Güvercin piyasalar şahin Fed, kim kazanacak?

G&uuml;vercin piyasalar şahin Fed, kim kazanacak? Cuma g&uuml;n&uuml; a&ccedil;ıklanan tarımdışı istihdam verisi ABD ekonomisinin reseyona s&uuml;r&uuml;klendiğini iddia edenleri yanılttı. İşg&uuml;c&uuml;ne katılım oranının halen d&uuml;ş&uuml;k olduğunu, istihdam artışının beklenenden d&uuml;ş&uuml;k geldiğini, istihdamın d&uuml;ş&uuml;k &uuml;cretli ve part &ndash; time &ccedil;alışanlarda arttığını s&ouml;yleyenlere rağmen, istihdam piyasası iyileşmeye ve ABD ekonomisi b&uuml;y&uuml;meye davem ediyor. Atlanta Fed, 1 Şubat g&uuml;n&uuml; y&uuml;zde 1.2 olarak a&ccedil;ıkladığı 2016 ilk &ccedil;eyrek b&uuml;y&uuml;me tahminini, istihdam verisi sonrası yukarıya doğru, y&uuml;zde 2.2 olarak revize etti.Şu ger&ccedil;ekleri aklımızdan &ccedil;ıkarmamaız lazım: 1) Tam istihdama yaklaştık&ccedil;a istihdam artş hızının azalması normaldir. 2) Kasım ve aralık aylarında hava mevsim normallerinin &uuml;st&uuml;nde ılıktı. O nedenle inşaat sekt&ouml;r&uuml; liderliğinde istihdam artışında rekor rakamlara şahit olduk. Ocak ayında kar fırtınası oldu ve inşaat sekt&ouml;r&uuml; durdu. O nedenle istihdam artışı beklenenden d&uuml;ş&uuml;k geldi.3) Enerji ve mandencilik sekt&ouml;rlerinde işten &ccedil;ıkarmalar ocak ayında da devam etti. 4) Ortalama saatlik kazan&ccedil;lar (&uuml;cret artışı) ge&ccedil;en yılın ocak ayına g&ouml;re y&uuml;zde 2.5 arttı. Bu yılın ocak ayı başında 12 eyalette asgari &uuml;cret artışı yapılmıştı. &Uuml;cret artışının uyaracağı enflasyon y&uuml;kselişi Fed&rsquo;in bir s&uuml;reden beri beklediği bir gelişmedir. 5) Obama&rsquo;nın başkanlık d&ouml;neminde işsizlik oranı ilk defa y&uuml;zde 5&rsquo;in altına indi. 2008 yılının şubat ayından bu yana işsizlik oranı hi&ccedil; y&uuml;zde 5&rsquo;in altına inmemişti. 2009 yılından bu yana yaşanan en y&uuml;ksek ocak ayı işten &ccedil;ıkarma rakamına rağmen, işsizlik oranın y&uuml;zde 5&rsquo;in altına inmesi iyiye işarettir. En fazla işten &ccedil;ıkarma madencilik, inşaat ve kamu sekt&ouml;r&uuml;nde oldu. İnşaat sekt&ouml;r&uuml; zaten ılık hava koşulları nedeniyle kasım ve aralık aylarında istihdama &ccedil;ok y&uuml;ksek katkı sunmuştu. Hatta petrol fiyatlarının d&uuml;şmesi biraz da ılık hava koşullarına bağlı talep d&uuml;ş&uuml;ş&uuml;ne bağlanmıştı. Ocak ayında ABD&rsquo;de kar fırtınası oldu. Petrol fiyataları y&uuml;kseldi. İnşaat işleri doğal olarak durdu. Maden &ccedil;ıkarma faaliyetleri yavaşladı. O nedenle istihdam rakamının beklenenden d&uuml;ş&uuml;k gelmesi soruna işaret etmiyor.İstihdam verisi &ouml;ncesinde FOMC &uuml;yeleri 2016 yılı i&ccedil;inde 4 kez faiz artırabilecekleri &ouml;ng&ouml;r&uuml;s&uuml;nde bulunurken, piyasalar Fed&rsquo;in hi&ccedil; faiz artıramayacağını inanıyordu. Yani piyasa beklentileriyle ekonominin temelleri arasındaki bağ kopmuştu. G&uuml;vercin piyasalar, şahin Fed teması, istihdam verisi &ouml;ncesinde piyasaları yanlış y&ouml;ne s&uuml;r&uuml;kl&uuml;yordu. Şunu biliyoruz ki ne ABD ekonomisi Fed&rsquo;in sandığı kadar iyi, ne de Fed&rsquo;in faiz artırım hızını yavaşlatmak i&ccedil;in piyasaların abartıkları kadar k&ouml;t&uuml;. Bana g&ouml;re cuma g&uuml;nk&uuml; veri, mart ayında faiz artırımının ve ondan sonra da sayısı verilere bağlı olarak &uuml;&ccedil;e &ccedil;ıkabilecek faiz artırımlarının halen masada olduğunu g&ouml;steriyor. Soru şu: Fed para politikasını k&uuml;resel finansal piyasalardaki b&uuml;y&uuml;k oyuncuların portf&ouml;y tercihleri ve getiri beklentilerine g&ouml;re mi şekilllendirecek, yoksa verilere ve projeksiyonlarına bağlı olarak kendi yasal g&ouml;revine (mandate) g&ouml;re mi? Cevap a&ccedil;ıksa, Fed&rsquo;i gevşek para politikasına devama, hatta negatif faiz oranına ge&ccedil;meye zorlayan &ldquo;k&uuml;resel finansal mahalle baskısı&rdquo; neden? Bana g&ouml;re bunun &ouml;nemli &ouml;l&ccedil;&uuml;de nedeni eko &ndash; siyasi. Ş&ouml;yle ki: Wall Street bankalarının se&ccedil;im kampanyalarına y&uuml;kl&uuml; miktarda maddi destek verdiği Cumhuriyet&ccedil;iler ABD ekonomisinin resesyonda olduğunu, Fed&rsquo;in yanlış yaptığını, vakit ge&ccedil;irmeden hatasından d&ouml;nmesi gerektiğini iddia ediyorlar. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; Cumhuriyet&ccedil;ilerin siyasi tabanının yoğun olduğu eyaletlerdeki silah, maden ve enerji sekt&ouml;r&uuml; zor durumda ve işten adam &ccedil;ıkarıyor. Diğer bir gelişme, hedge fonların adeta anlaşmışlarcasına Yuan &ndash; short pozisyonlarını artırmaları. İddia şu: &Ccedil;in rezervleri, bu hızla giderse, 2 &ndash; 3 &ccedil;eyrek i&ccedil;inde IMF tarafından kabul g&ouml;ren kurala g&ouml;re olması gereken tutarın altına inecek. Esasen hedge fonların aldıkları pozisyonlar, y&ouml;netici ve sahiplerinin bu iddiaları, Cumhuriyet&ccedil;ilerin ve Wall Street&rsquo;in, Fed aleyhindeki kampanyasına da destek olur nitelikte. Şunu hatırda tutmamız lazım: 2015 yılında d&uuml;nya ekonomisindeki b&uuml;y&uuml;menin yaklaşık y&uuml;zde 25&rsquo;ini &Ccedil;in sağladı. &Ccedil;in&rsquo;in k&uuml;resel hasılaya yaptığı katkı 512 milyar dolar oldu. Bu rakam yaklaşık olarak 2015 yılı Arjantin GSYH&rsquo;sından daha fazla. Buna rağmen &Ccedil;in ekonomisindeki yapısal d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m&uuml;n doğal sonucu olan yavaşlama, ABD ekonomisinin g&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;n&uuml; bozacak bir k&uuml;resel kriz işareti olarak yorumlandı. Şunu tekrar tekrar s&ouml;yleyelim: Citigroup araştırmasına g&ouml;re ABD ekonomisinin &Ccedil;in riski, ABD GSYH&rsquo;sının y&uuml;zde 0.7&rsquo;si kadar! Yani &Ccedil;in&rsquo;in t&ouml;kezlemesi ABD&rsquo;nin ekonomik g&ouml;r&uuml;n&uuml;m&uuml;n&uuml; doğrudan bozmaz. İlgin&ccedil; olan bir nokta daha var. Yuan&rsquo;ın değer kaybetmesini &ouml;nlemek &uuml;zere &Ccedil;in Merkez Bankası&rsquo;nın rezerv eritmesi, ihracatı destekleme politikası olarak yorumlanıp eleştiri konusu yapıldı. Bu hatayı ben de yaptım. Daha sonra Yuan&rsquo;ın değer kaybetmesini &ouml;nlemek &uuml;zere rezerv eritmesi, &Ccedil;in&rsquo;in Yuan&rsquo;daki d&uuml;ş&uuml;ş&uuml; durduramayacağı s&ouml;ylemine d&ouml;n&uuml;şt&uuml;. Bilahere s&uuml;rekli daha y&uuml;ksek oranlarda deval&uuml;asyon beklentisi yaratıldı. Hedge fonların &Ccedil;in aleyhinde ama kendi pozisyonlarını destekleyici eleştiri ve s&ouml;ylemleriyle yaratılan bu olumsuz beklenti (finansal metastas yaygarası da diyebiliriz) bir yandan da faiz artırmaması i&ccedil;in Fed&rsquo;i sıkıştıran bir &ldquo;mahalle baskısı&rdquo; olarak kullanıldı. Soru şu: Olası bir k&uuml;resel t&ouml;kezlemenin nedeni Yuan&rsquo;ın deval&uuml;e edilmesi olacaksa, &Ccedil;in&rsquo;in yapması gereken bunu &ouml;nlemek &uuml;zere rezervlerini kullanmak değil midir? Tarımdışı istihdam verisi sonrasında Obama yaptığı konuşmada &ldquo;Ocak ayında %4.9 a d&uuml;şen işsizlik oranı ekonomik politikalarının başarılı olduğunu kanıtlıyor&rdquo; dedi. Size bir soru: Durum ortadayken, mahalle baskısına uyarak se&ccedil;im yılında Fed geri adım atar mı? Yani Cumhuriyet&ccedil;ilerin &ouml;n&uuml;n&uuml; a&ccedil;ar mı? Obama&rsquo;nın savaş a&ccedil;tığı, Hillary Clinton&rsquo;un savaş a&ccedil;acağım dediği, Bernie Sanders&rsquo;in her vesileyle aleyhinde olduğunu s&ouml;ylediği Wall Street kaynaklı finans d&uuml;nyasının, ila&ccedil; sek&ouml;t&uuml;r&uuml;n&uuml;n, petrol ve silah lobisinin &ldquo;abartılı negatif s&ouml;ylemine&rdquo; uyar mı? Ayrıntılara kapılıp b&uuml;y&uuml;k resimden uzaklaşmamak lazım. B&uuml;y&uuml;k resim şu: Rusya ve &Ccedil;in ABD dolarına dayalı uluslararası d&uuml;zene meydan okuyor. Avrupa doğal gazda Rusya&rsquo;ya bağımlı. Bu bağımlılık sayesinde Rusya dolar hegamonyasının altını oyuyor. Bunu durdurmanın yolu, Basra K&ouml;rfezi doğal gazını Avrupa&rsquo;ya ulaştırmak ve Avrupa&rsquo;nın Rusya&rsquo;ya bağımlılığını azaltmaktan ge&ccedil;iyor. Suriye meselesi o nedenle hayati. ABD, esas olarak Suriye meselesi &uuml;zerinden ABD dolarının egemenlik savaşını y&uuml;r&uuml;t&uuml;yor. Bu savaş, Rusya&rsquo;yı dize getirme savaşıdır. Bu savaş nedeniyle petrol fiyatları d&uuml;ş&uuml;k. Petrol fiyatlarının 50 doların &uuml;zerine &ccedil;ıkması i&ccedil;in Suudi Arabistan&rsquo;ın OPEC&rsquo;i acil toplantıya &ccedil;ağırması yeterli. Rusya bunun i&ccedil;in &ccedil;aba sarf ediyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml; ekonomisi &ccedil;ok zor durumda. Cenevre g&ouml;r&uuml;şmeleri ertelenmiş ve s&uuml;re&ccedil; iyi y&uuml;r&uuml;m&uuml;yorken bu &ccedil;ağrıya OPEC &uuml;lkelerinin olumlu cevap vermesi beklenmez. Dahası var: İran &uuml;retimi kısmayı neden kabul etsin? Suudi Arabistan son 15 yılda defalarca &uuml;retimi kısalım deyip kısmayan Rusya&rsquo;ya neden itibar etsin? &Ccedil;in&rsquo;de piyasa payı i&ccedil;in rekabet ettiği Rusya zorlanıyorken neden onu rahatlatsın? Rusya &uuml;retimi kısacağım dese, Rosneft, Lukoil gibi şirketler kardeşim biz kızmıyoruz dese ne olacak? Şunu s&ouml;ylemek istiyoruz: Petrol fiyatları d&uuml;ş&uuml;k, &Ccedil;in &ccedil;ok k&ouml;t&uuml;, k&uuml;resel krizi tehlikesi kapıda t&uuml;r&uuml; s&ouml;ylemlerin ABD y&ouml;netimi i&ccedil;in korkulacak bir tarafı yoktur. Dahası var: Fed, bir b&uuml;t&uuml;n olarak d&uuml;ş&uuml;nmemiz gereken ABD y&ouml;netiminden sandığımız kadar da bağımsız değildir. Aşağıdaki satırlar Yellen&rsquo;in ge&ccedil;en yılki eyl&uuml;l ayı FOMC toplantısı sonrasında yaptığı konuşmadan:&ldquo;Fed piyasalardaki iniş ve &ccedil;ıkışlara cevap vermemeli ve bu bizim kesinlikle politikamız olmamalı. Ancak ne zaman ki &ouml;nemli finansal gelişmeler olur, bunun nedenlerini sorgulamak bizim g&ouml;revimizdeir... Faiz artırımına başlamak i&ccedil;in enflasyon oranının y&uuml;zde 2&rsquo;ye d&ouml;nmesini beklersek, muhtemelen işsizlik oranı doğal işsizlik oranı tahminimizin &ccedil;ok altına inmiş olur... Bu da para politikasının olağan&uuml;st&uuml; uyum derecesini azaltır ve enflasyon oranının hedefimiz olan y&uuml;zde 2&rsquo;nin &ccedil;ok &uuml;zerine &ccedil;ıkmasına neden olur. Bu durumda para politikasını sıkılaştırmak zorunda kalabilirz ki bu reel ekonomiye zarar verebilir. Para politikasını bu şekilde y&ouml;netmenin arzu edilen bir şey olduğu kanaatinde değilim.&rdquo;Ge&ccedil;en hafta salı g&uuml;n&uuml;, Stanley Fischer&rsquo;in yaptığı konuşmanın piyasalarda nasıl yanlış yorumlara vesile olduğunu ayrıntısıyla anlattığımız G&uuml;nden Kalanlar Programı&rsquo;nda şunu s&ouml;ylemiştik:&ldquo;Fischer şunu s&ouml;yledi: Gelişmeleri yakından takip ediyoruz. &Ccedil;in&rsquo;de devam eden yapısal d&ouml;n&uuml;ş&uuml;m, petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki d&uuml;ş&uuml;ş nedeniyle k&uuml;resel ekonomik g&ouml;r&uuml;n&uuml;me ilişkin kaygılardaki artışın farkındayız. Yılın ilk haftasındaki k&uuml;resel satış dalgasıyla başlayan k&uuml;resel finansal sistemdeki oynaklığı izliyoruz. Bunun kalcı bir sorun mu yoksa s&uuml;r&uuml; psikolojisi mi olduğunu izlememiz lazım. Benzer oynaklıklara daha &ouml;nce de şahit olduk. Bu oynaklıklar ABD ekonomisinde kalıcı bir iz bırakmadı. Y&uuml;zde 2 enflasyon hedefimizin altında olmamızın nedeni petrol ve emtia fiyatlarındaki d&uuml;ş&uuml;şt&uuml;r. Bu d&uuml;ş&uuml;ş ge&ccedil;icidir. D&uuml;ş&uuml;ş durursa, y&uuml;zde 2 enflasyon hedefimize orta vadede ulaşacağız. Bu konuda FOMC &uuml;yeleri hemfikirdir. Bizim g&ouml;revimiz sadece enflasyonu y&uuml;zde 2 hedefine ulaştırmak değildir. G&ouml;revimiz simetriktir. Yani enflasyonun y&uuml;zde 2&rsquo;nin &uuml;zerine &ccedil;ıkmasını &ouml;nlemek de g&ouml;revimizdir. Bu nedenle para politikası bu riski g&ouml;zetmek durumundadır. FOMC projeksiyonları işsizlik oranının uzun d&ouml;nem oranının olduk&ccedil;a altına inebileceğini g&ouml;steriyor. İşsizlik oranının uzun d&ouml;nem denge oranının altına d&uuml;şmesi ve orada kalıcı olması, enflasyon oranını y&uuml;zde 2&rsquo;nin &uuml;zerine &ccedil;ıkarabilir. Bu durumda para politikasını hızlıca sıkılaştırmak zorunda kalabiliriz. İşte bu ani sıkılaştırma ekonomiyi resesyona sokabilir. Para politikası bu riski de g&ouml;zetmelidir.&rsquo;Evet, 2008 yılından bu yana ilk kez işsizlik oranının y&uuml;zde 5&rsquo;in altına d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml;n&uuml; g&ouml;rd&uuml;k. Yellen&rsquo;e ve Fischer&rsquo;e g&ouml;re: 1) FOMC projeksiyonları işsizlik oranının uzun d&ouml;nem normal oranının altına d&uuml;şeceğini g&ouml;steriyor. 2) Finansal piyasalardaki iniş &ccedil;ıkışlara cevap vermek Fed&rsquo;in işi değildir ve olmamalıdır. 3) İşsizlik oranı uzun d&ouml;nem normal oranının altına d&uuml;şer ve burada kalıcı olursa enflasyon oranı kısa s&uuml;rede y&uuml;zde 2&rsquo;nin &uuml;st&uuml;ne &ccedil;ıkabilir. 4) Enflasyon oranının y&uuml;zde 2&rsquo;nin &uuml;st&uuml;ne &ccedil;ıkmasını &ouml;nlemek de Fed&rsquo;in g&ouml;revidir. 5) Y&uuml;zde 2&rsquo;nin &uuml;st&uuml;ne &ccedil;ıkan enflasyonu aşağıya indirmek i&ccedil;in hızlı bir sıkılaşma yapmak ekonomiyi resesyona sokabilir. 6) Para politikası y&ouml;netimi bu riski de g&ouml;rmek durumundadır.Evet, &ccedil;arşamba g&uuml;n&uuml; Yellen Kongre&rsquo;de halkın temsilcilerine hesap verecek. &Ouml;yle sanıyoruz ki yapacağı konuşmada ve sorulara vereceği cevaplarda, Atlanta Fed&rsquo;in yukarıya doğru revize ettiği b&uuml;y&uuml;me tahminiyle &ouml;rt&uuml;şen Obama&rsquo;nın tespitini teyit edecek ve yukarıda &ouml;zetlediğimiz &ccedil;er&ccedil;evenin dışına &ccedil;ıkmayacaktır.&Ccedil;arşamba sonrasına pozisyon alacaklar i&ccedil;in not: 10 mart tarihli ECB toplantısında Draghi ima ettiğini yapamaz. Yaparsa, hali hazırda 35 bin &ccedil;alışanının işine son vermiş, 10 &uuml;lkede kepenk kapatmış, 2015 yılını 7.3 milyar dolar zararla kapatmış ve CDS&rsquo;i zirve yapmış olan Deutsche Bank batar. Almanlar da bunu istemez.@VedatOzdan adresinden takip edebilirisiniz