Ekonomist Paul Krugman'ın Moral Hazard için yapmış olduğu açıklama şöyle özetlenebilir: 'Ekonomide Moral Hazard bir tarafın ne kadar risk alacağı ile ilgili bir karar alması, bu konunun tamamen dışında ama aynı gemide olan diğer tarafın da alının bu kararın (dolayısıyla da riskin) işlerin kötü gitme durumunda sonuçlarına katlanmasıdır.'

Batmak durumunda kalan bankaların hükümetler tarafından kurtarıldığı, Merkez Bankaları'nın uzun süre gereksiz likidite sağladığı durumlarda finansal oyuncular daha fazla kar güdüsü ile almaları gerektiğinden daha fazla risk alırlar. 'Nasıl olsa ucuz ve bol likidite var ve hepimiz aynı gemideyiz, kimsenin batmasına izin verilmez' şeklinde özetlenebilecek olan psikoloji piyasada bir ahlaki çöküşün oluşmasına neden olur.

FED'in son açıklamaları piyasalarda Moral Hazard'ın tekrar hatırlanmasıne neden oldu.

Bernanke aslında herkesin beklediği ama zamanlamasının bilinemediği QE3 parasının 'masasının üzerinde' durduğunu, zamanın geldiğinde kullanacağı belirtti son toplantısında. İşte bu açıklamanın ardından yıl başından beri zaten 'geçen senenin acısını çıkartmak' için bekleyen piyasa oyuncularının beklediği yeşil ışık oldu.

Yunanistan borç takası, Portekiz'in % 20'lere yaklaşan faizi, İspanya'nın % 20'ye yaklaşan işsizliği, 2012'de Avrupa'nın deflasyona gideceği, ABD'de konut ve istihdamda hala beklenen toparlanmanın olmaması ve finansal piyasalarda 'deleverage'ın devam ediyor olması piyasa için 'sinek vızıltısı' haline geldi. Avrupa Merkez Bankası'ndan sonra FED'in de likidite pompalanmasına devam edileceği açıklaması yukarıda bahsettiğim bütün sorunların üzerine trader'ların pembe gözlüklerle bakmasını sağladı. Sonuç? 

Büyüme yok ama yıl başından beri hisse senetleri % 10-%15 yukarıda, Avrupa'da borç sarmalında azalma yok ama EUR/USD 1.3150 seviyesinde, IMF dünya büyümesini aşağıda revize etti ama bakır % 15 yukarıda vs.. Para varsa sorun yok, her türlü risk alınır.

İşte bu yaşanan piyasanın miyopik bakışı ya da akıl tutulmasının ekonomi jargonundaki daha genel ismi Moral Hazard - Ahlaki Zayıflama'dır. Bu çöküşün en büyük sorumluları da ne Wall Street'tir ne de faiz lobisi. Bunun sorumluluları Lehman'ın üzerinden 3.5 yıl geçmesine rağmen piyasaların karşısında dik duramayan hükümetler, Merkez Bankaları'dır.

Bundan sonra ne olacak?

Buraya kadar olayı sanki bir film gibi izleyebiliriz, biz bu çarkın aslında kalan fanileri. Ancak Moral Hazard'ın bir de sonrası var. Yani tarihte Ahlaki Zafiyet iyiden iyiye ortaya çıkınca bunun bizlere en basitinden hiper enflasyon, açlık, bozulan gelir dengeleri, daha kapsamlı halinde ise uzun süren durgunluklar, ekonomik buhranlar hatta hatta Dünya Savaşları olarak bile döndüğü görülmüş.

Tanrı hepimizi Büyük Ahlaki Çöküşlerden korusun!