağra&rsquo;nın &uuml;retim kapasitenin hızla artışını sağlarlar. Kahraman Sağra, b&ouml;ylece Ordu&rsquo;nun daha sonraları en &ouml;nemli ticari markası olan Sağra tesisleri ile fındık sanayisinde tam bir devrim yapar. Sağra Ailesi &ouml;nc&uuml;l&uuml;ğ&uuml;nde bir&ccedil;ok sanayici de Ordu&rsquo;nun fındığın başkenti ve bir ihracat merkezi olmasının &ouml;n&uuml;n&uuml; a&ccedil;arlar. FINDIK VE KAKAO SAGRA İLE KAVANOZA GİRİYOR Sağra Ailesi, kurdukları yeni sanayi tesisleri i&ccedil;in &ccedil;ok heyecanlı ve sevin&ccedil;lidirler. Fabrikada Karadeniz fındığı ve kakao ilk kez işleme tabi tutularak şekerli bir fındık kreması haline getirilmiştir. Fındıklı kakaolu bu &ouml;zel &uuml;r&uuml;n &ouml;nce Nugetalla adıyla daha sonra Sarelle olarak ulusal pazarlara sunulur. Sarelle &ccedil;ok tanınmadığı i&ccedil;in Sağra ailesi endişelidir. Yabancı dev &ccedil;ikolata markaları karşısında yerel bir markanın piyasada tutunması i&ccedil;in dahiyane bir buluş gereklidir. Bu ama&ccedil;la Sarella ilk &ccedil;ıktığında desenli kesme bir su bardağının i&ccedil;inde piyasaya sunulur. Sarelle bardağından t&uuml;keticiler altılı veya sekizli kesme bardak takım seti yapmaya başlayınca satışlar birden patlar. Bu kesme bardak işi olmasa belki de &ccedil;ikolatalı kremayı pazarlamak &ccedil;ok daha zor olacaktı. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; Sarelle&rsquo;nin karşısında rakip olarak o yıllarda milyar dolarlık d&uuml;nya &ccedil;ikolata devleri vardır. Sarelle&rsquo;den sonra, &uuml;retimden &ouml;nce tesislerde &ccedil;ok ciddi et&uuml;tler yapılan &ldquo;Tadelle&rdquo; i&ccedil;in ambalaj rengi &ouml;nce beyaz planlanmıştır. Alman Desinat&ouml;r Finner, &Uuml;nal Sağra&rsquo;ya, T&uuml;rklerin en &ccedil;ok neyi sevdiğini sorar, o da cevap olarak &rdquo; T&uuml;rkler her şeyden &ouml;nce bayrağını sever&rdquo; diye cevap verince, o da Tadelle&rsquo;nin rengini bayrak rengi olan kırmızı-beyaz yapar ve iki ay sonra b&uuml;t&uuml;n T&uuml;rkiye bu renkli Tadella ile dolmuş ve &ccedil;ok tutulmuştur. Tadelle her yerde t&uuml;ketilince &uuml;retime yetişemez olmuşlardır. &Uuml;nl&uuml; Ordulu sanat&ccedil;ı Kamil S&ouml;nmez, Sağra&rsquo;nın yeni &uuml;r&uuml;n&uuml; olan &ldquo;3 lezzet bir arada Jumbo&rdquo; diye bir reklam filmini yapacaktır. TRT televizyonu yine b&uuml;rokratik bir engel &ccedil;ıkartır, Kamil S&ouml;nmez&rsquo;in reklamda konuştuğu Karadeniz şivesinden dolayı Sağra&rsquo;nın reklamı kabul etmez ve yayınlamaz. SAĞRA O YILLARDA YURT DIŞINA DA MAL SATMAYA BAŞLAMIŞTIR İngilizlerin &uuml;nl&uuml; &ccedil;ikolata markası olan Mars firmasının Topic adında &ccedil;ok satan bir &ccedil;ikolatalı bar &uuml;r&uuml;n&uuml; vardı. Sağra ilk kavrulmuş fındık ihracatını da bu İngiliz firmaya yapmıştır. Sağra Ailesi, tesislerinde &uuml;rettikleri kavrulmuş fındık &uuml;retimine de &ouml;nce yerli bir makineyle başlamıştır. İlk kavurmalarda fındıklar bir s&uuml;re sonra terliyor ve bir &ccedil;ok problemler &ccedil;ıkarıyordu. Sağra&rsquo;nın Edip ve Temel adlı &ccedil;alışkan ustaları uğraşarak bu zor problemi &ccedil;&ouml;z&uuml;nce, gece g&uuml;nd&uuml;z İngilizlerin Mars firması i&ccedil;in Ordu&rsquo;da fındık kavrulmaya başlanmıştır&hellip; Her &ldquo;Topic&rdquo; barın i&ccedil;inde tam beş tane iri fındık vardı ve Sağra, her ay İngiltere&rsquo;ye d&ouml;rt tır kavrulmuş fındık g&ouml;nderiyordu. O yıllarda d&uuml;nya &ccedil;ikolata sanayi &uuml;&ccedil; d&ouml;rt dev firmanın tekelindeydi, b&uuml;t&uuml;n alım satımlar bu firmaların elinden ge&ccedil;iyordu. &Ccedil;ikolata sanayicileri de bu g&uuml;c&uuml;n&uuml; kullanarak Hamburg yerine T&uuml;rkiye&rsquo;de hizmete a&ccedil;ılan Sağra&rsquo;dan direkt mal almaya başlayınca Hamburg&rsquo;daki ithalat&ccedil;ılara eskisi gibi iş kalmamıştı. 100 YILLIK S&Ouml;M&Uuml;R&Uuml;YE BAŞKALDIRI Bu durum tekel firmaların pek de hoşuna gitmiyordu. Sağra firması y&uuml;z yıllık s&ouml;m&uuml;r&uuml;ye başkaldırmıştı. &Ccedil;uvalla T&uuml;rkiye&rsquo;den i&ccedil; fındık satın alan sistem alt &uuml;st olmuştu. Sağra, bu d&uuml;zeni bozmuştu. Sağra &ccedil;uvalda i&ccedil; fındık ihracı yerine artık TIR&rsquo;ların &uuml;zerine yaptırılan &ouml;zel ezme tankerleri ile d&uuml;nya &ccedil;ikolatacılarına, on binlerce ton fındık f&uuml;resi de g&ouml;nderiyordu. Sağra&rsquo;ya ait ilk ezme tankeri Karadeniz&rsquo;in ilk yerel markası ve makineleri dahil her şeyi y&uuml;zde 100 yerli olan Sarelle ilk yıllarda takriben senede bin ton, Karadeniz&rsquo;den &ccedil;ıkan diğer en b&uuml;y&uuml;k marka olan Tadelle ise o zaman t&uuml;kettiği kavrulmuş i&ccedil; fındık 3 bin 700 ton idi. O yıllarda Ordulu gurbet&ccedil;iler de bu &uuml;r&uuml;nleri satın alıp, arkadaşlarına, Bunlar Ordu&rsquo;da &uuml;retiliyor diye gururla anlatırlardı. Sağra her &uuml;r&uuml;n&uuml;n ambalajı &uuml;zerinde &ldquo;Sağra Ordu&rdquo; diye yazdığı i&ccedil;in ayrıca Ordu&rsquo;nun tanıtımına da &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k katkısı olmuştu. Sağra, katma değer yarattığı o yıllarda her zaman her konuda Ordu&rsquo;da ekonominin bel kemiği olmuştu. Sağra Ailesi, tam bir Ordu sevdalısıydı. Her mağdur insana iş, aş ve ekmek vermeyi prensip edinmişlerdi. Onlar ailece Ordu i&ccedil;in her zaman elini taşın altına koymaya &ccedil;ekinmezlerdi. 1970-80&rsquo;li yıllarda futbol liglerinde fırtına gibi esen Orduspor&rsquo;un da en b&uuml;y&uuml;k maddi ve manevi destek&ccedil;isi Sağra Ailesi idi. Televizyonların tek kanallı olduğu g&uuml;nlerde reklamlarda Ordu ve Tadelle ile yer alırken, Orduspor takımının ilk g&ouml;ğ&uuml;s reklamı da Sağra&rsquo;nın olmuştur. 1980 yılına gelindiğinde Sağra fabrikası, Ordu merkezdeki Fatma Hatun sokaktaki eski fabrikasına sığmaz. Sağra, Turnasuyu meydanında kendi arazilerinde yaptıkları yeni tesislerine taşınır, son derece modern makinelerin getirilmesi ile zaman zaman 2 bin kişiyi aşkın personeli ile b&uuml;y&uuml;y&uuml;p devasa bir sekt&ouml;r haline gelir. T&uuml;rkiye&rsquo;de insanlar, uzun yıllardır vitrinlerde g&ouml;r&uuml;p tadamadığı pahalı ve l&uuml;ks &ccedil;ikolataların lezzetine kaliteli ve makul fiyattan Sarelle ve Tadelle ile sahip olmuştur. Fatma Hatun Sokaktaki eski bir binada başlayan sanayileşme hamlesi daha sonra Ordu&rsquo;daki yeni a&ccedil;ılan tesislerde &uuml;rettikleri o d&ouml;nemin en &ouml;nemli &ccedil;ikolataları &uuml;lkenin her yerinde yok satmıştır. Sağra &uuml;r&uuml;nlerine yurt i&ccedil;inde ve yurt dışında her ge&ccedil;en g&uuml;n talep artınca, bu olağan &uuml;st&uuml; piyasa hareketlenmesini fark eden rakipler taklit &uuml;r&uuml;nler &ccedil;ıkarırlar ama Sağra &uuml;r&uuml;nleriyle asla rekabet edemezler. 1985 yıllarında Sağra Special mağazaları adı altında T&uuml;rkiye genelinde, y&uuml;zlerce mağaza zinciri a&ccedil;ılır. Halkın rahatlıkla girerek uygun fiyattan &ccedil;ikolata, gofret, ezme vb. alışveriş yapabildiği ilk Sağra Special mağazaları b&uuml;t&uuml;n Anadolu&rsquo;ya pıtrak gibi yayılır, ekonomiye ve iş g&uuml;c&uuml;ne inanılmaz katkılar yapar. Artık, Ordu insanının &ouml;z emeği olan Sağra &uuml;r&uuml;nleri, y&uuml;zlerce &ccedil;eşidi ile t&uuml;m &uuml;lkedeki vitrinlerde hak ettikleri yeri alır ve s&uuml;rekli t&uuml;keticinin takdirini toplar, bir&ccedil;ok &ouml;d&uuml;ller de alır. Yeni yatırımlarla Sağra &ouml;yle bir b&uuml;y&uuml;me g&ouml;sterir ki 250 bayisi ile T&uuml;rkiye&rsquo;nin en &ccedil;ok t&uuml;ketilen &ccedil;ikolata markası olur. Bu ger&ccedil;eği dost ve d&uuml;şman herkes kabullenmiştir. &Uuml;LKEDE YAŞANAN KRİZLER SAĞRA&rsquo;NIN DA SONUNU GETİRİYORDU Baba Kahraman Sağra, Temmuz 1983&rsquo;de 73 yaşında vefat eder. Kahraman Sağra&rsquo;nın vefatından sonra işleri devralan oğul &Uuml;nal Sağra, 1990&rsquo;lı yıllarda &uuml;lkedeki y&uuml;ksek enflasyona ve ekonomik krizlere rağmen ticari y&ouml;nden Sağra&rsquo;yı yine de b&uuml;y&uuml;tmeye gayret eder. Bu zor s&uuml;re&ccedil;te, &Uuml;nal Sağra&rsquo;nın bilgisi, nezaketi, sabır ve saygınlığından oluşan vizyonuna uyum sağlayabilen Sağra Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Şerafettin Turan gibi bir y&ouml;neticisinin de gen&ccedil; yaşta vefat etmesi ile işler zora girmeye başlar. Eğer Sağra Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Şerafettin Turan yaşasaydı; ekonomik sıkıntıları ve uygulamadaki sorunları, yetenekli idareciliğiyle, tecr&uuml;be ve bilgisiyle ancak onunla aşılabilirdi, diye yorumlar yapılıyordu. SAĞRA SONUNDA İŞLEYECEK UYGUN FINDIK BULAMAZ OLDU &Uuml;nal Sağra, R&uuml;zg&acirc;r hep &ouml;n&uuml;m&uuml;ze esti, hi&ccedil; arkamızdan esmedi derken işte b&ouml;yle bir d&ouml;nemde, Sağra Ordu Turnasuyu mevkiinde yeni &uuml;retime ge&ccedil;mişti. Sağra sanayi tesisleri kısa bir s&uuml;re sonra, Ordu&rsquo;da mamulleri i&ccedil;in işleyecek uygun fiyattan fındık hammaddesi bulamaz olmuştu. Bazı dev &ccedil;ikolata firmaları Sağra&rsquo;yı batırmak i&ccedil;in her platformda aleyhinde &ccedil;irkin oyunlar oynuyorlardı. &Uuml;lkede her g&uuml;n artan fiyatlar, y&uuml;ksek enflasyona sebep veriyor, bankalar tefeci fiyatına Sağra&rsquo;ya &ccedil;ok y&uuml;ksek faizlerle para satıyorlardı. Sağra i&ccedil;in artık tehlike &ccedil;anları &ccedil;alıyordu. Faizli bor&ccedil;lar y&uuml;z&uuml;nden ticaret yapmak m&uuml;mk&uuml;n değildi. Sağra i&ccedil;in ticari ortam berbat bir hale gelmişti. Sağra&rsquo;nın &ccedil;ok acilen desteğe ihtiyacı vardı, yoksa gemi batıyordu. Siyasiler ise oy aldıkları kitlelere şirin g&ouml;z&uuml;kmek i&ccedil;in Sağra gibi katma değer yaratan firmalara destek vermekten &ccedil;ok k&ouml;stek oluyorlardı. Hele o yıllarda fındık fiyatları ve stokları &uuml;st&uuml;ne tek otorite olan Fiskobirlik Kurumu, &uuml;reticinin değil siyasi iktidarların oyuncağı ve arpalığı olmuştu. Zira &uuml;retilen fındığın hemen hemen tamamı, Fiskobirlik tarafından y&uuml;ksek fiyatlarla ortaklardan satın alınıyordu. Devlet hazinesinden aktarılan trilyonlarca lirayla &uuml;reticiden satın alınan binlerce ton fındık dev depolarda stoklanıyordu. O tarihlerde Fiskobirlik depolarında yıllardır bekletilen y&uuml;zbinlerce ton fındığın akıbeti hakkında kararı da yine politikacılar veriyordu. Politikacılar &ldquo;Fındık kim tarafından, nerede, ne miktarda, hangi kalitede &uuml;retilirse &uuml;retilsin tamamı, devletin a&ccedil;ıklayacağı taban fiyat &uuml;zerinden, Fiskobirlik (FKB) tarafından satın alınacaktır&rdquo; diyorlardı. Oy kaygısıyla s&ouml;ylenen bu siyasi s&ouml;ylemler de doğal olarak Fiskobirlik&rsquo;in resmi g&ouml;r&uuml;ş&uuml; diye piyasada lanse ediliyordu&hellip; O yıllarda piyasadaki neredeyse t&uuml;m fındığı depolayan Fiskobirlik, &ldquo;Devlet adına alınmış da olsa, aldığımız fındığı hammadde olarak &ouml;ncelikle FKB tesisleri kullanacaktır&rdquo; diye a&ccedil;ıklama yapıyorlardı. Diğer taraftan, İstanbul&rsquo;da, Orta Anadolu ve G&uuml;neydoğuda Fiskobirlik tarafından başbayilikler kurulmuş veya kurulmakta idi. Fiskobirlik depolarındaki stok fındıklar y&uuml;zde 30&rsquo;lara varan indirimli fiyatlardan sabahlara kadar bu yeni kurulan yandaş bayiliklere, y&uuml;klenerek kamyonlarla sevk ediliyordu&hellip; Bu arada, ayda bir kamyon indirimli fındık satın alma hakkı tanınan Samsun FKB başbayisi gibi ger&ccedil;ek bayilere de fındık talep ettiklerinde &ldquo;Stoklarımız artık t&uuml;kendi&rdquo; yanıtı veriliyordu&hellip; Uygulama b&ouml;yle şekillenince de elbette ki &uuml;lke ekonomisine katma değer sağlayan ve istihdam yaratan Sağra gibi tesisler uygun fiyattan işleyecek fındık bulamıyordu. Artan maliyetler y&uuml;z&uuml;nden dev &ccedil;ikolata firmalarıyla Sağra rekabet etmek de iyice zorlanmaya başlamıştı. Fındığı hammadde olarak tesislerinde s&uuml;rekli işleyen Sağra gibi sanayi kuruluşlarının b&ouml;lgedeki sayısının artması ile Karadeniz&rsquo;in kalkınması m&uuml;mk&uuml;n olabilecekti. Bu inan&ccedil;la fındığa yatırım yapacak yeni iş adamlarının işe koyulması bakımından, &ouml;rnek aldıkları Sağra&rsquo;nın mutlaka başarılı olması gerekiyordu&hellip; 1990&rsquo;lı yıllardaki &uuml;lkede kaos yaratan ve peş peşe yaşanan ekonomik krizler Sağra&rsquo;yı finansal a&ccedil;ıdan iyice zorlarken, Sağra artık her y&ouml;nden y&ouml;netilemeyen bir kurum haline gelmişti. Sağra Ailesi g&uuml;nl&uuml;k sorunlarla bile baş edememekteydi. T&uuml;m bu dramatik ve olumsuz gelişmeler maalesef Sağra&rsquo;nın hazin sonunu hızlandırmıştı. Ve sonunda Ordulu Sağıroğlu ailesinin kurduğu 1960&rsquo;lardan beri Ordu&rsquo;nun en fazla iş&ccedil;i &ccedil;alıştıran Sağra fabrikasını 1994&rsquo;de, d&ouml;nemin Cumhurbaşkanı S&uuml;leyman Demirel&rsquo;e yakınlığıyla tanınan iş adamı Kamuran &Ccedil;&ouml;rt&uuml;k satın almıştı. Gerisi malum, Sağra tesislerinde hukuki s&uuml;re&ccedil;ler, zor ve sıkıntı dolu g&uuml;nler ve k&uuml;st&uuml;r&uuml;len koca bir sanayici Sağra Ailesi, nihayet Ordu&rsquo;yu &uuml;zg&uuml;n bi&ccedil;imde terk etmişler ve yurt dışlarına kadar dağılmışlardı. Bayındır Holding de bir s&uuml;re sonra batınca, TMSF de devletin alacaklarına karşılık Ordu Sağra tesislerine el koymuştu. Eyl&uuml;l 2007&rsquo;de Sağra tesisi TMSF tarafından ihaleyle satışa &ccedil;ıkmıştı. 2007&rsquo;DE SAGRA&rsquo;NIN YENİ SAHİPLERİ ESKİ &Uuml;R&Uuml;NLERİ DOĞALLAŞTIRIYOR Toks&ouml;z Grubu şirketi Sanset Gıda, 77 milyon dolara Sağra&rsquo;yı TMSF den satın aldıktan sonra tam bir yıl tesiste &uuml;retim durmuş, tesisler 10 milyon dolar harcanarak yenilenmişti. Sağra&rsquo;nın yeni patronu Ahmet Toks&ouml;z, ekibiyle bir yıl boyunca Avrupa&rsquo;nın &uuml;nl&uuml; &ccedil;ikolata &uuml;reticilerini, fabrikalarını tek tek gezerek Sagra i&ccedil;in yenilikler tasarlıyordu. Sagra&rsquo;da &uuml;retilecek olan yeni &uuml;r&uuml;nler, trans yağlardan, suni katkı maddelerinden arındırılıyordu. Eyl&uuml;l 2008&rsquo;de Ordu Sagra&rsquo;da yeniden &uuml;retime ge&ccedil;ildi ve hale hazırda tesislerde &uuml;retim g&uuml;zelce devam ediyor. Sagra ve &ccedil;atısı altındaki markalar Tadelle, Sarelle, Gol ve Gofy&rsquo;yi yeniden t&uuml;keticiyle buluşturdu. İla&ccedil; sekt&ouml;r&uuml;nde Sanovel ile aktif faaliyetlerini s&uuml;rd&uuml;ren Toks&ouml;z Grubu ile Tadelle ve Sarelle de değişim r&uuml;zg&acirc;rları esmeye başladı. Toks&ouml;z Holding Y&ouml;netim Kurulu &Uuml;yesi ve Sanset Gıda Genel M&uuml;d&uuml;r&uuml; Ahmet Toks&ouml;z, &ldquo;Tamamen doğal &uuml;r&uuml;nler oluşturduk. Kavanozu cam, kapağı al&uuml;minyum yaptık. Plastik kapak dahi kullanmadık. &Ccedil;ocukluğumuzun markasını yeniden yaratırken toplum sağlığına &ouml;nem verdik. Gıda boyası asla kullanmıyoruz, kakao yağı kullanıyoruz. Kıvam yakalamak i&ccedil;in fındık p&uuml;resi koyuyoruz, yumuşaklığı &ouml;yle yakalıyoruz. Katkısız, trans yağsız, GDO&rsquo;suz soya lesitiniyle fark yarattık. Tamamen şekersiz Sarelle&rsquo;yi satışa sunduk&rdquo; diyordu. Sagra markasını da yeniden canlandıran Toks&ouml;z, aynı markayla &ccedil;ikolata &ccedil;ıkardı. Tadelle&rsquo;nin gamını değiştirdi, &uuml;r&uuml;n &ccedil;eşidini artırdı. Toks&ouml;z, Fındık i&ccedil;in sanayi tesisi a&ccedil;an herkese mamul &uuml;retenlere ve rekabet i&ccedil;indeki amansız piyasada fındıklı &uuml;r&uuml;nleri pazarlayanlara kolay gelsin, hepsine başarılar diliyorum diyordu. SAĞRA AİLESİ FINDIK SANAYİCİLİĞİNİ BU MEMLEKETTE İLK &Ouml;ĞRETENLERDİR Ordulu Sağıroğulları i&ccedil;in son birka&ccedil; s&ouml;z daha s&ouml;ylemek gerekir. Başta Kahraman Sağra ve oğulları &Uuml;nal, Yener ve Bekir Sağra&rsquo;lar, bahtı kara fındığın kaderini değiştiren, fındıkta inkılap yaratan, fındık sanayiciliğini bu memlekette &ouml;ğreten kişilerdir. Mum dibini aydınlatmaz ama bulunduğu ortamdaki zifiri karanlığa ışık tutar ve &ccedil;evresindeki insanlara yol g&ouml;sterir. Sağra Ailesi de fındıktan katma değer yaratmasını t&uuml;m engellere, t&uuml;m b&uuml;rokrasiye, t&uuml;m oyunlara ve ekonomik krizlere rağmen T&uuml;rkiye&rsquo;ye &ccedil;ok g&uuml;zel &ouml;ğretmiş aydın bir ailedir. Sonu&ccedil;ta Ordu&rsquo;da ilk kez Sağra Ailesi tarafından kurulan &ldquo;Fındık entegre tesisleri&rdquo;nin sayısı yıllar ge&ccedil;tik&ccedil;e &ccedil;oğalıyor. Artık on binlerce insan da ekmeğini bu tip onlarca fındık entegre tesislerinden sağlıyor. Sağra, ailesinin Ordu&rsquo;ya ve y&ouml;re insanına kazandırdıkları, onlara yapılması gereken onanamaz bir vefa duygusuyla ve ısrarla her zaman hatırlanmalıdır. Sağra Ailesi, Ordu ticaretinde, ekonomisinde, sosyal hayatında yeri dolmayacağı i&ccedil;in asla unutulmamalıdır. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; fındıkta yıllardır d&ouml;nen kirli oyunlara rağmen Sağra Ailesi, hatıralarımızda g&uuml;zel bir tat bırakan nadir isimlerdendir. Fındığın sanayileşmesine ger&ccedil;ekten g&ouml;n&uuml;l veren ve Ordu&rsquo;ya yatırım yapmayı manevi bir haz ile asli g&ouml;rev addeden, Sağra Ailesi gibi bir marka bir daha bu topraklara asla gelmeyecektir. Araştırmacı yazar Naim G&uuml;ney in yazısı b&ouml;yle... &Uuml;nal Sağra ile yaptığı şifahi g&ouml;r&uuml;şmelerinden bilgilerin de yer aldığı bu yazı ibretlik bir hikaye değil mi? Bu yazıyı yayınlamadan &ouml;nce telefonda Naim G&uuml;ney ile g&ouml;r&uuml;şt&uuml;m. Kendisi, yaklaşık 6 yıldır arşivleri tarayarak Sağra Ailesi ve Sagra Markası ilee fındığın hikayesini objektif şekilde ortaya koyacak bir kitap hazırlıyor. Bir yıla kalmaz yayınlanmasını beklediği kitabının da sekt&ouml;r a&ccedil;ısından kaynak niteliğinde olacağını s&ouml;yl&uuml;yor. Biz de merakla bekliyoruz. Oyak Grubunun, Sagra ile birlikte Tadelle, Saralle ve Gol markalarını b&uuml;nyesine katma hamlesiyle birlikte bu değerli markaların ardındaki hikayeyi de uzmanından aktaralım istedik. İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Fındık ve kakaonun kavanoza girme hikayesi: Sagra

Diğer Yazılar