Doğalgaz merkezi için kim ne dedi?

İLAYDA KILI&Ccedil;AY Trakya da kurulması planlanan doğalgaz merkezi i&ccedil;in izlenecek yol haritasının yıl sonuna kadar netleştirileceği a&ccedil;ıklandı. Ancak sekt&ouml;r uzmanları yalnızca Rusya&rsquo;nın sağlayacağı doğalgaz ile ticaret merkezi olunamayacağını vurgularken, s&uuml;bvansiyonların kaldırılması, serbest rekabetin sağlanması gibi gerekliliklere dikkat &ccedil;ekti. Eski BOTAŞ Doğalgaz Daire Başkanı ve Enerji Uzmanı Arif Akt&uuml;rk Trakya&rsquo;da kurulması planlanan doğalgaz ticaret merkezinde izlenecek yol haritası i&ccedil;in lokasyondan &ouml;nce hukuki, ticari ve teknik engellerin ortadan kaldırılması gerektiğine vurgu yaptı. Akt&uuml;rk, &ldquo;&Uuml;lkemizde kağıt &uuml;st&uuml;nde kısmen de olsa liberalmiş gibi g&ouml;r&uuml;nen doğalgaz piyasasında bir oyuncu olan BOTAŞ&rsquo;ın hazihazırda yoğun bir fiyat s&uuml;bvansiyonu var. S&uuml;bvansiyonlar s&uuml;rd&uuml;ğ&uuml; m&uuml;ddet&ccedil;e ticari olarak bir pazaryeri, ticaret merkezinden s&ouml;z etmemiz imkansız&rdquo; dedi. Enerji krizinin en &ouml;nemli başlıklardan biri olduğu Avrupa&rsquo;da mevcut d&ouml;nemde dahi doğalgaz piyasasına m&uuml;dahale edilmediğini belirten Akt&uuml;rk, rekabetin hi&ccedil;bir oyuncu lehine veya alehine olmayacak şekilde &lsquo;koşulsuz&rsquo; sağlanması gerektiğini belirtti. &ldquo;Sadece Rusya&rsquo;nın sağlayacağı doğalgaz ile ticaret merkezi olunamaz&rdquo; Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, T&uuml;rkiye&rsquo;de gaz merkezi kurulabileceği a&ccedil;ıklamalarının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, T&uuml;rkiye yi doğalgazda enerji merkezi haline getirecek adımlar atıyoruz ifadelerini kullanmıştı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih D&ouml;nmez de, &ldquo;Trakya&rsquo;da kurmayı planladığımız doğalgaz ticaret merkezi i&ccedil;in izlenecek yol haritasını yıl sonuna kadar netleştireceğiz&rdquo; diye konuşmuş ve Henry Hub ve TTF gibi bir yapının T&uuml;rkiye&rsquo;ye kazandırılacağını belirtmişti. T&uuml;rkiye&rsquo;nin arz &ccedil;eşitliliğinde teorik olarak şanslı olduğunu belirten Akt&uuml;rk, pazardaki engellerin kaldırılması durumunda mevcut giriş kapasiteleri ile arz &ccedil;eşitliliğinin kendiliğinden artacağını belirtti. &ldquo;&Ccedil;oklu tedarik&ccedil;ilerin gaz arzını farklı esnekliklerdeki kontratlarla sağlaması gerekiyor. Bir tek Gazprom&rsquo;un tek başına sabit bir tedarik esnekliğinde sağladığı doğalgaz ile ticaret merkezi ve fiyat oluşumu olmaz&rdquo; ifadelerini kullanan Akt&uuml;rk, alıcıların sayısının engelsiz şekilde artırılması, sadece fiziki olarak t&uuml;keticiler değil, finansal oyuncuların da vadeli işlemler yapabilmesinin sağlanması gerekliliğine dikkat &ccedil;ekti. Akt&uuml;rk, &ldquo;Bunun i&ccedil;in 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunun tadiline ve revizyonuna ihtiya&ccedil; bulunmaktadır. &Uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; olarak da fiziki taşıma kısıtlarının hem gaz girişleri noktasında, hem de gaz &ccedil;ıkış noktalarında artırılması ve Avrupa ile &ccedil;ift taraflı &ccedil;alışan boru hattı kapasitelerinin yaratılması gerekmektedir&rdquo; diye konuştu. &ldquo;Rusya&rsquo;nın &ouml;nerisini yanlış anladık&rdquo; Akt&uuml;rk, BOTAŞ&rsquo;ın iletim sisteminin bir havuz olması nedeniyle ticarete konu edilen gazın Trakya&rsquo;da, G&uuml;neydoğu&rsquo;da ya da Ege&rsquo;de olmasının bir sorun olmadığını dile getirdi. Akt&uuml;rk &ldquo;Trakya kelimesini kullananlar daha baştan ya konuyu bilmeden ya da Rusların &ouml;nerisini tam anlamadan konuya yaklaşmaktadır&rdquo; dedi. Rusya&rsquo;nın &ouml;nerisinin &ccedil;ok yanlış anlaşıldığını, asıl istenilenin &ldquo;T&uuml;rk Akım 3 ve 4&rsquo;&uuml; inşa edip yine T&uuml;rk Akım 2 felsefesinde bu gazı Trakya &uuml;zerinden transit ge&ccedil;irmek&rdquo; olduğunu s&ouml;yleyen Akt&uuml;rk, &ldquo;Bizim yapmamız gereken mutlaka yeni yapılacak T&uuml;rk Akım 3 ve 4&rsquo;&uuml;n T&uuml;rk Akım 1 gibi BOTAŞ&rsquo;ın iletim sistemine bağlanmasını sağlamamız. Bunun i&ccedil;in Gazprom&rsquo;a ısrarcı olmamız gerekiyor&rdquo; ifadelerini kullandı. &ldquo;BOTAŞ ile DESFA arasındaki iletim hattının bağlantısı 11,5 milyar metrek&uuml;p seviyesine kolayca &ccedil;ıkarılabilir&rdquo; Akt&uuml;rk, T&uuml;rkiye ile Yunanistan arasında BOTAŞ ile DESFA iletim hattı bağlantısının T&uuml;rkiye tarafına yapılacak kompres&ouml;r istasyonu yatırımı ile 11,5 milyar metrek&uuml;p seviyesine kolayca &ccedil;ıkarılabileceğini ve bunun yapılması gerektiğini belirtti. Akt&uuml;rk, Trans Anadolu doğalgaz boru hattının (TANAP) Trakya &ccedil;ıkışının giriş noktası olarak da tanımlanması i&ccedil;in TANAP y&ouml;netimi ile g&ouml;r&uuml;ş&uuml;l&uuml;p atıl kapasitenin Avrupa&rsquo;ya doğru kullanılmasının sağlanması gerektiğini ifade etti. &ldquo;Bulgaristan tarafında boru hattı yatırımlarına ihtiya&ccedil; var&rdquo; Bulgaristan tarafında boru hattı yatırımlarına ihtiya&ccedil; olduğunu belirten Akt&uuml;rk, en &ouml;nemli hukuki darboğazın Rusya-Ukrayna krizinden dolayı şu anda bu b&ouml;lgede oluştuğunu belirtti. Akt&uuml;rk, &ldquo;T&uuml;rk Akım 2 ile gelen gaz daha &ouml;nce Trans Balkan denilen hattan tersine &ccedil;alıştırılarak Avrupa&rsquo;ya g&uuml;nde 45 milyon metrek&uuml;p gaz taşınmakta. Aslında bu kapasite T&uuml;rk Akım 1&rsquo;in devreye girip T&uuml;rkiye&rsquo;nin ihtiyacının oradan karşılanması sonucu boşa &ccedil;ıkmış bir kapasitedir. Ruslar bu kapasiteyi kullanarak Avrupa&rsquo;ya yılda 15 milyar metrek&uuml;p gazı halihazırda taşımaktadır. Şimdi ilave gelecek Rus gazının Avrupa&rsquo;ya taşınması hususu siyasi olarak kolay olmayacaktır&rdquo; dedi. &ldquo;Doğalgaz piyasasının derinliği i&ccedil;in s&uuml;bvansiyonlar kaldırılmalı&rdquo; Enerji uzmanı Akt&uuml;rk doğalgaz piyasasında derinliğin sağlanması i&ccedil;in, s&uuml;bvansiyonların kaldırılması ve rekabete aykırı hususların engellenmesi gerektiğini vurgularken, &ldquo;Gaz kanunu ve lisans y&ouml;netmeliği değiştirilerek t&uuml;keticilerin dışındaki finansal oyuncuların da ticarete katılımı sağlanmalı, t&uuml;keticilerin de gazı yeniden satışının &ouml;n&uuml;ndeki engeller kaldırılmalı&rdquo; ifadelerini kullandı. &ldquo;Avrupa&rsquo;nın T&uuml;rkiye &uuml;zerinden ilave gaz alabileceğini tahmin etmiyorum&rdquo; Halihazırda T&uuml;rkiye &uuml;zerinden T&uuml;rk Akım 2 ile Avrupa&rsquo;ya gaz akışının s&uuml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml; belirten Akt&uuml;rk Avrupa&rsquo;nın bu sene sorun yaşamayacağını ancak 2023 kış ayları i&ccedil;in durumun endişe verici olduğunu s&ouml;yledi. &ldquo;Avrupa&rsquo;nın T&uuml;rkiye &uuml;zerinden ilave gaz alabileceğini tahmin etmiyorum&rdquo; diyen Akt&uuml;rk şunları belirtti: &ldquo;İlave Rus gazına ihtiya&ccedil;ları olduğunda Kuzey Akım 2&rsquo;de bir sorun yok oradan alabilirler. Zaten kısa d&ouml;nemde T&uuml;rkiye &uuml;zerinden daha da fazla Rus gazı teknik kısıtlar nedeniyle gidemez.&rdquo; &ldquo;Teoride m&uuml;mk&uuml;n, pratikte zor&rdquo; Akdeniz &Uuml;lkeleri Enerji Şirketleri Birliği Petrol ve Doğalgaz Direkt&ouml;r&uuml; Do&ccedil;. Dr. Sohbet Karbuz ileride Avrupa Birliği (AB) ve Rusya ilişkileri yumuşasa dahi AB&rsquo;nin doğalgazı T&uuml;rkiye değil Ukrayna &uuml;zerinden almayı tercih edeceğini belirtti. Do&ccedil;. Dr. Karbuz durumu şu s&ouml;zlerle &ouml;zetledi: &ldquo;Biz T&uuml;rkiye olarak Rusya ve gazı ithal ettiğimiz diğer &uuml;lkelerden teoride bir merkez &uuml;zerinden Avrupa&rsquo;ya satabiliriz, pratikte ise &ccedil;ok zor.&rdquo; &ldquo;Kazakistan ve T&uuml;rkmenistan gazı i&ccedil;in &ccedil;alışılmalı&rdquo; Uluslararası danışmanlık şirketi Kearney T&uuml;rkiye Direkt&ouml;r&uuml; Onur Okutur da Trakya da kurulacak doğalgaz ticaret merkezi i&ccedil;in mevcut arz kaynaklarına yenilerinin eklenmesi gerektiğini ifade etti. Okutur, mevcut Rusya, Azerbaycan ve İran dan gaz getiren boru hatlarının yeni oluşturulacak gaz ticaret merkezine arz sağlayıp sağlayamayacakları ve ne kadar sağlayabileceklerinin belirlenmesi gerektiğini s&ouml;yledi. &ldquo;Oluşturulacak gaz merkezinin derinlik kazanması i&ccedil;in tedarik&ccedil;i ve alıcı &ccedil;eşitliliğinin artırılmalı, farklı vade ve &ouml;zelliklerde ticarete konu &uuml;r&uuml;nler geliştirilip pazara konu edilmeli&rdquo; diye konuşan Okutur, arz &ccedil;eşitliliği i&ccedil;in Kazakistan ve T&uuml;rkmenistan gazını T&uuml;rkiye&rsquo;ye taşıyacak ana ya da tali boru hattı projeleri &uuml;zerinde &ccedil;alışılması gerektiğini belirtti. Avrupa nın her t&uuml;rl&uuml; alternatif gaz tedarik imkanına duyduğunu ancak T&uuml;rkiye&rsquo;den mevcut taşıma kapasitesinin Avrupa nın ihtiyacının &ccedil;ok ufak bir kısmına karşılık geldiğini s&ouml;yleyen Okutur, &ldquo;T&uuml;rkiye ye yakın G&uuml;neydoğu Avrupa &uuml;lkelerinden Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve İtalya gibi &uuml;lkelerin ihtiya&ccedil;larının kısmen T&uuml;rkiye &uuml;zerinden karşılanması m&uuml;mk&uuml;n&rdquo; dedi. &ldquo;En azından kış sonuna kadar gaz fiyatları 100 doların &uuml;zerinde kalacak&rdquo; Saxo Bank Emtia Strateji M&uuml;d&uuml;r&uuml; Ole Hansen, Ocak ve Şubat aylarında &lsquo;&ccedil;ok soğuk&rsquo; bir kışa girilebileceği işaretlerinin alındığını belirtirken en azından kış sonuna kadar gaz fiyatlarının 100 doların &uuml;zerinde kalmasını beklediğini s&ouml;yledi. Hansen, Mozambik in Avrupa ya LNG ihra&ccedil; etmeye başlayan en son &uuml;lke olmasıyla, alternatif kaynaklarda arzda artış g&ouml;r&uuml;yoruz. Bu, umutsuzca Rusya nın yerini alacak yeni enerji tedarik&ccedil;ileri arayan Avrupa i&ccedil;in olumlu bir haber. Mozambik in ilk LNG tedarikini &uuml;lke dışına &ccedil;ıkarması on yılı aşan bir s&uuml;re&ccedil;ti&rdquo; diye konuştu.

Doğalgaz merkezi için kim ne dedi?

Türkiye, doğalgaz merkezi olma konusunda yol haritasını yakında açıklayacak. Ancak Türkiye'nin bunun için tamamlaması gereken çok sayıda ev ödevi var. Uzmanlar bunun için yapılması gerekenleri madde madde sıraladı.

Öne Çıkanlar