"Politik Stagflasyon" ve Demokrasi Endeksi

Politik / siyasi risk sadece T&uuml;rkiye&rsquo;de değil, b&uuml;t&uuml;n d&uuml;nyada 2014&rsquo;e damgasını vuracak. Ayrıca sadece gelişmekte olan &uuml;lkelerde, yani T&uuml;rkiye&rsquo;nin de i&ccedil;inde bulunduğu ve &ldquo;kırılgan&rdquo; diye nitelendirilen bazı &uuml;lkelerde değil, gelişmiş &uuml;lkelerde de g&ouml;r&uuml;lecek. Ge&ccedil;tiğimiz hafta Avrupa Merkez Bankası Başkanı Draghi&rsquo;nin faiz kararı a&ccedil;ıklamasından sonra yaptığı konuşmada Draghi&rsquo;yi bile ilk defa &ldquo;politik risk&rdquo; ten s&ouml;z ederken g&ouml;rd&uuml;k. Avrupa&rsquo;daki toparlanmanın niceliğini sorguladığımız bu g&uuml;nlerde, bazı g&ouml;stergeler toparlanmanın t&uuml;m hızıyla devam ettiğini g&ouml;sterse de (imalat sanayi PMI rakamları gibi), bazıları da tam tersi bir resim &ccedil;izmeye devam ediyor. İşsizlik seviyesinin Avrupa genelinde uzun s&uuml;re &rsquo;nin &uuml;zerinde seyretmesi, Draghi&rsquo;yi de endişelendirmişe benziyorki, işsizliğin politik risk yaratabileceği, bunun da Avrupa&rsquo;nın toparlanmasına g&ouml;lge d&uuml;ş&uuml;rebileceğini değerlendiriyor. ABD&rsquo;de ise politik risk ne Avrupa&rsquo;daki gibi işsizlik seviyesi &uuml;zerinden gelir, (istihdamda sıkıntısı olsada Avrupa gibi fragmante bir yapı olmadığından), ne de T&uuml;rkiye&rsquo;deki gibi &ldquo;yargı-y&uuml;r&uuml;tme ve demokrasi&rdquo; krizine d&ouml;n&uuml;şen bir şekil alabilir. ABD&rsquo;deki politik risk 2014&rsquo;te ancak Cumhuriyet&ccedil;iler ve Demokratlar arasında uzlaşamama, ve b&uuml;t&ccedil;e krizi/ bor&ccedil; tavanı gibi paranın nasıl dağıtılacağı konularındaki belirsizliklerden &ccedil;ıkabilir. T&uuml;rkiye&rsquo;deki politik risk tarzı ile paralellik belki şuradan yakalanabilir: ABD&rsquo;de daha &ouml;nce &ldquo;Wikileaks&rdquo; ile başlayan ve son d&ouml;nemde &ldquo;Snowden skandalı&rdquo; ile devam eden bilgi sızdırma operasyonları yaşandı. Ancak bu gelişmeler ABD&rsquo;de politik risk fiyatlaması &uuml;zerinden borsaya yansımadı. Peki Wall Street ne tepki verdi bu bilgi sızdırma &ldquo;operasyonlarına&rdquo;? Neredeyse sıfır. Sadece bilgi teknoloji şirketlerinden bazılarının hisseleri değer kaybetti, onun da nedeni bu skandalların bilgi işlem teknolojilerinin g&uuml;venilirliğini sorgulatmasıydı. Dolayısıyla ABD&rsquo;de politik riskin piyasa fiyatlamalarına yansıdığı durumlar, ya bor&ccedil; tavanı gibi Kongre uyumsuzluklarında ya da &uuml;lkenin dış politika hamlelerinin sonucunda oluşabiliyor. 2014 Kırılgan Beşli&rsquo;nin se&ccedil;im yılı 2014 aynı zamanda &ldquo;Kırılgan Beşli&rdquo; ve bazı diğer gelişmekte olan &uuml;lkeler i&ccedil;in se&ccedil;im yılı olacak. Bu gruba, Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Endonezya, G&uuml;ney Afrika ve T&uuml;rkiye&rsquo;de dahil. B&uuml;t&uuml;n bu &uuml;lkelerde 2014&rsquo;te eskisine g&ouml;re daha d&uuml;ş&uuml;k oranlarda b&uuml;y&uuml;me g&ouml;r&uuml;lmesi &ccedil;ok muhtemel. Bu da halkın ekonomik refahının bozulmasını getiriyor. Bu bozulma, se&ccedil;im yılı dinamikleriyle de birleşince, gelişmekte olan &uuml;lkelerde politik risk olgusunu karşımıza &ccedil;ıkartıyor. Demokrasi endeksinde neredeyiz? Tam Demokrasi, Kusurlu Demokrasi, Hibrid Rejimler... The Economist dergisinin her yıl hazırladığı Demokrasi Endeksi&rsquo;nde bu yıl T&uuml;rkiye&rsquo;nin hangi sırada olacağı yatırımcının g&ouml;z&uuml;ndeki T&uuml;rkiye algısı ve doğrudan yatırımlar kapsamında b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem taşıyor. Bu endeks 5 kritere bakılarak hazırlanıyor: 1) &Uuml;lkelerin se&ccedil;im s&uuml;reci, &ouml;zg&uuml;r ve adil se&ccedil;im, 2) İnsan hakları ve sivil &ouml;zg&uuml;rl&uuml;kler, yani vatandaş &ouml;zg&uuml;rl&uuml;kleri, 3) Devlet fonksiyonları, 4) Politik katılım 5)Politik k&uuml;lt&uuml;r. Bu &ccedil;er&ccedil;evede her &uuml;lke &ldquo;Tam Demokrasi&rdquo;, &ldquo;Kusurlu Demokrasi&rdquo;, &ldquo;Hibrit Rejim&rdquo; ve &ldquo;Otoriter/sıkı y&ouml;netim rejimi&rdquo; kategorilerinde değerlendiriliyor. 2013&rsquo;te yayınlanan 2012 yılı Demokrasi Endeksi&rsquo;nde T&uuml;rkiye 5,76 puan ile 88. sırada yer alıyor. T&uuml;rkiye ile birlikte &ldquo;Hibrit Demokrasiler&rdquo; kategorisinde yer alan 37 &uuml;lkenin arasında Ukrayna, Singapur, Tayland, Tunus, L&uuml;bnan ve Irak yer alıyor. Bu sıralama T&uuml;rkiye&rsquo;nin politik risk algısını etkileyen &ouml;nemli bir g&ouml;sterge. Bug&uuml;nlerde dolar/TL kurundaki rekor seviyeleri test etmemizin nedenlerinden biri. Aslında b&uuml;t&uuml;n d&uuml;nya genelinde demokrasileşme adına pek de ilerleme kaydedilen bir yıl olduğunu s&ouml;ylemek g&uuml;&ccedil;. Bunun &uuml;zerine 2013&rsquo;te g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m&uuml;z gerek Mısır Tahrir Meydanı ve Tunus&rsquo;taki protestoları, gerekse Tayland, Ukrayna, Hindistan, T&uuml;rkiye ve d&uuml;nyanın diğer taraflarında yaşanan gerginlikler ve halk hareketlerini de ekleyince, 2014 demokrasi g&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;n&uuml;n pek de parlak olmadığını s&ouml;ylemek lazım. 2014&rsquo;e &ldquo;Politik Stagflasyon&rdquo; diye adlandırabileceğimiz bir s&uuml;re&ccedil; damgasını vuracak... Bu &ccedil;er&ccedil;eveden bakınca, T&uuml;rkiye ve diğer gelişmekte olan ve politik riskin &ouml;ne &ccedil;ıktığı &uuml;lkelerde, 2014 sadece ekonomik stagflasyonun g&uuml;ndemde kaldığı bir sene değil, demokratikleşme s&uuml;re&ccedil;lerine bağlı olarak &ldquo;politik stagflasyon&rdquo; diye adlandırabileceğimiz uzun s&uuml;reli demokrasi yıpranımı ve y&uuml;ksek politik tansiyonun g&ouml;r&uuml;lebileceği bir yıl olacak. Ekonomik stagflasyon nasıl, uzun s&uuml;ren resesyon ve y&uuml;ksek enflasyonun birleşmesinden doğar, &ldquo;politik stagflasyon da&rdquo; &uuml;lkelerin makro-ekonomik g&ouml;stergelerini ve sermaye piyasalarındaki değerlemelerini, aynı &ouml;l&ccedil;&uuml;de şekillendirebilecek bir olgu olacak.